Maciej Biskup OP: my, duchowni, potrzebujemy zacząć słuchać świeckich

Bez tej zdolności słuchania Kościół nie skomunikuje się nie tylko ze zranionymi, ale w ogóle z bardzo mocno zautonomizowanym współczesnym człowiekiem i społeczeństwem.

Misja Jezusa poprzedzona jest pełnym zmagania okresem milczenia na pustyni, a Jego działalność publiczna ma swoje centrum w owej „ukrytości”. Przed przepowiadaniem była bliskość, w której Wcielone Słowo zyskuje od ludzi zdolność mówienia. Kościół, który w IV wieku stał się zbyt niezależny i postawił świat w pozycji zależności, musi w swej duchowej formacji nadrobić ten rys tożsamości Jezusa, który nierozerwalnie związany jest z Jego dziecięctwem, czyli przynależnością do innych i zdolnością słuchania.

Bez tej zdolności słuchania Kościół nie skomunikuje się nie tylko ze zranionymi, ale w ogóle z bardzo mocno zautonomizowanym współczesnym człowiekiem i społeczeństwem. Kościół, w odpowiedzi na pogłębiający się proces degeneracyjny jego instytucjonalnych struktur działania oraz kryzys wiary jego wiernych, nie może się zadowolić podsuwaniem prostych podpowiedzi.

Bez pokornego świadectwa wierności Ewangelii oraz gotowości do tego, by na drodze dialogu szukać przekonujących intelektualnie argumentów, w żaden sposób nie da się wymusić, by we wspólnocie wierzących zostali ci, którzy decydują się dziś na apostazję.

Przedstawiciele instytucji, która w dzisiejszym dyskursie społecznym wykazuje opieszałość czy niekiedy wręcz złą wolę w rozwiązywaniu problemu pedofilii i innych nadużyć, są coraz mniej wiarygodni. A jednocześnie nie potrafią uwolnić się od pokusy przemawiania, ze szkodą dla dialogu. Dlatego pozostaje dziś nam, ludziom Kościoła, pilne ćwiczenie się w pokornym milczeniu i słuchaniu wiernych świeckich.

Niezdolność w komunikacji powoduje katastrofalne skutki dla wiarygodności Kościoła i jego misji. Kolejne ujawniane przez media fakty nadużyć pokazują, że Kościół w Polsce kompletnie sobie nie radzi w sytuacjach kryzysowych, o czym wielokrotnie pisał redaktor Zbigniew Nosowski z „Więzi”: Na bardzo krótką metę taktyka zamiatania pod dywan może się sprawdzać, ale w dłuższej perspektywie ona nie przyniesie efektów, bo kolejne pokolenia będą te sprawy wyciągać i usprawiedliwiać nimi porzucanie praktyk, odchodzenie od wiary czy wręcz apostazję. [...] nie wydaje mi się, aby świadomość, że ma to związek z postawami hierarchów, docierała do głów kościelnych decydentów (Tylko prawda nas wyzwoli. Przyszłość Kościoła katolickiego w Polsce. Wywiady Tomasza P. Terlikowskiego, rozdz. 3: Rozmowa z red. Zbigniewem Nosowskim, Warszawa 2016, s. 74).

Niezdolność w komunikacji powoduje katastrofalne skutki dla wiarygodności Kościoła i jego misji.

„Ciche dni” nie mają wiele wspólnego z otwartością na słuchanie. Za zasłoną milczenia ukrywają się monolog oskarżeń, litania żalów oraz chore przywiązanie do swoich racji. Za „cichymi dniami” Kościoła w stosunku do wiernych i społeczeństwa kryje się obawa przed trudnymi wyzwaniami i utratą pozycji. Kościół, „nie słysząc, nie widząc i nie mówiąc”, ucieka przed wyzwalającą mocą prawdy. Obawia się zdemaskowania i oskarżenia, na wspomniany już wzór Adama i Ewy, którzy pod przepaskami z liści figowych ukrywają się przed sobą nawzajem.

Ludzie Kościoła bardzo często nadużywają słowa „prawda”, zwłaszcza gdy pouczają wiernych i świat o zagrożeniach płynących z przeróżnych ideologii (tu biskupi są „nieocenionymi” znawcami). Gdy jednak idzie o konfrontację z ich nadużyciami lub kryciem w Kościele, brak im odwagi na zobowiązania wynikające z prawdy.

Tak jak pierwsi rodzice, którzy „gdy usłyszeli głos Pana Boga przechadzającego się po ogrodzie w dziennym powiewie”, ukryli się „przed obliczem Pana Boga pośród drzew ogrodu” (Rdz 3,8–9), tak i wielu duchownych chowa się do swoich „kryjówek”, zbudowanych z półprawd i kościelnej nowomowy.

I tak słyszymy, że to „słabość i grzeszność”, zamiast: „pedofilia to przestępstwo i choroba”. Wielu ludzi Kościoła, gdy nazywa grzechy innych, nie ma oporów przed określaniem na przykład aborcji zabójstwem, a kobiet – morderczyniami. W tym wypadku rzadko słyszy się, że to „słabość i grzeszność” człowieka. Czy lęk przed nazwaniem rzeczy po imieniu i stanięciem z otwartą przyłbicą wobec nadużyć w Kościele nie jest przejawem braku wiary i zaufania Bogu? Czy Kościół nie głosi Dobrej Nowiny o odwadze, która płynie ze skomunikowania się i trwania w Słowie?

„Jeżeli będziecie trwać w Moim słowie, będziecie prawdziwie Moimi uczniami. Poznacie Prawdę i prawda was wyzwoli” (J 8,31–32). Przyjęcie Prawdy czyni nas – jak pisał ksiądz Tischner – zaopiekowanymi i chronionymi: Dialog nie służy rozwiązywaniu problemów, ale budowaniu relacji. Dopiero te relacje umożliwiają wspólne rozeznawanie i podejmowanie decyzji, rozplątywanie spraw trudnych, raniących oraz wspólne budowanie więzi w miłości (Jerzy Grzybowski, Dialog jako droga duchowości w małżeństwie i nie tylko, Kraków 2004, s. 14).

Udział świeckich w rozwiązywaniu kwestii nadużyć w Kościele to za mało. Potrzebne są dziś odwaga podzielenia się kompetencjami i zastosowanie w praktyce zasady pomocniczości świeckich w Kościele. Niestety wciąż niewystarczające jest zaufanie wiernym świeckim, a tym bardziej przełożenie go na partnerską współpracę.

Papież Franciszek w Evangelii gaudium przypomina, że skoro każdy wierny należący do Ludu Bożego, przez namaszczenie, jest nieomylny in credendo, obdarzony zmysłem wiary – sensus fidei, oraz sam jest „uczniem-misjonarzem” (por. Mt 28,19), to „czymś niestosownym byłoby myślenie o schemacie ewangelizacji prowadzonej przez wykwalifikowanych pracowników, podczas gdy reszta wiernego ludu byłaby tylko odbiorcą ich działań” (Evangelii gaudium, p. 119 i 120, s. 69 i nast.).

Fragment pochodzi z książki Macieja Biskupa OP "Nieostatnie kuszenie. Jak przetrwać noc Kościoła".