Jak doświadczenia życiowe wpływają na głoszone teorie

"Patrząc na doświadczenia życiowe czołowych ateistów, którzy pozbawiają nas sensu życia i światu narzucają swoje teorie, możemy przypuszczać działanie mechanizmu nadawania sensu – czyli dostosowywania poglądów do swoich zachowań" - pisze Ryszard Stocki w książce "Nieobliczalny eksperyment. Jak mądrze żyć w XXI wieku?".

Dlaczego ateizm jest wciąż tak popularny, jeśli tak wielu naukowców pokazuje brak sprzeczności nauki i wiary. W pewnym stopniu możemy to zrozumieć, kiedy uświadomimy sobie, że istnieje ogromna przepaść oddzielająca świat biednych i bezbronnych od bogatych i wykształconych klasy średniej. Boimy się biednych, ponieważ zakłócają nasz spokój i komfort; są zagrożeniem dla wszystkiego, co cenimy – stylu życia, statusu, stanu posiadania, przekonań, autorytetu. Aby zachować równowagę, musimy ich wykluczyć z nasze-go świata; znaleźć usprawiedliwienie dla własnej pasywności i obojętności. Ten strach jednak utrudnia nam bycie bardziej człowiekiem, a w konsekwencji – bycie szczęśliwym.

Ateizm, jak ignorowanie żebraka, daje komfort tymczasowy. Został dobitnie sformułowany, kiedy Richard Dawkins rozpoczął w Londynie kampanię reklamową(później kopiowaną w wielu krajach) pod hasłem: „Prawdopodobnie nie ma Boga. Więc przestań się martwić i ciesz się życiem”. Oczywiście brak zmartwienia i radość życia odnoszą się do pierwszego i drugiego, czyli krótko- i średnioterminowego poziomu szczęścia. Z badań wiemy, że krótka perspektywa i nastawienie wyłącznie na swoje dobro i zadowolenie, a niedocenienie poświęcenia dla dobra innych prowadzą w dalszej perspektywie do chorób, szybszej starości i depresji. Jeśli człowiek ma za mało siły woli, aby zmienić życie, łatwiej jest intelektualnie pozbawić je sensu i w ten sposób uratować pozytywny obraz siebie.

Doświadczenia życiowe wpływają na głoszone teorie

Patrząc na doświadczenia życiowe czołowych ateistów, którzy pozbawiają nas sensu życia i światu narzucają swoje teorie, możemy przypuszczać działanie mechanizmu nadawania sensu – czyli dostosowywania poglądów do swoich zachowań.

Powrócę do słów Jana Pawła II (...): "Jeżeli człowiek mimo swej inteligencji nie potrafi rozpoznać Boga jako Stwórcy wszystkiego, to przyczyną jest nie tyle brak właściwych środków, co raczej przeszkody wzniesione przez jego wolną wolę i grzech”. Takie stwierdzenie jest dzisiaj aktem intelektualnej odwagi.

Nauczyciele powinni inspirować nas do rozwoju. Nie tylko wiedza oraz umiejętności, ale prywatne życie nauczyciela i ucznia odgrywają w edukacji rolę kluczową. Analizowanie osobistego życia ateistów, będących naszymi nauczycielami, jest jak najbardziej uzasadnione. Każdy człowiek wymaga oddzielnej teorii, jestem więc ostatnim pragnącym wydawać wyroki. O sobie z pełną odpowiedzialnością mogę powiedzieć, że jestem grzesznikiem. Najczęściej jednak ateizm wynika z cierpienia, życiowych trudności i niefortunnych spotkań osób uważających się za wierzące i żyjących jak niewierzące.

Ateiści powodowali często nieszczęścia niezliczonych rzesz naśladowców. Tak rodziły się największe totalitaryzmy naszych czasów.

Wymienię ekspertów różnych wąskich dziedzin, wybitnych naukowców, którzy często poświęcili wiele, aby zdobyć wiedzę. Nie jest moim zamiarem dyskutowanie z ich teoriami i osiągnięciami. Można napisać długą obronę każdego. Wielu cierpiało całe życie, nie mogąc dostrzec sensu bólu. (...) Wymienieni filozofowie i naukowcy osiągnęli mistrzostwo w swoich wąskich dyscyplinach, ale czy byli ekspertami dobrego życia? (...) Czy nie „ulegali pokusie” zachowywania się, jakby nimi byli? Teoretyzowanie w filozofii nie oznacza mistrzostwa w życiu. Powinniśmy zachować ostrożność, mówiąc o eksperckości i autorytecie w dziedzinie życia codziennego.

