Czym dla luteran jest Sakrament Ołtarza?

Podczas, gdy katolicyzm i prawosławie są stosunkowo dość jednolite teologicznie, protestantyzm dzieli się teologicznie na kilka wyznań. Najbardziej teologicznie podzielony jest protestantyzm, jeśli chodzi o naukę o sakramentach: Sakrament Chrztu Świętego i Sakrament Ołtarza.

Luterańska nauka o Eucharystii

Na pytanie: Co to jest Sakrament Ołtarza?, ks. dr Marcin Luter w swoim Małym Katechizmie odpowiada: Jest to prawdziwe ciało i prawdziwa krew Pana naszego Jezusa Chrystusa, pod chlebem i winem nam chrześcijanom do spożywania i picia przez samego Chrystusa ustanowione." Luter ani na chwilę nie wątpił, że w tym Sakramencie jesteśmy uczestnikami prawdziwego ciała i krwi Chrystusa, że w nim realnie, substancjalnie i rzeczywiście obecny jest ukrzyżowany i zmartwychwstały Jezus Chrystus. Dla Lutra i dla jego współwyznawców “w", “z", “pod" postaciami chleba i wina jest obecny prawdziwie, realnie i substancjalnie Jezus Chrystus ukrzyżowany i zmartwychwstały. On w Wieczerzy Świętej jest obecny nie tylko subiektywnie w wierze, ale także obiektywnie w chlebie i winie.

Oczywiście księgi wyznaniowe luteranizmu mocno podkreślają konieczność udzielania wszystkim Eucharystii pod dwiema postaciami, jak ją ustanowił Chrystus i nakazał: Pijcie z niego wszyscy.

Dogmatyka luterańska, zwłaszcza chrystologia naucza, że na podstawie nauki o Ubiquitas Corporis Christi - “wszechobecności ciała Chrystusowego", ciało Chrystusa jest wszechobecne, a więc także w chlebie i winie poświęconym Słowem Chrystusa, wypowiedzianym w Wieczerniku, które wypowiada z polecenia i w miejsce Chrystusa osoba ustanowiona przez Kościół przez modlitwę do Ducha Świętego i włożenie rąk biskupa.

Słowa konsekracji wzięte z Ewangelii i z Pierwszego Listu św. Pawła do Koryntian wypowiada w czasie liturgii każdy ewangelicki biskup lub ksiądz: “Pan nasz Jezus Chrystus, tej nocy, której był wydany wziął chleb i podziękowawszy łamał i dawał uczniom Swoim, mówiąc: “Bierzcie, jedzcie, to jest † ciało Moje, które się za was wydaje. To czyńcie na pamiątkę Moją". Podobnie, gdy było po Wieczerzy, wziął i kielich, a podziękowawszy dał im, mówiąc: “Bierzcie i pijcie z niego wszyscy, ten kielich jest to nowe przymierze we † krwi Mojej, która się za was i za wielu wylewa na odpuszczenie grzechów. To czyńcie, ilekroć pić będziecie na pamiątkę Moją".

Kościół luterański uważa, że tak ustanowiony i podawany Sakrament Ciała i Krwi Pańskiej, w którym obecny jest prawdziwie Chrystus, jest udzielany zarówno wierzącym jak i niewierzącym, z tym że wierzącym ku zbawieniu, a niewierzącym ku potępieniu (por 1 Kor 11, 27-28). Luter naucza, że Sakrament ten służy ku zbawieniu tylko tym, którzy mają wiarę w te słowa Pana “za was się wydaje - za was się wylewa". Tylko ci dostępują odpuszczenia grzechów, a gdzie jest grzechów odpuszczenie, tam jest życie i zbawienie.

Czym jest dla luteran Eucharystia?

Ona odnawia wspólnotę z ukrzyżowanym i zmartwychwstałym Chrystusem. Jest zapewnieniem życia wiecznego, daje odpuszczenie grzechów i zbawienie, ale też jest sakramentem, który odnawia wspólnotę pomiędzy braćmi i siostrami Jezusa Chrystusa (por. J 6,53-57). Eucharystia jest Wieczerzą jedności pomiędzy poszczególnymi wierzącymi i całym Kościołem. Dlatego nigdzie podział Kościoła nie jest tak boleśnie odczuwalny, jak właśnie podczas wspólnej Komunii Świętej. Dla luteran Sakrament ten daje przedsmak życia wiecznego, a (…) przeszłe i przyszłe wydarzenie zbawcze staje się dla nas teraźniejszością. Dlatego w luterańskiej liturgii eucharystycznej często wypowiadane są słowa jednej z 15 modlitw eucharystycznych: …Prosimy Cię: Poświęć nas sobie na własność, zachowaj w jednomyślności i braterstwie, w pokorze i cierpliwości. Buduj Kościół Swój, jedyny, święty, powszechny, zgromadź w nim wiernych ze wszystkich stron świata i ze wszystkich narodów, i daj nam oglądać jasność oblicza Twego na wieki, gdy powtórnie do nas przyjdziesz. Przemija, bowiem świat, ale trwa Królestwo Twoje na wieki. Dlatego prosimy: Przyjdź rychło, Panie! Podobna myśl wyrażona jest w jednej z modlitw po konsekracji chleba i wina (Anamneza): …Prosimy Cię, spraw, aby wszyscy, którzy przyjmują Jego ciało i krew stali się jednym ciałem w Chrystusie. Zgromadź Swój Kościół ze wszystkich stron świata i ze wszystkich narodów, abyśmy wraz ze wszystkimi wierzącymi mogli obchodzić wielką ucztę radości w Twoim Królestwie…

