Roczny urlop rodzicielski w praktyce

Procedowana w Sejmie nowelizacja Kodeksu pracy wprowadza roczny, płatny urlop rodzicielski, który będą mogli dzielić matka i ojciec. By go w pełni wykorzystać, ważne jest przypilnowanie przede wszystkim terminów składania wniosków. Kluczowe są daty: 17 i 24 czerwca.

17 czerwca to planowana data wejścia w życie ustawy. Od tego dnia rodzicom wszystkich dzieci, urodzonych po 31 grudnia 2012 r. przysługiwać będzie 20 tygodni urlopu macierzyńskiego (w tym 14 zarezerwowanych tylko dla matki), sześć tygodni urlopu dodatkowego i 26 tygodni urlopu rodzicielskiego. Z dodatkowego oraz rodzicielskiego urlopu będą mogli korzystać ojciec i matka.

Wydłużony, płatny urlop obejmie nie tylko rodziców zatrudnionych na etatach, ale wszystkich, którzy opłacają ubezpieczenie chorobowe, czyli także pracujących na umowach zlecenia i samozatrudnionych.

Obecnie w okresie płatnego urlopu macierzyńskiego przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 100 proc. wynagrodzenia, po nowelizacji, byłoby to 100 proc. przez pierwsze 26 tygodni i 60 proc. wynagrodzenia przez kolejnych 26 tygodni.

Jeśli zaś matka dziecka od razu zadeklaruje, że korzystać będzie z całości urlopu - 52 tygodni, to przez cały ten okres wypłacany będzie zasiłek w wysokości 80 proc. wynagrodzenia. Gdyby jednak po takiej deklaracji, zrezygnowała z całości lub części dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz/lub z całego urlopu rodzicielskiego, wówczas przysługuje jej wyrównanie dotychczas pobieranego 80 proc. zasiłku do wysokości 100 proc.

Urlop macierzyński, podobnie jak obecnie, będzie można rozpocząć przed porodem. Maksymalnie można będzie wykorzystać wtedy sześć tygodni.

O rozpoczęciu urlopu macierzyńskiego, dodatkowego lub rodzicielskiego należy powiadomić pracodawcę nie później niż 14 dni przed jego rozpoczęciem. Taki sam termin obowiązuje, jeśli na którymkolwiek etapie decydujemy się skrócić urlop i powrócić do pracy - pracodawca musi o tym wiedzieć minimum 14 dni przed planowanym powrotem i - podobnie jak przy wniosku o udzielenie urlopu - musi wniosek uwzględnić.

Ustawa przewiduje dwie ścieżki wnioskowania o udzielenie urlopu dodatkowego i rodzicielskiego. Pierwsza zakłada, że kobieta z góry, minimum 14 dni przed planowaną datą porodu, wnioskuje o pełen wymiar urlopów - łącznie z urlopem macierzyńskim 52 tygodnie.

Ta ścieżka zakłada dzielenie się urlopem z ojcem dziecka poprzez rezygnację matki. Kobieta najwcześniej może zrezygnować z urlopu macierzyńskiego po 14 tygodniach. Ponieważ jednak 20 tygodni urlopu macierzyńskiego jest obowiązkowe, ojciec decydujący się przejąć ten urlop musi go wykorzystać w pozostałym wymiarze - minimum sześciu tygodni.

Druga ścieżka zakłada sukcesywne składanie wniosków o urlopy: dodatkowy i rodzicielski, co będą mogli czynić zarówno matka, jak i ojciec dziecka. Dodatkowym urlopem macierzyńskim i urlopem rodzicielskim można się będzie podzielić, np. trzy tygodnie urlopu dodatkowego ojciec, trzy matka, 16 tygodni rodzicielskiego ojciec, dziesięć matka.

Pamiętać trzeba jedynie, że: sześć tygodni urlopu dodatkowego można podzielić maksymalnie na dwie części, trwające minimum tydzień, a 26 tygodni urlopu rodzicielskiego można wykorzystać maksymalnie w trzech częściach, trwających minimum osiem tygodni. Urlop musi też mieć charakter ciągły, tzn. urlop rodzicielski musi przypadać bezpośrednio po dodatkowym oraz części tych urlopów muszą następować bezpośrednio jedna po drugiej.

Wyjątek od tej reguły dotyczy kobiet, które urodziły dzieci po 31 grudnia 2012 r., ale z urlopu macierzyńskiego zaczęły korzystać jeszcze przed porodem. W takim wypadku może nastąpić sytuacja, że jeszcze przed wejściem w życie ustawy (przed 17 czerwca) kobieta zakończy urlop macierzyński oraz obowiązujące dziś cztery tygodnie urlopu dodatkowego i wróci do pracy.

W takiej sytuacji, mimo że przerwana została ciągłość urlopu, matka lub ojciec będą mieli prawo do jego kontynuacji. Będą im przysługiwały jeszcze dwa tygodnie urlopu dodatkowego i 26 tygodni urlopu rodzicielskiego. By z tych uprawnień skorzystać wniosek o udzielenie urlopu dodatkowego musi wpłynąć do pracodawcy w ciągu siedmiu dni od dnia wejścia w życie ustawy, czyli do 24 czerwca. Natomiast wniosek o urlop rodzicielski, najpóźniej w dniu zakończenia dodatkowego.

Z kolei kobiety, które rozpoczęły urlop macierzyński pierwszego stycznia 2013 r. i będą chciały skorzystać z nowych uprawnień, na złożenie wniosku będą miały tylko jeden dzień. 17. czerwca będzie bowiem ostatnim dniem, kiedy przebywać będą na, przewidzianym w starym systemie, czterotygodniowym urlopie dodatkowym. By go wydłużyć o kolejne dwa tygodnie oraz 26 tygodni urlopu rodzicielskiego trzeba będzie złożyć wniosek do pracodawcy 17 czerwca. Tutaj ustawa nie pozwala bowiem na przerwanie biegu urlopu.

Urlop dodatkowy i rodzicielski będzie można łączyć z pracą w niepełnym wymiarze (nie wyższym jednak niż pół etatu). W tej chwili pracodawca musi uwzględnić wniosek pracownika o łączenie urlopu z pracą. Po nowelizacji wniosek o niepełny etat nie będzie wiążący. Pracodawca będzie mógł go nie uwzględnić, jeśli nie jest to możliwe ze względu na organizację lub rodzaj pracy. O przyczynie odmowy pracodawca informował będzie na piśmie.

Z urlopu rodzicielskiego będą mogli korzystać jednocześnie oboje rodzice. Jednak w takim przypadku łączny wymiar urlopu nie może przekraczać 26 tygodni. Łączne korzystanie z urlopu nie będzie możliwe w przypadku urlopu dodatkowego oraz macierzyńskiego.

Po nowelizacji bez zmian pozostaną przepisy o dwóch tygodniach urlopu zarezerwowanego wyłącznie dla ojców.