Tajemnica kultu Bożego Miłosierdzia

Jaką rolę w szerzeniu kultu Miłosierdzia odegrał Karol Wojtyła? Jak orędzie s. Faustyny rozlało się po całym świecie mimo zakazu Świętego Oficjum? Dlaczego Bóg wybrał na Apostołkę Miłosierdzia niewykształconą, wiejską dziewczynę?

Na te pytania Katolickiej Agencji Informacyjnej odpowiadał w sierpniu 2002 roku kard. Franciszek Macharski.

Publikujemy cały wywiad:

Alina Petrowa - Wasilewicz, Bogumił Łoziński (KAI): Co roku do Łagiewnik - sanktuarium Bożego Miłosierdzia - przybywają miliony pielgrzymów. W tym roku będzie tam Ojciec Święty. Wszystko zaczęło się od skromnej zakonnicy, s. Faustyny, Heleny Kowalskiej, niewykształconej, wiejskiej dziewczyny. Dlaczego Bóg wybrał właśnie ją na Apostołkę Miłosierdzia?

Kard. Franciszek Macharski: Droga Heleny pokazuje wielką tajemnicę udzielania się Boga człowiekowi. Ona rzeczywiście nie miała skończonych czterech klas. Jak więc znała katechizm, Pismo św.? Wyrosła na najbardziej powszechnej wierze ludowej. I właśnie dlatego nie ma żadnych wątpliwości, że jej szkołą i nauczycielem był Jezus. Ona nie mogła "wymyślić" objawień Jezusa Miłosiernego, bo to wykraczało poza stan jej wiedzy i doświadczenia.

Na przykład św. Teresa Lisieux miała świętych rodziców, przepełnione miłością środowisko, dobre wykształcenie. Można domniemywać, że w jej przypadku Bóg budował na naturze. U Heleny jakby nie było na czym budować, Jezus wypełnił ją całą sobą. To była dla niej trudna droga. Jakby laboratorium wiary, w którym duchowym cierpieniem płaciła za każdy krok naprzód. Sama długo nie wiedziała, czy to na pewno Jezus jej się objawia. Trzeba było spowiednika, jezuity, o. Edmunda Eltera, profesora Gregorianum, który powiedział: "Nie bój się, to jest Jezus". Ten, który kocha wszystkich mądrze. Kocha uczonych i prostych.

Jak to się stało, że kult Bożego Miłosierdzia tak szybko rozlał się po całym świecie?

Rozprzestrzenili go Polacy, których los rzucił w różne strony. W latach trzydziestych wędrowali za chlebem, a po 1939 r. przyszła wielka tułaczka wojenna i powojenna. Pierwsze objawienia Faustyna miała w 1931 r. Malarz Eugeniusz Kazimirowski namalował obraz "Jezu Ufam Tobie" w 1934 r. w Wilnie i wówczas wydrukowano także jego małe, czarno-białe reprodukcje. Wraz z Koronką do Miłosierdzia rozpowszechniają się one w całej Polsce, a potem w świecie.

Nie wiem, jak kult Jezusa Miłosiernego dotarł na Filipiny, gdzie jest niezwykle popularny. Obecny jest także na Kubie. Pamiętam jak Ojciec Święty odprawiał Mszę św. w komunistycznej Hawanie w 1998 r. W tle ołtarza został umieszczony ogromny obraz Pana Jezusa Miłosiernego i napis po hiszpańsku: Jezu, ufam Tobie.

Jednak Święte Oficjum wydało w 1958 r. zakaz szerzenia orędzia siostry Faustyny. Dlaczego?

Nie chcę odnosić się do orzeczenia Świętego Oficjum. Dla wierzących oficjalny głos Kościoła zawsze jest wezwaniem do modlitwy i szukania prawdy. A głód prawdy o Bożym miłosierdziu musiał być niezwykle silny, bo kult rozwijał się nadal, mimo że zakaz obowiązywał przez dwadzieścia lat. Gdy nadeszła decyzja Świętego Oficjum, ówczesny metropolita krakowski abp Eugeniusz Baziak zdecydował, że obraz przedstawiający Jezusa Miłosiernego, związany z objawieniem siostry Faustyny ma pozostać tam, gdzie był, czyli w kaplicy klasztoru w Łagiewnikach.

