Śledztwo smoleńskie: gen. Bielawny skazany

Na półtora roku więzienia w zawieszeniu sąd skazał nieprawomocnie b. wiceszefa BOR gen. Pawła Bielawnego za nieprawidłowości przy ochronie wizyt w Smoleńsku Donalda Tuska i Lecha Kaczyńskiego w 2010 r.

Jednocześnie Sąd Okręgowy w Warszawie wskazał w uzasadnieniu wyroku, że nie ma podstaw, by uznać, że przyczyną katastrofy smoleńskiej był zamach przy użyciu materiałów wybuchowych, a BOR prawidłowo sprawdził pod tym kątem prezydencki Tu-154 przed lotem 10 kwietnia. Żadne dowody będące w dyspozycji sądu nie wskazywały na hipotezę zamachu; tym samym nie ma podstaw do twierdzenia, że BOR tej katastrofie nie zapobiegło - dodał sędzia Paweł Dobosz.

- Sąd nie ma podstawy, by jakieś inne twierdzenia w tym zakresie wyprowadzać. Sąd nie dysponuje innymi dowodami, które uzasadniałyby inne stwierdzenia - zaznaczył sędzia.

Dodał, że "jak wynika z doniesień medialnych, niezależna prokuratura od kilku miesięcy prowadzi postępowanie dotyczące katastrofy smoleńskiej w bardziej zintensyfikowany sposób". - Jeśli są inne dowody w tym zakresie, to dysponuje nimi wyłącznie prokuratura - zaznaczył.

Jednocześnie sędzia przyznał, że "sąd w istotnej części potwierdził zarzuty, jakie zostały postawione oskarżonemu".

Mówił on także, że podmioty współorganizujące wizyty z 7 i 10 kwietnia nie powinny w ogóle rozważać lotniska Smoleńsk-Siewiernyj jako miejsca lądowania VIP-ów, bo było to lotnisko zamknięte, a według instrukcji HEAD lądowanie samolotów z VIP-ami mogło następować tylko na lotniskach czynnych.

Bielawnego oskarżono o niedopełnienie obowiązków związanych z planowaniem, organizacją i realizacją zadań ochronnych Biura. Według Prokuratury Okręgowej Warszawa-Praga "skutkowało to znacznym obniżeniem bezpieczeństwa ochranianych osób, czym działał na szkodę interesu publicznego, tj. zapewnienia ochrony prezydentowi RP i prezesowi Rady Ministrów oraz interesu prywatnego osób pełniących urząd prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego i jego małżonki Marii Kaczyńskiej oraz urząd prezesa Rady Ministrów Donalda Tuska". Drugi zarzut to poświadczenie nieprawdy w dokumentach, że fotograf współpracujący z BOR jest funkcjonariuszem Biura w delegacji do Smoleńska. Za ten drugi zarzut grozi do 5 lat więzienia; za pierwszy - do 3 lat.

Podstawą oskarżenia były opinie dwóch biegłych, według których m.in. sposób organizacji i realizacji działań ochronnych był niezgodny z zasadami BOR. Według nich Bielawny odpowiada m.in. za "świadome odstąpienie" od rozpoznania przez BOR lotniska w Smoleńsku; nieobecność BOR na nim oraz niesprawdzenie tras przejazdu prezydenta.

Prokuratura wnosiła o karę łączną 2 lat więzienia w zawieszeniu na 5 lat; 10 tys. zł grzywny oraz 10 lat zakazu zajmowania stanowisk w państwowych służbach ochrony. Obrona chciała uniewinnienia.

Po dwuletnim - częściowo niejawnym - procesie sąd skazał Bielawnego za oba zarzuty na karę łączną półtora roku więzienia w zawieszeniu na 3 lata, 10 tys. zł grzywny i 5-letni zakaz stanowisk w państwowych służbach ochrony. Sąd uznał, że oskarżony umyślnie nie dopełnił obowiązków, czym spowodował zagrożenie dla ochrony prezydenta i premiera.