Zbożna cześć, jaką luteranie darzą Eucharystię, nie pozwala im jednak na adorację i procesje eucharystyczne (nie ma specjalnego Święta Ciała i Krwi Pańskiej, oprócz Wielkiego Czwartku), gdyż Chrystus i apostołowie jedno tylko nakazali czynić z Eucharystią: “Bierzcie i jedzcie - Bierzcie i pijcie". Tak uzasadniał Marcin Luter odrzucenie adoracji Sakramentu Ołtarza zarówno w tabernakulum, jak i w procesji eucharystycznej. On jest adorowany tylko aż do jego przyjęcia.

Stąd ewangelicy w Polsce przyjmują Komunię Świętą na klęcząco, a po spożyciu jej w niektórych diecezjach żegnają się znakiem krzyża świętego, a obecni w kościele stojąco czczą realną obecność Chrystusa wśród nich. Luteranie w Ameryce i w różnych regionach świata odchodząc od ołtarza po przyjęciu Komunii Świętej czynią niski ukłon. Są to znaki, którymi pragną uczcić obecnego w Sakramencie Jezusa Chrystusa.

W Konfesji Augsburskiej jest bowiem napisane: Kościoły nasze uczą o Wieczerzy Pańskiej, że ciało i krew Chrystusa są prawdziwie obecne i rozdzielane spożywającym w Wieczerzy Pańskiej; inaczej nauczających odrzucają." Dopuszczeniem do Eucharystii jest konfirmacja i konwersja (przyjęcie do wspólnoty Kościoła), choć teologicznie jest nim niewątpliwie Chrzest święty.

Liturgia Eucharystii

Ponieważ Nowy Testament naucza, że Sakrament Ołtarza ma być sprawowany tak długo, aż Chrystus ponownie przyjdzie (1 Kor 11, 26), dlatego od samego początku był przez Kościół Chrystusa sprawowany w Dzień Pański w czasie zgromadzenia Ludu Bożego. Stanowi on centrum nabożeństwa, jeden z dwu wierzchołków (Słowo Boże - kazanie i Eucharystia) chrześcijańskiego nabożeństwa zwanego od wielu wieków missa - “msza", która jest “posłaniem".

Ks. dr Marcin Luter napisał 3 książeczki na temat nabożeństwa, którego szczytem jest sprawowanie Eucharystii. Podjął w nich reformę mszy - nabożeństwa głównego z Sakramentem Ołtarza. Wyznaczył też w nich granice, jak daleko może pójść reforma z jednej strony, oraz jak daleko z drugiej strony można i należy pozostać przy dotychczasowej tradycji katolickiej.

Odrzucona na pewno została msza jako powtórzenie w sposób bezkrwawy krwawej ofiary Golgoty, jaką kapłan codziennie dokonuje na żywych i umarłych. Natomiast niewiele zmienił Luter ze starożytnego porządku chrześcijańskiego nabożeństwa (mszy), bo ani samego porządku, ani ołtarzy, ani świec, ani szat liturgicznych, lecz jego teologię, więc wszystko, co zalatuje ofiarą (1523), co jest powtórzeniem w sposób niekrwawy krwawej ofiary Golgoty. Owszem, nabożeństwo luterańskie też jest ofiarą, ale nie powtórzeniem ofiary Golgoty, lecz ofiarą dziękczynienia [Eucharystią] Bogu za ofiarowanie nam zbawienia w Jezusie Chrystusie. Kierunek tej ofiary jest więc inny: nie człowiek ofiaruje Jezusa Bogu Ojcu, lecz Bóg Ojciec ofiaruje Swego Syna grzesznemu człowiekowi dla jego zbawienia.

Z tych też względów luteranizm nie kwestionując samej modlitwy za umarłych, stanowczo odrzuca jednak mszę za umarłych. Tak więc w Kościele luterańskim msza może być odprawiana nawet przy trumnie, ale tylko dla żywych.