Wymiana młodzieżowa bez kompleksów

Badanie opiera się na rozmowach z uczestnikami spotkań młodych Polaków i Niemców, dotowanych przez Polsko-Niemiecką Współpracę Młodzieży. Dzięki wsparciu tej organizacji od 20 lat odbyło się już prawie 65 tys. programów wymiany, w których udział wzięło blisko 2,5 miliona młodych Polaków i Niemców.

"Polską i niemiecką młodzież łączy coraz więcej. Słuchanie tej samej muzyki, te same zainteresowania sportowe czy ta sama moda sprawiają, że wspólne tematy i formy spędzania czasu nasuwają się same. Polsko-niemiecka wymiana jest doskonałym sposobem, aby się o tym przekonać. Dla młodych Niemców stanowi ona jednak przede wszystkim szansę na stworzenie sobie obrazu Polski - często rysowanego na zupełnie czystej kartce, jaką w ich wyobrażeniach jest kraj wschodniego sąsiada" - napisała we wstępie do wyników badania dr Agnieszka Łada z Instytutu Spraw Publicznych. 

"Z kolei młodzi Polacy wyjazd do Niemiec traktują raczej jako dorysowanie na swoim pejzażu konkretnych szczegółów, poprawianie zarysów, nadawanie odcieni temu, co o Niemczech już wiedzą" - oceniła Łada.

Z badania wynika, ze wymiana oceniana jest przez wszystkich polskich uczestników jednoznacznie pozytywnie, jako jedno z cenniejszych życiowych doświadczeń, często kształtujących ich dalszą drogę życiową. Ważna jest dla nich możliwość sprawdzenia swoich możliwości językowych, poznania innej kultury i innych obyczajów, a także przełamania stereotypów. Pobyt w Niemczech utwierdził uczestników wymiany w przekonaniu, że Niemcy są uporządkowani i dobrze zorganizowani. Pokazał jednak także, że - wbrew oczekiwaniom - są oni także otwarci i "wyluzowani", nie zaś zimni i zamknięci.

Na przestrzeni lat zmienił się stosunek uczestników wymiany do samego wyjazdu do Niemiec. Wcześniej był on dla młodzieży wyprawą na mityczny, bogaty Zachód, w ostatnich latach nie był już niczym szczególnym, tylko wyprawą bez kompleksów do sąsiedniego kraju.

Niemieccy uczestnicy programów wymiany jednogłośnie opisywali Polaków, jako otwartych, serdecznych i gościnnych. Wielu z nich nie miało przed wyjazdem wyobrażenia, jaka jest Polska. Ich motywacja do przyjazdu rodziła się tego, że jest to "coś innego niż zwykle". Zdaniem młodzieży biorącej udział w wymianie wcześniej, serdeczność Polaków jest wręcz "legendarna", a nastawienie do Niemiec - bardzo pozytywne. Jednak polska gościnność potrafi być i uciążliwa, co przyznawali młodsi badani.

Młodzi Niemcy uczestniczący w wymianie łatwiej niż ich rówieśnicy, którzy nigdy nie byli w Polsce, wskazują podobieństwa miedzy obu społeczeństwami, częściej też zaliczają Polskę do Europy Środkowej, nie zaś do Europy Wschodniej. Uczestnicy wymiany pozaszkolnej wymieniali jako korzyści zwłaszcza nowo zawarte kontakty.

Badanie pokazało też, różnice w sposobie postrzegania polsko-niemieckiej historii przez młodych Polaków i Niemców. Ci drudzy podkreślają konieczność pamiętania o przeszłości i niemieckiej winie, zaznaczając jednocześnie, że nie czują się sami winni. Badani Polacy jednogłośnie stwierdzają, że historia nie odgrywa dla nich roli w relacjach z Niemcami i nie ma wpływu na wzajemne postrzeganie. Wyrażają nadzieję, że będą one bardziej skoncentrowane na teraźniejszości i przyszłości, chociaż dodają, że przeszłość nie może zostać zapomniana.

Jak zaznaczają autorzy badania, jego wyniki jasno pokazują, że kto raz wziął udział w wymianie szkolnej lub pozaszkolnej, ten polecałby innym udział w tym programie. Jednocześnie oceniają, że zdecydowanie większy wysiłek włożony w przyszłe programy wymiany mogłyby przynieść jeszcze większe korzyści.

Zalecają m.in. przygotowanie młodzieży do wymiany. Chodzi o przekazanie podstawowej wiedzy o najbardziej aktualnych kwestiach w kraju sąsiedzkim i najważniejszych informacji ogólnych (np. o typowej pogodzie w drugim kraju, o jego głównych miastach i systemie politycznym). Uczniowie powinni też nauczyć się podstawowego słownictwa (odpowiednio polskiego i niemieckiego), tak, aby przywitanie, podziękowanie czy przeprosiny w danym języku nie stanowiły dla nich problemu.

"Broszury z podstawowym słownictwem i najważniejszymi informacjami na temat Niemiec lub Polski są powszechnie dostępne. Jeśli jednak nie zostaną one omówione z młodzieżą podczas wspólnych zajęć, nie można oczekiwać, że zawarte w nich informacje zostaną przyswojone na własną rękę i z własnej inicjatywy" - napisano w rekomendacjach.

Ich autorzy uważają także, że podczas przygotowań do wyjazdu należy położyć większy nacisk na uwrażliwienie międzykulturowe obu grup. "W tym zakresie trzeba zwrócić uwagę na oczywiste różnice między narodami (np. wyjaśnić, co oznacza gościnność po obu stronach granicy)" - zaznaczono. Z drugiej strony - ich zdaniem - powinno się wskazywać na wzajemne podobieństwa.

Rekomendują też, by mocniej podkreślane były korzyści z wymiany, takie jak np. nabywanie kompetencji międzykulturowych. Proponują również zróżnicowanie grup docelowych, tak by w wymianie brali większy udział uczniowie ze słabszych szkół lub mniej zamożnych środowisk niż obecnie.

Projekt badawczy zrealizowany został wspólnie przez Instytut Spraw Publicznych i niemieckie Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego (Zentrum fuer zivilgesellschaftliche Entwicklung) z Fryburga. Jego wyniki opublikowano w kwietniu.

W badaniu uczestniczyły osoby, które uczestniczyły w szkolnej lub pozaszkolnej wymianie młodzieży z Polski i Niemiec w 2012 i 2013 r., oraz osoby, które wzięły udział w programie w latach 2003-2007. Dodatkowo zapytano także osoby, które jeszcze nigdy nie odwiedziły sąsiedniego kraju. Odpowiedzi udzieliło łącznie 119 osób.

Polsko-Niemiecka Współpraca Młodzieży (Das Deutsch-Polnisches Jugendwerk) jest dwunarodową, polsko-niemiecką organizacją. Działa na rzecz porozumienia i współpracy miedzy młodzieżą z Polski i Niemiec. Została utworzona w 1991 r. przez rządy Polski i Niemiec, które w formie umowy międzynarodowej przekazały jej swoje kompetencje w zakresie wspierania polsko-niemieckiej wymiany młodzieży. Działalność PNWM finansują po połowie oba rządy - polski i niemiecki.