W sentencji orzeczenia sąd wyliczył m.in., że oskarżony "dopuścił do przeprowadzenia przez dowódcę obu zabezpieczeń nienależytej analizy zadania nieuwzględniającej zagranicznego charakteru obu zabezpieczeń"; "dopuścił do wyznaczenia nienależytego składu grupy rekonesansowej"; "odstąpił od przeprowadzenia przez funkcjonariuszy BOR przed 7 kwietnia 2010 r. rekonesansu z udziałem funkcjonariuszy rosyjskich służb ochrony miejsca planowanego lądowania"; "dopuścił do zaniechania pozyskania wszystkich niezbędnych informacji o sposobie zabezpieczenia przez stronę rosyjską obu wizyt w zakresie określania zasad współdziałania ze służbami gospodarza"; "zatwierdził zaniżony stopień zagrożenia obu wizyt" oraz "dopuścił do odstąpienia od zorganizowania ochrony miejsc bazowania samolotów specjalnych Tu-154 na smoleńskim lotnisku".

Sędzia Dobosz w uzasadnieniu wyroku podkreślał, że powszechną wiedzą podmiotów współorganizujących obie wizyty - w tym kancelarii premiera, jak i kancelarii prezydenta - było, że Smoleńsk-Siewiernyj było "lotniskiem zamkniętym". Tymczasem, według instrukcji HEAD, lądowanie samolotów z VIP-ami mogło następować tylko na lotniskach czynnych - dodał sędzia. Z przytoczonych przezeń zeznań świadków wynikało, że Rosjanie zapewniali stronę polską, iż lotnisko będzie czynne na wizyty premiera i prezydenta.

Sąd uznał, że w tej sytuacji podmioty współorganizujące obie wizyty nie powinny w ogóle rozważać tego lotniska jako miejsca lądowania VIP-ów. Sędzia Dobosz podkreślił, że nie jest rolą sądu w tej sprawie badanie odpowiedzialności za to podmiotów państwowych.

Według sądu, w związku z taką sytuacją na BOR spoczywały dodatkowe obowiązki co do rekonesansu lotniska - którego nie przeprowadzono. "To bardzo poważny błąd przy planowaniu zabezpieczeń obu wizyt" - mówił sędzia. - To było nieodpowiedzialne, za co odpowiada oskarżony - dodał sędzia. Jego zdaniem Bielawny mógł to uczynić poprzez interwencję u Federalnej Służby Ochrony Rosji.

Jak zaznaczył lotnisko zostało pozostawione poza kontrolą funkcjonariuszy BOR w trakcie zabezpieczenia 7 kwietnia i "również było planowane, że takich funkcjonariuszy nie będzie na lotnisku 10 kwietnia".

Ponadto, według sądu, nie było sprawnego przepływu informacji między osobami zaangażowanymi w zabezpieczenie obu wizyt. Wynikało to z braku odprawy koordynacyjnej, którą powinien był zorganizować właśnie Bielawny - uznał sąd. - Część funkcjonariuszy nie wiedziała, kto jest dowódcą zabezpieczeń - powiedział sędzia Dobosz. Zdaniem sądu stwarzało to zagrożenie dla bezpieczeństwa ochranianych osób, bo np. "funkcjonariusze mogli nie wiedzieć, kogo się słuchać".

Sędzia ujawnił, że krótko po katastrofie z 10 kwietnia oficer BOR będący w Smoleńsku dzwonił do centrali BOR w Warszawie, by dowiedzieć się, "co się stało z samolotem". Według sędziego jest to dowód na to, "jak słaba była wymiana informacji, jak słabe było zabezpieczenie". Jego zdaniem jest to także "świadectwo, do czego może doprowadzić to, że w określonym miejscu nie ma funkcjonariusza BOR.

Według sądu plan zabezpieczenia obu wizyt nie odpowiadał wzorcom, które obowiązywały w BOR. Zdaniem sądu Bielawny odpowiada też za nieprzestrzeganie instrukcji działań ochronnych BOR, które sam określił.

Zdaniem sądu stopień zagrożeń wizyty Lecha Kaczyńskiego powinien był być uznany przez BOR za wyższy niż w rzeczywistości, choćby z racji zagrożenia zamachami w Rosji ze strony terrorystów z regionu Kaukazu.

