Małpki w ogniu debaty. Czy Polska dobrze zarządza rynkiem alkoholu?

W Polsce trwa dyskusja dotycząca małych formatów napojów spirytusowych, popularnie zwanych „małpkami”. W tle toczą się spory o akcyzę, ceny oraz wpływ tego rodzaju produktów na zdrowie publiczne. 

Zgodnie z danymi opublikowanymi przez dziennik „Rzeczpospolita”, akcyza na alkohole spirytusowe jest w Polsce aż trzykrotnie wyższa niż na piwo. Dodatkowo, branża spirytusowa ponosi dodatkową opłatę od butelek o małej pojemności, co jeszcze bardziej podnosi koszty produkcji i ceny na półkach sklepowych. W praktyce oznacza to, że najmniejsze butelki spirytusu, mające od 90 do 200 ml, są najmniej dostępne cenowo spośród wszystkich alkoholi. Ta nierówność w obciążeniach podatkowych budzi kontrowersje, szczególnie w kontekście rosnącej popularności piwa, które jest reklamowane jako symbol relaksu i dobrej zabawy, co sprawia, że wielu Polaków nie postrzega go jako alkoholu.

Skutki polityki fiskalnej

Coraz wyższe stawki akcyzy oraz dodatkowe opłaty nałożone na „małpki” powodują, że wielu konsumentów rezygnuje z legalnych źródeł zakupu alkoholu na rzecz nielegalnych. Zgodnie z raportem Instytutu Prognoz i Analiz Gospodarczych „Szara Strefa 2024”, w 2023 roku nielegalna sprzedaż alkoholi wysokoprocentowych przyniosła budżetowi państwa stratę rzędu 1,3 miliarda złotych z tytułu nieodprowadzonych podatków. Prognozy na ten rok przewidują, że straty te mogą sięgnąć nawet miliarda złotych. Taka sytuacja rodzi poważne pytania o efektywność aktualnej polityki fiskalnej w zakresie opodatkowania alkoholu.

Czy podwyżka akcyzy na piwo to lekarstwo?

Prezes Związku Pracodawców Polskiego Przemysłu Spirytusowego, Emilia Rabenda, podkreśla, że jeśli celem państwa jest ograniczenie konsumpcji alkoholu, to należy przyjrzeć się uprzywilejowanej pozycji piwa na rynku. Jej zdaniem, zmiana podejścia do akcyzy na piwo mogłaby pomóc w realizacji tego celu, zmniejszając przystępność najtańszego alkoholu. Jednak takie rozwiązanie może mieć również nieoczekiwane skutki, jak choćby dalszy wzrost szarej strefy lub przeniesienie konsumpcji na jeszcze tańsze i mniej kontrolowane źródła alkoholu.