Równouprawnienie w judaizmie

Kwestia równouprawnienia kobiet, jak żaden inny problem, doprowadziła w minionych dziesięcioleciach do daleko idących przemian judaizmu. Zostały przy tym poddane próbie: przekaz biblijny, tradycja prawna oraz kult. Odpowiedzi na ten problem są bardzo różne i odzwierciedlają wpływy kulturowe, jakim podlega judaizm.

Tradycyjna warstwa judaizmu

Żydzi reprezentujący poglądy tradycyjne wskazują na zasadnicze równouprawnienie mężczyzny i kobiety opisane już w biblijnej opowieści o stworzeniu. Według interpretacji klasycznej mężczyzna i kobieta od początku zostali stworzeni dla siebie nawzajem, a ich przeznaczeniem jest zjednoczenie.

„Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył; stworzył mężczyznę i niewiastę” (hebr. isz oraz isza) (Rdz 1, 27). „Dlatego to mężczyzna opuszcza ojca swego i matkę swoją i łączy się ze swą żoną tak ściśle, że stają się jednym ciałem” (Rdz 2, 24).

Małżeństwo i rodzina uchodzą za naturalny stan zaplanowany przez Boga. Ewa, pierwsza kobieta, obdarzona jest wielkim szacunkiem jako „matka wszystkich żyjących” (Rdz 3, 20). Według Żydów o poglądach tradycyjnych religijny ideał życia ofiarnego nastawionego na wspólnotę najpełniej realizuje się w życiu małżeńskim, w którym kobiecie przypada rola kapłanki ogniska domowego. Pełne miłości wprowadzenie dzieci w tradycję oraz pielęgnowanie żydowskich wartości – oto zadanie powierzone kobiecie, równie ważne jak zobowiązanie mężczyzny do tego, aby „uczył Tory” swoje dzieci. Natomiast dążenie do samorealizacji oceniane jest krytycznie jako zachowanie egoistyczne. Zwolennicy nurtu tradycyjnego podkreślają, że fakt, iż kobiecie i mężczyźnie zostały przypisane odmienne role, nie oznacza konieczności innego traktowania i oceniania każdej ze stron.

Zresztą również w środowiskach ortodoksyjnych wzrasta zainteresowanie kobiet studiowaniem Tory , Miszny i Talmudu. Po pierwszej wojnie światowej Sara Schnirer (1883-1939) założyła w Polsce szkoły Bejt-Jakov, które łączą tradycyjne studia z praktycznym wykształceniem zawodowym. W USA i Izraelu funkcjonuje ceniony instytut nauczycielski dla ortodoksyjnych Żydówek, które dzięki temu wnoszą swój punkt widzenia do dyskusji halachicznych.

Nowe nurty

Nurty liberalne, które zwłaszcza w Ameryce Północnej stanowią większość, w wielu punktach otworzyły się na zmieniającą się świadomość kobiet i nowoczesny model życia. Powołują się przy tym na fakt, że dyskusja nad obowiązującą halachą nie jest zamk-nięta. Również w minionych stuleciach elastycznie dostosowywa­no się do zmiennych warunków życia. I tak, wprowadzone w XIII wieku rozdzielenie mężczyzn i kobiet w synagodze było reakcją na ówczesne zwyczaje świata muzułmańskiego i chrześcijańskiego. Również wprowadzenie zakazu poligamii (małżeństwa z więcej niż jedną kobietą) miało przyczyny praktyczne. W toczącej się wewnątrz judaizmu debacie na temat równouprawnienia kobiet wciąż powracają następujące tematy:

• kontrakt małżeński, który zgodnie z tradycją zawiera odmienne uregulowania dla mężczyzny i kobiety;
  
• prawo męża do odmówienia rozwodu (zgodnie z prawem rabinicznym);
  
• prawo zeznawania przed sądem rabinackim w roli świadka;
  
• tradycyjne prawo dziedziczenia (dzisiaj jest to jedynie kwestia teoretyczna);
  
• wypełnianie przykazań, do których zgodnie z tradycją kobieta nie jest zobowiązana, lecz w opinii grup postępowych jest jednak uprawniona (np. noszenie rzemieni i szala modlitewnego, czytanie Tory, minian kobiecy, publiczne modlitwy);
  
• przepisy czystości (które zostały sformułowane bez udziału ob-jętych nimi kobiet) ;
  
• użycie właściwego języka w tekstach modlitw i przekładzie Biblii;
  
• uroczystość Bat Micwy dla dziewcząt;
  
• urząd rabina i kantora dla kobiet.