Interesujące, że jedynie Kościół katolicki ma ścisłe procedury potwierdzające „wirtuozerię” czyjegoś życia – proces beatyfikacyjny i proces kanonizacyjny. Ich wynikiem jest ogłoszenie danej osoby przykładem dla innych. Czy wymienieni pisarze, intelektualiści, profesorowie i nauczyciele, nie celowo i nie świadomie, nie pozbawili edukacji jej znaczenia podstawowego?

1. Voltaire (prawdziwe nazwisko: François-Marie Arouet (1694–1778),pisarz, historyk i filozof francuskiego oświecenia. Opowiadał się za separacją Kościoła od państwa, wolnością religii, swobodą wypowiedzi. Słynął z dowcipu oraz ataków na Kościół katolicki i chrześcijaństwo. W 1733 r. Voltaire poznał Émilie du Châtelet, zamężną, o 12 lat młodszą matkę trójki dzieci, z którą miał romans przez 16 lat. Po publikacji „Listów” ukrywał się w posiadłości jej męża, by uniknąć aresztowania.

2. Jean-Jacques Rousseau (1712–1778), wybitny orędownik francuskiego oświecenia. Wprowadził pojęcie „szlachetny dzikus”, podważając sens działań edukacyjnych. Prywatnie żył ze swoją kucharką, z którą miał pięcioro dzieci. Wszystkie zmarły, porzucone w sierocińcach, chociaż wielu z jego przyjaciół oferowało opiekę nad nimi.

3. Arthur Schopenhauer (1788–1860),niemiecki filozof. Świat zewnętrzny uważał jedynie za wyobrażenie i produkt woli. Nawet przez Zygmunta Freuda był uważany za ojca psychologii. W 1819 r. służąca urodziła mu nieślubną córkę, ale dziecko zmarło w tym samym roku. Nigdy się nie ożenił. Miał paranoję na punkcie bycia okradzionym i nie ufał nikomu. Ze swoją matką nie widział się przez ostatnie 20 lat swojego życia.

4. Frederic Nietzsche (1844–1900), niemiecki filozof, który próbował podważyć całą chrześcijańsko-platońską tradycję – podstawę zachodniej kultury przez 2000 lat. Jego ojciec, pastor protestancki, zmarł, gdy Nietzsche był dzieckiem. Rodzina żyła w ubóstwie. Jako chłopiec miał liczne problemy ze zdrowiem: z oczami, z powracającym zapaleniem zatok, z psychiką. Później, prawdopodobnie z powodu wizyty w domu publicznym, zaraził się kiłą. Cierpiał fizycznie przez całe życie. Nigdy nie założył rodziny.

5. Zygmunt Freud (1856–1939), austriacki neurolog i twórca psychoanalizy. Był zwolennikiem medycznego stosowania kokainy, którą sam zażywał przez lata. Po długim czasie zdołał zwalczyć nałóg. Na skutek rozwlekłej i bolesnej walki z rakiem jamy ustnej poprosił swojego lekarza o śmiertelną dawkę morfiny.

6. Bertrand Russel (1872–1970), twórca filozofii analitycznej i walczący ateista. Zarzucił filozofię, aby promować radykalne idee dotyczące seksu, małżeństwa, rozwodów, edukacji, światowego zarządzania i rozbrojenia. Miał cztery żony i niezliczone kochanki, był fatalnym ojcem i dziadkiem. W dzieciństwie był zmuszany do praktyk religijnych przez babcię. Całe życie obawiał się choroby psychicznej. Czuł się osamotniony.

