Sejm: Ustanowić 17 września Dniem Sybiraka

Sejmowa Komisja Kultury i Środków Przekazu przyjęła we wtorek uchwałę dotyczącą ustanowienia 17 września Dnia Sybiraka, zgodnie z sugestią Związku Sybiraków i mimo wątpliwości części posłów, czy zbieżność tego święta z datą agresji sowieckiej na Polskę jest dobrym rozwiązaniem.

Posłów podzieliła kwestia daty takiego święta - brane pod uwagę są daty 17 września i 10 lutego.

Przygotowany przez posłów PiS projekt uchwały w sprawie ustanowienia Dnia Sybiraka jako datę tego święta wymienia 17 września - rocznicę sowieckiej agresji na Polskę, której konsekwencją był masowe wywózki w głąb ZSRS obywateli polskich z Kresów.

Przewodnicząca komisji Iwona Śledzińska-Katarasińska (PO) przypomniała jednak, że data 17 września związana jest w świadomości Polaków z radziecką agresją i że dobrze byłoby wybrać na Dzień Sybiraka jakąś inną datę. Rafał Grupiński (PO) przypomniał, że IPN od kilku lat prowadzi program edukacyjny na temat wywózek na Syberię przypominając o nich 10 lutego, w rocznicę pierwszej masowej wywózki, która miała miejsce w 1940 roku. Obecny na wtorkowym posiedzeniu komisji Sekretarz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa Andrzej Kunert, także opowiadał się za jakąś inną datą, podkreślił jednak, że najbardziej powinno się w tej sprawie liczyć zdanie samych Sybiraków.

Prezes Związku Sybiraków Tadeusz Chwiedź przypomniał, że związek tradycyjnie obchodzi swoje święto 17 września - data ta została ustalona, jako, dotąd nieformalny - Dzień Sybiraka - 23 lata temu podczas spotkania Sybiraków z kardynałem Józefem Glempem. Posłowie postanowili usankcjonować uchwałą sybiracką tradycję.

"Sejm Rzeczypospolitej Polskiej oddaje hołd wszystkim Polakom zesłanym na Syberię, do Kazachstanu, Rosji oraz innych części Związku Sowieckiego. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej upamiętnia tych, którzy tam zginęli, tych, którym udało się stamtąd mimo trudności powrócić do Ojczyzny oraz tych, którzy pozostali w miejscu swego zesłania, gdzie kultywują polskość i ustanawia dzień 17 września Dniem Sybiraka. Sejm Rzeczpospolitej Polskiej ustanawia 17 września - rocznice agresji sowieckiej na Polskę z 1939 roku Dniem Sybiraka" - głosi tekst projektu uchwały.

W uzasadnieniu uchwały podkreślono, że celem ustanowienia Dnia Sybiraka jest "złożenie przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej hołdu wszystkim Sybirakom - Polakom, których w wyniku zbrojnych działań, począwszy od XVII wieku, zmuszono do długoletniego pobytu na +nieludzkiej ziemi+". Autorzy uchwały przypominają, że Polacy zsyłani byli na Syberię już w XVII wieku, a pierwszą większą grupą zesłańców byli uczestnicy konfederacji barskiej (ok. 10 tys. osób).

Na Syberię zsyłano też uczestników powstań narodowych: kościuszkowskiego, listopadowego (50 tys. osób), a w końcu styczniowego (40 tys. osób). Wśród zesłańców przeważały inteligencja i szlachta, które wniosły ogromny wkład w kulturę i cywilizację Syberii, podnosząc poziom gospodarki i kultury zamieszkałych tam Rosjan i wielu innych narodów. Na przełomie XIX i XX stulecia na Syberię zsyłani byli działacze konspiracji niepodległościowej, w tym Józef Piłsudski.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku, po 123 latach niewoli, do kraju zaczęli napływać Polacy z różnych zakątków Rosji: zesłańcy, ale też emigranci zarobkowi, urzędnicy, kolejarze, żołnierze różnych jednostek wojskowych oraz jeńcy wojenni. Wszystkich łączyło to, że mieszkali, pracowali, walczyli lub byli uwięzieni na Syberii. Środowisko to wkrótce zaczęło się jednoczyć, w wyniku czego w 1928 roku powstał Związek Sybiraków. Jego zadaniem było kultywowanie pamięci o zesłankach i szerzenie patriotyzmu. W bieżącym roku przypada 85. rocznica powstania Związku Sybiraków.

"Druga wojna światowa przyniosła kolejny tragiczny rozdział w historii polskich Sybiraków. Wkroczenie Sowietów 17 września 1939 roku na wschodnie ziemie II Rzeczypospolitej przyniosło aresztowania, wcielenia do Armii Czerwonej oraz masowe deportacje Polaków na Syberię i do Kazachstanu (1,5 mln zesłanych osób), które miały na celu eksterminację Polaków poprzez pracę w nieludzkich warunkach. Obywatele polscy byli w barbarzyński sposób uprowadzani z domów, odzierani z godności, skazywani na katorgę, głodzeni, zmuszani do morderczego wysiłku i pozbawiani wszelkiej nadziei na powrót do kraju" - przypomina tekst uzasadnienia uchwały.