Czasem wystarczą kanapki

„Powiadam wam: Eliasz już przyszedł, a nie poznali go i postąpili z nim tak, jak chcieli. Tak i Syn Człowieczy będzie od nich cierpiał”. Wtedy uczniowie zrozumieli, że mówił im o Janie Chrzcicielu” (Mt 17, 12-13).

Jan Chrzciciel był „głosem wołającego na pustyni” i Eliaszem, którego przyjście poprzedziło pojawienie się Mesjasza. Jezus był „świętym Boga” posłanym na świat, by zaświadczyć o światłości, o prawdzie i o Ojcu. Niestety, faryzeusze i uczeni w Piśmie nie rozpoznali żadnego z tych znaków. Dlaczego?

Myślę, że ich postawa odzwierciedla pewne cechy właściwe każdemu człowiekowi, które utrudniają, a czasem nawet uniemożliwiają, rozpoznanie Boga przychodzącego w zwykłej i, często, monotonnej rzeczywistości. Aby zobaczyć o jakie przeszkody chodzi, przytoczę dwa przykłady z Ewangelii.

Pewnego razu Jezus pyta apostołów, za kogo ludzie Go uważają. Uczniowie twierdzą, że tłumy widzą w Chrystusie Jana Chrzciciela, Eliasza, Jeremiasza lub jednego z proroków. Znamienne, że według Izraelitów, Jezus jest po prostu „repliką” wielkich osobowości z przeszłości. Mieszkańcy Palestyny oceniają działalność Chrystusa przez pryzmat minionych wydarzeń. Nic nowego pod słońcem.

W każdym z nas drzemie tendencja, aby otaczającą nas rzeczywistość interpretować z pomocą kategorii i pojęć, które dobrze znamy. Czujemy się wówczas bezpieczniej. Uznanie nowości zazwyczaj podaje w wątpliwość nasze przekonania i przynajmniej chwilowo zakłóca naszą orientację w świecie. Cóż, wszyscy potrzebujemy jakiejś formy stabilizacji, porządku i oparcia. Gdyby rzeczy zmieniały się bez ustanku, trudno byłoby żyć. A jednak nadejście Boga jest właśnie jak „nowe wino, które rozrywa stare bukłaki”, chociaż często dokonuje się spokojnie i niepozornie. Św. Tomasz z Akwinu mawiał, że „Bóg jest ponad wszystkim cokolwiek moglibyśmy o Nim powiedzieć lub pomyśleć”. Nie mieści się w naszych schematach i nie sposób przyjąć Go z otwartymi ramionami, jeśli umyślimy sobie, że to Bóg musi się do nas „dopasować”.

Platon, w swojej słynnej metaforze jaskini ukazującej proces ludzkiego poznania, przekonywał, że człowiek, który wychodzi ze świata cieni na światło dzienne (czyli osiąga wyższy stopień wiedzy), w pierwszym momencie chce wrócić do ciemnej groty, bo światło tak go razi, że ciemność wydaje mu się przyjemniejsza. Wszyscy mamy swoje nawyki i wypracowaną rutynę. I nie lubimy jeśli nagle zostaną one zaburzone. John Stuart Mill twierdził, że „przyzwyczajenie, które nazywamy naszą drugą naturą, w praktyce błędnie uważane jest za pierwszą naturę”.

Faryzeusze nie rozpoznali ani Jana Chrzciciela jako zapowiadanego Eliasza, ani Jezusa jako oczekiwanego Mesjasza, bo mieli swoje wyobrażenia, z którymi za bardzo się zżyli. Św. Augustyn wspomina w „Wyznaniach”, że przed nawróceniem powstrzymywały go długo manichejskie obrazy Boga, ponieważ wryły mu się głęboko w serce. Zapytajmy jednak, czy możliwe byłoby jakiekolwiek trwałe małżeństwo, gdyby każdy z małżonków obstawał ciągle przy swoim? Jak dojść do porozumienia w sporze, jeśli żadna ze stron nie chce w niczym zmodyfikować swoich oczekiwań i zasad? Jeśli chcemy kogoś rzeczywiście poznać, musimy stworzyć dla niego miejsce w naszym sercu, przyjąć go takim, jakim jest i zaryzykować wprowadzenie pewnych zmian we własnym myśleniu.