Ryszard Stocki "Nieobliczalny eksperyment. Jak mądrze żyć w XXI wieku?" (Wydawnictwo Ryszard Stocki)

7. Albert Einstein (1879–1955), niemiecki fizyk teoretyczny, opracował teorię względności, jeden z dwóch filarów współczesnej fizyki (obok mechaniki kwantowej). Zanim ożenił się po raz pierwszy, miał córkę, która albo zmarła, albo została oddana do adopcji. W 1903 r. ożenił się z matką dziecka Milevą Marić i miał z nią jeszcze dwóch synów. Mileva opuściła Ensteina, gdy dowiedziała się, że mąż jest zakochany w swojej kuzynce Elsie. Rozwiedli się w 1919 r. i Einstein poślubił Elsę. Niedawno odkryto, że podczas gdy żona była w ciąży z drugim synem, pisał romantyczne listy do Marie Winteler, swojej pierwszej miłości.

8. Melanie Klein (1882–1960), austriacko-brytyjska psychoanalityk, opracowała nowatorskie techniki terapeutyczne dla dzieci, które miały wpływ na rozwój psychologii dziecka i współczesnej psychoanalizy. Przeżyła wiele tragedii. Gdy miała cztery lata, zmarła jej starsza siostra, później brat, a Melanie została obciążona odpowiedzialnością za jego śmierć.Jej małżeństwo poniosło porażkę, a syn zmarł w wypadku, który mógł być samobójstwem. Córka, psychoanalityk, walczyła z Melanie otwarcie w Brytyjskim Towarzystwie Psychoanalitycznym. Nigdy się nie pogodziły, a córka nawet nie przyszła na pogrzeb matki.

9. Martin Heidegger (1889–1976),niemiecki filozof, powszechnie uznawany za jednego z najbardziej oryginalnych i wpływowych filozofów XX w. Był członkiem NSDAP i żarliwym zwolennikiem Adolfa Hitlera. W 1917r. poślubił Elfriede Petri, najpierw w obrządku katolickim, a później protestanckim. Mieli dwóch synów. Heidegger miał równocześnie długi romantyczny związek z Hannah Arendt i namiętny romans (przez wiele dziesięcioleci) z Elisabeth Blochmann. Obie były jego studentkami.

10. Alfred Kinsey (1894–1956), amerykański biolog, profesor entomologii i zoologii oraz seksuolog. Zwolennik rewolucji seksualnej. Był biseksualny. Wraz z żoną zgodzili się, że oboje mogą uprawiać seks nie tylko ze sobą, ale także z innymi. Współżył między innymi ze swoim uczniem Clydem Martinem.

11. Wilhelm Reich (1897–1957), austriacki lekarz i psychoanalityk, zwolennik seksualnej permisywności. Autor kilku wpływowych książek, w tym Rewolucji seksualnej(1936). Ożenił się z Annie Reich, miał romans z Elsą Lindenberg. Nalegał, by dokonała aborcji, mimo że chciała urodzić dziecko i wyjść za Wilhelma. W 1937 r. miał romans z zamężną pacjentką i w tym samym czasie z inną jeszcze kobietą. Równocześnie był zazdrosny o związki Elsy Lindenberg z innymi mężczyznami. Rozwiódł się z pierwszą żoną, a po przeprowadzce do Stanów Zjednoczonych miał romans z Ilse Olendorf. Najpierw poprosił ją o aborcję ich dziecka, później pobrali się i mieli syna. Rozwiedli się w 1951 r.

12. Margaret Mead (1901–1978), amerykańska antropolog kultury. W latach 60. I 70. XX w. często występowała jako autorka i mówczyni w środkach masowego przekazu. Jej raporty opisujące postawy wobec seksu w kulturach południowego Pacyfiku i Azji Południowo-Wschodniej wpłynęły na rewolucję seksualną lat 60. Miała trzech mężów. Ostatnie lata spędziła w bliskiej osobistej i zawodowej współpracy z antropolożką Rhodą Metraux, z którą żyła od 1955 aż do śmierci w 1978 r. Ich korespondencja, opublikowana w 2006 r. za zgodą córki Mead, jasno wyraża romantyczny związek.

13. Jean-Paul Sartre (1905–1980), wpływowy filozof i pisarz francuski. Przez większość życia był ateistą. Oskarżany o projektowanie lęku i bezsensu istnienia. Przyznał, że miał nerwicę i kazirodcze uczucia w stosunku do matki, która dominowała nad jego seksualnością i myślami. Niewidomy i chory przez wiele lat, nałogowy palacz papierosów. Nie lubił dzieci ani zwierząt. Podobnie jak Rousseau, Nietzsche i Russel, we wczesnym dzieciństwie został osierocony przez ojca.