Zasadniczą rolę w zdjęciu zakazu i dalszym rozwoju kultu Miłosierdzia Bożego odegrał następca abp Baziaka, abp Karol Wojtyła...

Abp Wojtyła przyjął bardzo mądrą strategię: najpierw beatyfikacja s. Faustyny, a potem uzasadnienie kultu Miłosierdzia. Wszyscy uważali, że kolejność powinna być odwrotna. Jednak kard. Ottaviani ze Stolicy Apostolskiej poradził abp. Wojtyle: szybko przeprowadźcie proces, aby nie pomarli świadkowie. Proces informacyjny w archidiecezji krakowskiej rozpoczął się w 1965, zakończył po dwóch latach, a już w 1968 zaczął się proces beatyfikacyjny w watykańskiej Kongregacji ds. Świętych. W tym postępowaniu widać niezwykłą mądrość Kardynała Wojtyły.

Na przykład ekspertyzę teologiczną "Dzienniczka" s. Faustyny powierzył on ks. prof. Ignacemu Różyckiemu z krakowskiego Papieskiego Wydziału Teologicznego. Ks. profesor, człowiek o ścisłym, matematycznym umyśle, zaprawiony w scholastycznym myśleniu, nie był przekonany do orędzia siostry Faustyny. Jej pisma badał z życzliwości dla swojego ucznia - kard. Wojtyły. Ale właśnie jego naukowa, obiektywna analiza, dała podstawy do tego, że Paweł VI w 1978 r. odwołał ograniczenia dotyczące kultu Bożego Miłosierdzia. W tym samym roku kard. Wojtyła został papieżem.

Już jego druga encyklika "Dives in misericordia" - "Bóg bogaty w miłosierdzie" z 1980 r. jest poświęcona Bożemu miłosierdziu. Wiem, że po zamachu 13 maja 1981 r. w szpitalu medytował "Dzienniczek" s. Faustyny. Ojciec Święty i s. Faustyna są zanurzeni w tym samym źródle, które nam przekazało Objawienie Boże.

Czy można więc powiedzieć, że Jan Paweł II przejął po siostrze Faustynie posłannictwo apostolstwa Bożego Miłosierdzia?

Szerzenie tego światła, jakie Duch Święty dał siostrze Faustynie, jest obowiązkiem Kościoła. Ojciec Święty sam nie odkrywa tajemnicy Bożego Miłosierdzia. Natomiast jako następca św. Piotra przekazuje tę tajemnicę dla umocnienie wiernych, którzy tego umocnienia obecnie bardzo potrzebują. Ojciec Święty szerzy orędzie Miłosierdzia poprzez beatyfikację św. Fustyny w 1993 r., a potem kanonizację w 2000. W czasie tej kanonizacji ustanowił drugą niedzielę wielkanocną Niedzielą Bożego Miłosierdzia. W ten sposób zrealizował polecenie Jezusa przekazane przez Faustynę, aby Kościół obchodził Święto Miłosierdzia.

Jakie znaczenie dla rozwoju kultu Jezusa Miłosiernego będzie miało poświęcenie przez Jana Pawła II sanktuarium w Łagiewnikach 17 sierpnia 2002 r.?

Tak to widzę: poświęcenie sanktuarium będzie jakby aneksem do encykliki "Dives in misericordia". Cześć do Miłosierdzia Bożego uzyska ostateczne potwierdzenie w światowym wymiarze, bo wymiar tej pielgrzymki wykracza poza Łagiewniki, poza Polskę.

A jak Boże Miłosierdzia ujawnia się w życiu i posłudze Ks. Kardynała?