Drugą cechę, być może nawet ważniejszą niż pierwsza, znajdujemy we fragmencie, który mówi o powtórnym przyjściu Syna Bożego na świat. W Ewangelii św. Łukasza Jezus zapowiada, że to wydarzenie zaskoczy wielu, a jego początek będzie podobny do błyskawicy. Jednakże Zbawiciel ostrzega, aby „w owym dniu kto będzie na dachu, a jego rzeczy w mieszkaniu, niech nie schodzi, by je zabrać; a kto na polu, niech również nie wraca do siebie” (Łk 18, 31). Jezus nadmienia, że życie zachowają tylko ci, którzy pozostaną w tym decydującym momencie na miejscu, nie ulegną instynktowi samozachowawczemu i nie pobiegną co tchu do domu, by ochronić dobra, na których polegają.

Sądzę, że to napomnienie dotyczy nie tylko ostatecznego przyjścia Chrystusa na ziemię, ale zawiera również cenną wskazówkę, jak otwierać drzwi serca dla Boga, który przychodzi do nas dzisiaj. Bo przyznajmy uczciwie, któż z nas nie „przykleja się” do różnych rzeczy, opinii i postaw, sądząc, że bez nich życie rozpadłoby się na kawałki? Jak często żywimy przekonanie, że cała nasza egzystencja opiera się na posiadaniu oraz na tym, co sami stworzymy i zdziałamy? Aby wyjść Bogu naprzeciw, co w chrześcijaństwie obejmuje także przyjęcie drugiego człowieka, który może myśleć i czuć inaczej niż ja, trzeba zostawić coś za sobą. Ta pozorna strata jest inną nazwą ewangelicznego zaufania.

Kilkanaście lat temu wybrałem się na pieszą pielgrzymkę z Warszawy do Częstochowy. W pamięci utkwiło mi spotkanie z pewną wdową w jednej ze wsi, w której zatrzymaliśmy się na nocleg. Kobieta podeszła do naszej grupy tuż po zakończeniu porannej mszy i zaprosiła 10 osób na śniadanie. Jej oferta nieco nas zaskoczyła, bo staruszka, około 85 lat, przygarbiona i ledwo krocząca o lasce, sprawiała wrażenie, jakby sama potrzebowała pomocy. Niemniej, nie wypadało odmówić. Wdowa zaprowadziła nas do swego domu, biednej drewnianej chałupiny, ze sporym podwórkiem porośniętym bujną trawą. Weszła do kuchni i przyniosła dwa talerze pełne bułek z szynką i serem, dzbanek herbaty i coś słodkiego. Potem usiadła obok nas, rozpromieniona i szczęśliwa, przyglądała się jak pałaszujemy przygotowany przez nią posiłek. Ale nie napisałem jeszcz o najważniejszej sprawie. Kiedy zaczęliśmy dziękować naszej dobrodziejce, na jej twarzy pojawiły się łzy, i powiedziała: „Jakże się cieszę, że mogłam ugościć Boga”. To zdanie kompletnie zbiło nas z tropu. Jak to Boga? Pomyślałem sobie. Muszę przyznać, że z całej pielgrzymki nie pamiętam ani jednego kazania wygłoszonego na mszach świętych. Za to krótkie kazanie staruszki, poparte przykładem życia, zapadło mi w pamięci na długie lata.

Czasem zapominamy, że Boga mamy szukać nie w niebie, bo jeszcze tam nie trafiliśmy, lecz na ziemi. A tutaj Bóg najczęściej przychodzi do nas w drugim człowieku, ponieważ przed 2000 lat objawił się najpierw w Jezusie z Nazaretu, człowieku podobnym do nas we wszystkim oprócz grzechu. W nieco inny sposób ukazał się w misji św. Jana Chrzciciela. Mam wrażenie, że owa staruszka doskonale zrozumiała tę ewangeliczną prawdę, chociaż nie skończyła żadnych studiów teologicznych. Nie posiadała wiele, ale potrafiła się podzielić. I dlatego zauważała Boga na ziemi.