14. Eric Bern (1910–1970),kanadyjski psychiatra, który w połowie XX w. stworzył teorię analizy transakcyjnej pomocnej w wyjaśnianiu ludzkich zachowań. Rozwiódł się trzy razy. Zmarł na atak serca kilka miesięcy po ostatnim rozwodzie.

15. Henry Morgentaler (1923–2013),urodzony w Polsce żydowski lekarz mieszkający w Kanadzie. Zwolennik pro-choice w stosunku do aborcji, który stoczył liczne batalie sądowe mające na celu rozszerzenie prawa do aborcji w Kanadzie. Można tłumaczyć jego anty życiowy egzystencjalizm faktem, że w młodości podczas drugiej wojny światowej był więziony w łódzkim getcie, a później w obozie koncentracyjnym w Dachau. Naziści zabili jego siostrę i rodziców.

16. Michel Foucault (1926–1984),francuski filozof, historyk, socjolog, profesor historii systemów myśli w College de France. W nieco pesymistycznych poglądach głosił dążenie do przekraczania granic społecznych związanych z władzą i wiedzą. W życiu prywatnym był niepohamowanym homoseksualistą, anonimowo uczestniczył w spotkaniach sadomasochistycznych. Uprawiał seks nawet po zdiagnozowaniu AIDS, nie informując partnera o stanie swego zdrowia.

17. Lawrence Kohlberg (1927–1987), amerykański psycholog, najbardziej znany z teorii rozwoju moralnego. Cierpiał na skrajny ból brzucha i depresję. Popełnił samobójstwo, wchodząc do lodowatej wody Boston Harbor.

18. Richard Dawkins (1941), angielski etolog, biolog ewolucyjny i autor, wojowniczy ateista. Ożenił się trzy razy, żyje w separacji z trzecią żoną. W 2013 r. wypowiedział się w obronie „lekkiej pedofilii”.

19. Stephen Hawking (1942–2018), angielski fizyk teoretyczny, kosmolog, autor i dyrektor badań w Centrum Kosmologii Teoretycznej na Uniwersytecie w Cambridge. Mimo że był ateistą, należał do Papieskiej Akademii Nauk. Cierpiał na stwardnienie zanikowe boczne. Rozwiódł się z żoną Jane i ożenił ze swoją pielęgniarką. Potem rozwiódł się z pielęgniarką, aby wznowić związek z Jane, dziećmi i wnukami.

20. Steven Pinker (1954), kanadyjsko-amerykański psycholog poznawczy, językoznawca, autor popularnonaukowy. Znany z poparcia dla psychologii ewolucyjnej i komputerowej teorii umysłu. W 1980 ożenił się z Nancy Etcoff, a rozwiódł się w 1992; następnie w 1995 r. ożenił się z Ilavenil Subbiah, po czym również się rozwiódł. Jego trzecia żona, Rebecca Goldstein poślubiona w 2007 r., jest powieściopisarką i filozofem.

Dlaczego problemy życiowe nauczycieli akademickich miałyby przeszkadzać w przyjęciu ich nauczania? Wyobraźmy sobie, że zadzwonił przyjaciel. Spotykacie się, mówi, że narzeczona właśnie z nim zerwała i ślub jest odwołany. Nie może sobie znaleźć miejsca i popada w głęboką depresję. Twierdzi, że wszystkie kobiety są dziwkami, radzi, abyście się nigdy nie żenili, mówi, że życie nie ma sensu. Czy traktować poważnie te rady?

Wymienieni myśliciele, dając ludziom teorie o wszelkiej wolności bez granic, pozbawiają miliony szczęścia i poczucia sensu życia. Taka nauka w krótkiej perspektywie pomaga poradzić sobie z dysonansem wynikającym z zachowania niezgodnego z dobrymi obyczajami naszej kultury. To sugestia do koncentrowania się na drugim poziomie szczęścia – samorealizacji. W rzeczywistości jesteśmy szczęśliwsi, gdy prawdziwie dzielimy się, dając innym to, co najcenniejsze.

Opublikowany fragment pochodzi z książki: Ryszard Stocki "Nieobliczalny eksperyment. Jak mądrze żyć w XXI wieku?" (Wydawnictwo Ryszard Stocki)