Z nabożeństwem do Bożego Miłosierdzia spotkałem się już w dzieciństwie. Wychowałem się przecież w Krakowie. Od powrotu ze studiów teologicznych w Szwajcarii w 1961 r. odwiedzałem sanktuarium w Łagiewnikach dwa razy w miesiącu: w dniu urodzin i śmierci s. Faustyny. W nabożeństwo do Jezusa Miłosiernego wszedłem głębiej dzięki liturgii. Udało się jako metropolicie krakowskiemu wprowadzić w archidiecezji w 1985 r. obchodzenie drugiej niedzieli wielkanocnej jako Niedzieli Miłosierdzia Bożego.

Czy słowo "miłosierdzie" najlepiej wyraża stosunek Boga do ludzi?

Miłosierdzie jest sposobem, poprzez który Bóg wyraża siebie. Św. Jan Ewangelista napisał "Bóg jest miłością" (1 J 4,8). Bóg umiłował dzieło stworzenia, tj. świat i człowieka, i z tej miłości nie wycofał się nigdy. To jest wierność Boga, który nie opuścił swojego stworzenia. Co więcej, zdolność do miłości zaszczepił każdemu z nas. Człowiek wierny Bogu może tę miłość odkryć. Ale nie tylko wierny. Bóg tak w swej miłości "prześladuje" ludzkość, wchodzi w nasze dzieje. Szczytem tej miłości Boga jest "danie" na śmierć swojego Syna dla odkupienia człowieka.

Jeżeli Bóg jest miłosierdziem, to dlaczego na świecie jest tak dużo cierpienia, nieszczęść, nędzy?

Bo nie odpowiadamy na Boże miłosierdzie, nie nawiązujemy relacji z Bogiem. On obdarzając nas miłością oczekuje, że ją dostrzeżemy, że na nią odpowiemy. To nie jest działanie tylko w jedną stronę, nasze problemy biorą się z braku odpowiedzi na Bożą miłość. Mamy wobec Boga rozmaite roszczenia, oczekiwania, bo nie rozumiemy istoty miłosierdzia. Traktujemy je egoistycznie, tymczasem pedagogia Boga jest inna. Znakiem miłosierdzia jest krzyż, a nie "wygrana na loterii". Miłosierdzie Boga to nie wstęp do domów towarowych z darmowymi bonami na zakupy.

Miłość Boga nie służy zaspokojeniu naszego poczucia wyższości. Co naprawdę jest cierpieniem? Popatrzcie na Ojca Świętego, na jego heroiczny wysiłek, żeby przejść chociażby parę kroków, żeby wciąż głosić Dobrą Nowinę. Byłem świadkiem umierania ks. Józefa Tischnera. Był coraz bardziej ograniczany - nie mógł mówić, a potem także pisać. Ale w tym cierpieniu i ograniczeniach stawał się sobą jeszcze pełniej niż wtedy, gdy imponował słowem, intelektem, piosenką, humorem. To wtedy powstał jego przepiękny traktat o miłosierdziu.

Na czym więc polega istota miłosierdzia? W jaki sposób możemy nawiązać relację z Bogiem?

Drogą otwarcia się na miłosierdzie jest żebranie u Boga o miłość, aby móc dawać ją innym! Dla wielu z nas określenie relacji do Boga pojęciem "żebranie" jest bardzo trudne, ale to jest najlepszy sposób, w jaki możemy zwracać się do Boga. Muszę być żebrakiem, stale żebrakiem, muszę błagać Boga o miłosierdzie dla innych, jakby Mu się narzucać. Muszę wejść w sposób życia żebraka i - aż trudno to powiedzieć - stać się wobec Boga żebrakiem. Tylko wtedy dostrzegę tę miłość, którą Bóg nieustannie mnie obdarza i, co najważniejsze, będę mógł tą miłością obdarowywać innych. To co od Boga otrzymuję, muszę dzielić między ludzi, rozdawać wokół siebie. Żebrzę więc nie dla siebie, ale żeby móc dzielić się tym, co otrzymuję.

A co dzieje się gdy człowiek nie odpowiada na Bożą miłość?

