Ujawnienie tych sekretów może się skończyć ekskomuniką

Na przestrzeni wieków papieże w różny sposób bronili poufności swoich spraw i podejmowanych decyzji. Często były one wykorzystywane przez przeciwników politycznych, do wpływania na Watykan. Dlatego papież Paweł VI wprowadził do prawa kanonicznego tzw. "tajemnicę papieską" za której złamanie grożą poważne kary kościelne.

Jeżeli coś ma rangę tajemnicy papieskiej (tajemnicy pontyfikalnej) to objęte jest szczególnym rodzajem poufności. Jego świadome złamanie jest grzechem ciężkim, a w zależności od rangi czynu osobie, która nie dotrzymała tajemnicy grozi nawet ekskomunika. W przypadku nominacji wyjawionych przed oficjalnym ogłoszeniem, papież może zmienić swoją wcześniej podjętą decyzję.

Sytuacja ta mogłaby mieć miejsce choćby w ostatnim przypadku, gdy Gazeta Wyborcza ujawniła informację o objęciu przez bp. Rysia metropolii łódzkiej, co wiąże się również z podniesieniem go do godności arcybiskupiej. W ramach obowiązującego prawa nominacja ta mogła zostać w tym momencie cofnięta przez samego papieża.

4 lutego 1974 roku został opublikowany papieski dokument Secreta continere, który reguluje w jakich wypadkach obowiązuje tajemnica papieska oraz pod jakim rygorem. Do spraw objętych tajemnicą pontyfikalna należą z urzędu:

1. Przygotowanie dokumentów papieskich
2. Informacje oficjalnie uzyskanie przez Sekretariatu Stanu Stolicy Apostolskiej
3. Zawiadomienia i informacje wysyłane do Kongregacji Nauki Wiary dotyczące nauczania, publikacji i badania przypadków przez tę dykasterię
4. Pozasądowe doniesienia o zbrodniach przeciwko wierze i moralności oraz złamaniu tajemnicy spowiedzi. Jak również kroki podjęte by sytuację rozwiązać, np. spotkanie ze stronami konfliktu
5. Sprawozdania legatów papieskich, wyznaczonych przez papieża do misji w jego imieniu
6. Informacje o nadaniu godności kardynalskiej
7. Informacje o nadaniu godności biskupiej, wyznaczenia legatem oraz dotyczące innych ważnych nominacji
8. Informacje o nominacjach na ważne stanowiska urzędnicze w Kurii Rzymskiej
9. Wszystkie informacje dotyczące systemów poufności oraz szyfrowania informacji pomiędzy papieżem a Kurią Rzymską i kardynałami
10. Wszystkie informacje co do których papież, kardynałowie, Kuria Rzymska i legaci papiescy mają przekonanie, że wymagają one ochrony tajemnicą papieską

Decyzję o odtajnieniu poufnych informacji podejmuje papież i są one wtedy oficjalnie publikowane w dokumentach i oświadczeniach Stolicy Apostolskiej.

W przypadku złamania tajemnicy papieskiej osoba, która tego dokonała świadomie popełnia grzech ciężki. Gdy to naruszenie zostaje upublicznione, wszczynane jest postępowanie karne przeciwko oskarżonemu. W zależności od wagi popełnionego czynu i po zbadaniu wszystkich okoliczności podejmowane są kary zgodne z prawem kanonicznym. W przypadku odtajnienia nominacji podpisanych przez papieża, może on je zmienić, bądź odwołać. Dzięki temu wpływy polityki na kreowanie biskupów i ważnych urzędników zostały mocno ograniczone w Watykanie.

Najwyższą karą jest ekskomunika. W szczególnych sprawach ekskomunika może zostać nałożona z urzędu, ale zostaje to jasno określone, jeśli tajemnica jest obłożona takim embargiem.

Przykład ten obrazuje zapis zawarty w dokumencie Crimen sollicitationis, mówiący, że wszyscy członkowie Trybunału kościelnego oraz osoby powołane do procesu toczącego się przed sądem kościelnym, w sprawie wykorzystywania seksualnego przez osoby duchowne i wykorzystywania tajemnicy spowiedzi do nagabywania penitentów do czynów seksualnych, są objęci ekskomuniką z urzędu za wyjawienie tajemnic procesu. Świadkowie i oskarżeni nie podlegają automatycznej ekskomunice, chyba że zostali o tym pouczeni w trakcie procesu, składając zeznania. Zdjęcie tej kary przysługuje tylko samemu Ojcu Świętemu.

Zdarzało się również w przeszłości, że papież pozbawiał godności kardynalskiej hierarchę, który poważnie naruszył "sekret papieski". Prawo spisane przez Pawła VI podlega ciągłym modyfikacjom, odpowiadając na nowe sytuacje, jakich doświadcza Kościół. Ostatnie zmiany, jakie wprowadzili papieże Jan Paweł II, Benedykt XVI i Franciszek dotyczą współpracy i odtajnienia przed świeckimi oprganami ścigania przypadków pedofilii i wykorzystywania seksualnego, jakich dopuszczają się duchowni. Kościół zadeklarował jeszcze większa otwartość, dążąc do zadośćuczynienia i sprawiedliwości wobec ofiar.