Konieczne przywrócenie 58 sądów rejonowych

W połowie lipca weszła w życie nowelizacja Prawa o ustroju sądów powszechnych, która umożliwia przywrócenie kilkudziesięciu z 79 małych sądów rejonowych zniesionych półtora roku temu na mocy tzw. reformy Gowina i przekształconych wtedy w wydziały zamiejscowe innych sądów rejonowych. Resort sprawiedliwości przygotowuje już rozporządzenia, na mocy których sądy zostaną przywrócone.

Według ustawy sąd rejonowy ma być powoływany dla obszaru jednej lub większej liczby gmin zamieszkanych przez 50 tys. osób - tam, gdzie rocznie wpływa minimum 5 tys. spraw. Sąd mógłby być także fakultatywnie utworzony dla obszaru zamieszkanego przez mniejszą liczbę ludności, jeśli liczba wpływających rocznie spraw wynosiłaby co najmniej 5 tys.

"Nowa treść ustawy nie może być rozumiana jako działająca tylko w jedną stronę; taką, która nakazuje likwidować sądy, gdy staną się zbyt małe, natomiast nigdy nie nakazuje ich utworzenia, nawet gdy badany obszar w oczywisty sposób spełnia kryteria utworzenia sądu" - podkreśliła "Iustitia" w opinii zamieszczonej na swej stronie internetowej.

Rozporządzenia MS muszą być ogłoszone w ciągu najbliższych miesięcy, gdyż na przywrócenie większości sądów ministerstwo ma pół roku i planuje dokonać tego przywrócenia z początkiem 2015 r. Opinia stowarzyszenia powstała w związku z opracowywaniem tych rozporządzeń. "Opiniowanie rozporządzenia już po napisaniu całego projektu może być spóźnione, a prawdopodobieństwo uwzględnienia stanowiska +Iustitii+ będzie wówczas nikłe" - podkreśla stowarzyszenie.

Jak wynika z danych uzyskanych przez stowarzyszenie, kryteria obligatoryjnego przywrócenia spełnia 41 sądów, z których największy roczny wpływ spraw notują sądy we Wrześni i Tucholi - w granicach 12 tys. Z kolei kryterium fakultatywnego przywrócenia spełnia 17 sądów. Spośród nich najwięcej spraw wpływa do sądu we Wschowie - ponad 7 tys.

"Zamiarem MS jest przywrócenie tylko tych 41 sądów rejonowych, do których przywrócenia w sposób bezwzględny zobowiązuje ministra ustawa. Z pozostałych, co do których decyzja w przedmiocie przywrócenia należy do ministra sprawiedliwości, nie miałby być przywrócony ani jeden" - zaznaczyło stowarzyszenie w swej opinii.

Wiceminister sprawiedliwości Wojciech Hajduk mówił PAP dwa tygodnie temu, że od początku 2015 r. przywrócone zostaną tylko te sądy, które muszą zostać utworzone obligatoryjnie. "Jeśli chodzi o sądy, które mogą być przywrócone fakultatywnie, to będziemy się tym zajmować w 2015 r." - dodawał.

W ocenie stowarzyszenia sędziów konieczne jest powołanie wszystkich 58 sądów spełniających kryteria i ponadto rozważyć należy także przywrócenie niektórych z pozostałych zniesionych sądów.

Jak przypomniano w opinii, zgodnie z ustawą przy określaniu rocznego wpływu spraw pod uwagę ma być brany rok 2012. "Tymczasem wzrost wpływu ma miejsce ciągle, a niekiedy należy się go szczególnie spodziewać. Przykładowo na terenie sądu w Lubaczowie utworzono przejście graniczne na Ukrainę, co bezsprzecznie zwiększa wpływ spraw karnych" - zaznaczono. Podobna sytuacja - jak szacuje "Iustitia" - może też występować jeszcze w przypadku siedmiu innych sądów.

Stowarzyszenie oceniło także, że w odniesieniu do niektórych sądów sytuacja wymaga "stałego monitorowania" wpływu spraw. Wskazało, że na przykład w przypadku sądu w Miliczu do ustawowej granicy 5 tys. spraw rocznie, pozwalających na fakultatywne przywrócenie sądu, zabrakło 76 spraw.

"Iustitia" zaznaczyła także, że w wyniku zmian poszkodowane zostały regiony, w których mniejsza liczba spraw sądowych generowana jest przez tę samą populację. "Mieszkańcy Podkarpacia zostali za to ukarani zniesieniem kilku sądów, co prowadzi do smutnego wniosku, że mniejsza konfliktowość obywateli oraz mniejsza przestępczość przyniosła im szkody, jeśli chodzi o realizację praw obywatelskich" - oceniono w opinii.