- To przejaw tego, co się określa mianem państwa teoretycznego - ocenił sędzia generalnie sprawę Bielawnego. Jak dodał, "istnieją określone procedury, które nie są przestrzegane i nie są egzekwowane". "Jest to bardzo niebezpieczne, bo akurat w przypadku BOR jest to służba, która odpowiada za zapewnienie bezpieczeństwa najważniejszym osobom w państwie" - mówił. Dodał, że takie działania podważają zaufanie obywatela do państwa.

Wskazał, że "jest to szczególnie znamienne w odniesieniu do oskarżonego", ponieważ przewodził on zespołowi, który kilkanaście tygodni przed katastrofą smoleńską opracował nową instrukcję działań ochronnych. Instrukcja ta zaczęła obowiązywać od lutego 2010 r. - To od determinacji oskarżonego zależało, czy będzie ona przestrzegana, miał on bowiem instrumenty umożliwiały nadzór nad jej wprowadzaniem w życie - powiedział sędzia.

Sędzia Dobosz zaznaczył zarazem, że BOR nie mogło ingerować w czynności kontrolerów lotów. - Funkcjonariusz BOR nie miał też prawa zakazać lądowania w Smoleńsku ze względu na trudne warunki atmosferyczne - oświadczył sędzia.

Mimo surowej oceny działań gen. Bielawnego, sąd ceni sobie jego postawę procesową, ponieważ łatwo w realiach tej sprawy mógłby zrzucać odpowiedzialność za czyny, jakie mu zarzucono m.in. na podwładnych - ocenił sędzia Dobosz. - W tym kontekście ta postawa oskarżonego wyróżnia się pozytywnie pośród tych osób, które również były w tej sprawie przesłuchiwane i które nie potrafiły przyznać się do swoich błędów, a którym równocześnie łatwo przychodzi, nawet publicznie, krytykować poprzednie kierownictwa BOR - dodał.

Sędzia zaznaczył, że kara tylko pozornie może być odbierana jako łagodna, a surowa publiczna ocena zachowania oskarżonego "również jest rodzajem reakcji karnej". - Orzeczenie sądu w tej sprawie nie jest komunikatem, a wyrokiem w imieniu państwa polskiego - podkreślił.

- Sąd zatem rozumie frustrację oskarżonego wynikającą z postawy tych funkcjonariuszy BOR, którzy sami dopuszczali się podobnych uchybień, co oskarżony, a przed sądem odgrywali rolę sprawiedliwych zapewniając, że nigdy nie dopuściliby się podobnych naruszeń - ocenił sędzia Dobosz. Dodał, że "sąd jednak nie jest odpowiedzialny za to, wobec kogo oskarżyciel kieruje akt oskarżenia".

Odnosząc się do pracy i postawy prok. Józefa Gacka, sędzia Dobosz przyznał, że w istotnej części w wyroku sąd potwierdził zarzuty sformułowane przez prokuraturę, zaś udział prokuratora w rozprawach "był na bardzo wysokim poziomie". - Jego aktywny udział w rozprawach przyczynił się do właściwego rozpoznania tej sprawy - dodał sędzia.

Po wyroku Bielawny powiedział dziennikarzom tylko, że nie będzie komentował sprawy do prawomocnego jej zakończenia.

Prok. Gacek powiedział dziennikarzowi PAP, że wyrok jest "zupełnie słuszny co do uznania winy". Zapowiedział, że wystąpi do sądu o pisemne uzasadnienie wyroku, bo chce poznać jego pełną argumentację. Ustne uzasadnienie sądu pomijało bowiem sprawy objętych tajemnicą zasad działań ochronnych BOR (dlatego też proces był w dużej części niejawny - PAP). Prok. Gacek nie wykluczył złożenia apelacji, gdyż sąd częściowo zmienił opis czynu oskarżonego.

Pytany o słowa sądu, że organa państwa nie powinny rozważać lądowania VIP-ów na Siewiernym, Gacek podkreślił, że przed tym samym sądem trwa proces, z oskarżenia prywatnego części ofiar katastrofy, pięciorga urzędników (w tym b. szefa KPRM Tomasza Arabskiego) o niedopełnienie obowiązków przy organizacji lotu prezydenta.

Wyrokowi przysłuchiwała się grupa kolegów oskarżonego z BOR, w tym b. szef Biura emerytowany gen. Marian Janicki.

Na ogłoszeniu wyroku nie było pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego Jarosława Kaczyńskiego.