W "Dzienniczku" siostry Faustyny znajdujemy mnóstwo fragmentów, w których Jezus mówi jej o swoim cierpieniu z powodu braku odpowiedzi człowieka na Jego miłosierdzie i z powodu grzechu. - Cierpienie Boga jest wielką, nieopisaną tajemnicą. Siostra Faustyna powiedziała kiedyś, że chwałą Boga jest człowiek. Jeśli więc człowiek grzeszy, odrzuca miłość, to może to Boga tak boleć, jak bolały Go rany ukrzyżowania. Wiemy, że Bóg płakał nad zniszczoną Jerozolimą, płakał nad zniszczonym człowiekiem. Dla nas znakiem cierpienia Boga są tacy święci jak ojciec Pio. Bóg jakby mówił przez nich: Jeśli już nie przekonują was słowa i czyny, to niech Moje cierpienie was przekona, przynajmniej dla Mojej Męki uwierzcie, że was kocham.

Czy można powiedzieć, że Ojciec Święty, który także może być dla nas znakiem cierpienia Boga, obecnie cierpi między innymi z powodu grzechów nieczystości ludzi Kościoła?

W "Dzienniczku" siostra Faustyna opisuje wizję Jezusa, który poddał się biczowaniu za grzechy nieczystości. Jak sam stwierdza, najboleśniejsze rany zadają Mu zakonnicy, siostry zakonne, księża i dostojnicy kościelni. Chrystus mówi: "Widzisz, oto jest męka większa nad śmierć moją" ("Dzienniczek", 445) ... Te grzechy to wielkie cierpienie Ojca Świętego. Świętość ludzkiego ciała była jednym z ważnych elementów jego nauczania: opracował teologię ciała, wyjaśniał znaczenie seksualności jako wymiaru człowieczeństwa, który może być drogą do Boga, do świętości. Myślę o tym, ile go kosztuje zło: jest wówczas na krzyżu.

Dlaczego Bóg poprzez św. Faustynę przypomniał ludziom o swoim miłosierdziu właśnie w XX w.?

Bo ten wiek był szczególnie dramatyczny dla ludzkości. Po raz pierwszy doświadczyliśmy dwóch wojen o wymiarze światowym. W efekcie totalitaryzmu faszystowskiego i komunistycznego wymordowano miliony ludzi. A Jezus mówił Faustynie w latach 30.: nie zazna ludzkość spokoju, aż nie zwróci się do Mojego miłosierdzia. Ludzkość jednak nadal dąży do zagłady.

Choć na końcu wieku ideologie upadły i niektórzy mówili o końcu historii wojen, wydarzył się 11 września - niesłychany wstrząs, którego nikt się nie spodziewał. I w tym momencie powstaje pytanie: jaka jest nasza cywilizacja? Bogata, mądra, gotowa do dzieła, ale bez spoiwa, jak biblijny kolos na glinianych nogach. Chęć zdobywania, chęć zysku, usunęła z tej cywilizacji podstawowy "element", którym jest Bóg. Ale przychodzi czas, w którym ludzie wracają sami do Boga.

Czy miłosierdzie Boga jest ratunkiem dla naszej cywilizacji?

Ludzkość znajduje się w takiej sytuacji, że nie ma już innego ratunku jak tylko miłosierdzie. Musimy nawrócić się na inną cywilizację, na cywilizację miłosierdzia. Świat wymaga nawrócenia się do Boga, a jeśli ktoś nie wierzy, to nawrócenia się na człowieka, aby był on szanowany, jeśli nie w imię Boga, to w imię człowieczeństwa. I nie chodzi tu o deklarację, czy słowa, ale o czyn. Miłość wyraża się przez czyn.

Jeżeli ktoś tylko pisze sprayem po ścianach, niczego nie wyraża. Kiedyś Klimek Bachleda, ratownik tatrzański poszedł ratować ludzi, którzy zgubili się w Tatrach. Koledzy zawrócili, gdyż pogoda była fatalna. A on powiedział: Muszę iść. To jest cywilizacja miłości. Sięgaj człowieku po możliwości, które ci daje twoje człowieczeństwo! Ratuj swoją cywilizację żebrząc o Boże miłosierdzie, aby dać je innym!