Małżeństwo "unieważnione"

Jak "unieważnić małżeństwo", jak długo trwa proces, jakie dokumenty trzeba przygotować i czy przysięga małżeńska traci ważność - wyjaśnia mec. Michał Poczmański.

Marta Jacukiewicz: "I ślubuję Ci... oraz, że Cię nie opuszczę aż do śmierci...". Czy słowa przysięgi przestają być ważne w momencie, kiedy pojawiają się pierwsze kryzysy? Panie mecenasie, można mówić o małżeństwie bez małżeństwa?

Mec. Michał Poczmański: Absolutnie nie. Przysięga jest ważna "na dobre i na złe". Jednak samo małżeństwo to pasmo wzlotów i upadków. Kryzysy są naturalnym elementem. Małżeństwo to swojego rodzaju sinusoida. Im szybciej zdamy sobie z tego sprawę tym lepiej. Należy pamiętać, że po każdym kryzysie jest też dobry czas.

Co znaczy zagadnienie "rozwód kościelny"? Czy jest to poprawne sformułowanie?

Rozwód kościelny to kolokwialne sformułowanie, poprawnie trzeba powiedzieć stwierdzenie nieważności małżeństwa. Rozwód cywilny oznacza, że małżeństwo było, ale strony postanawiają je rozwiązać, zakończyć.  Stwierdzenie nieważności to coś zupełnie innego. W tym przypadku uważa się, że małżeństwa w ogóle nie było, pomimo wielu wydarzeń i gestów, które widzieli wszyscy. Ludzie często używają określenia rozwód, ponieważ podobnie jak stwierdzenie nieważności małżeństwa (SNM) ma ten sam efekt - obie strony są stanu wolnego.

Kiedy jeden z małżonków może wnioskować o stwierdzenie nieważności małżeństwa?

Może dokonać tego w dowolnym momencie. Najczęściej jednak dokonywane jest to po orzeczeniu rozwodu cywilnego lub po rozstaniu małżonków. Prawo kanoniczne nie reguluje kiedy można złożyć skargę, jest to więc możliwe cały czas.

Jakie kroki w pierwszej kolejności powinien podjąć małżonek, który chce złożyć wniosek?

Jak we wszystkim co robi się w życiu najpierw dobrze jest zasięgnąć opinii specjalisty. Nie należy robić pochopnych kroków, spowodowanych impulsem. Należy pamiętać, że niemal każdy krok prawny ma jakieś konsekwencje, a część z nich może być nieodwracalna. Na początkowym etapie przygotowania się do sprawy należy określić podstawę prawną o którą oprzemy nie tylko skargę, ale także postępowanie. W odróżnieniu bowiem od postępowania cywilnego tu musimy mieć zawsze konkretną podstawę prawną przewidzianą przez Kodeks Prawa Kanonicznego. Musi to być bardzo konkretna podstawa prawna, konkretny kanon Kodeksu.

Czasami mam do czynienia z podstawami ujętymi dość płytko i emocjonalnie "Mój mąż jest głupi", "moja żona się fochuje". Niestety takie podstawy są niewystarczające. Dopiero w oparciu o konkretną podstawę prawną można przygotowywać dalszy materiał, w tym materiał dowodowy.

Co powinna zawierać skarga powodowa?

Przede wszystkim powinna wskazywać podstawę prawną. Poza tym musi zawierać jej uzasadnienie wskazujące na dowody, jakie zostaną w trakcie postępowania przeprowadzone, które będą mogły potwierdzić podstawę prawną. Musi zawierać informację, do którego sądu skierowana jest prośba, a dodatkowo musi być to sąd właściwy miejscowo, a więc taki, który na podstawie przepisów prawa może zająć się tą daną sprawą.

Jakie opłaty wiążą się ze złożeniem skargi?

Podobnie jak w procesie cywilnym strona, która składa skargę musi pokryć koszty procesu. Koszty sądowe są zależne od diecezji, ale także od sytuacji finansowej powoda. Poza kosztami sądowymi należy pokryć również opłaty dodatkowe w postaci np. kosztu przygotowania opinię biegłego sądowego.

Jak długo trwa proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa?

Według kodeku powinien od trwać do 1,5 roku. Niestety bardzo często zdarza się, że trwa on 2-3 lata, a czasem nawet dłużej. Wszystko zależy od aktualnego obłożenia danego sądu a także od organizacji pracy wewnątrz sądu. Należy pamiętać również o tym, że często strony poprzez swoje zachowania, braki formalne, niedochowania formy powodują, że proces wydłuża się niepotrzebnie.

Jaka jest rola adwokata kościelnego w procesie?

Jak w większości procedur prawnych rolą prawnika, czy adwokata jest doradzanie najlepszych rozwiązań, informowanie klienta o różnych możliwościach, a także dbanie, aby cała procedura odbywała się według norm prawem przepisanych. Część moich klientów przychodzi do naszej kancelarii dopiero po przegranej I instancji, gdy wiedzą już, jakie proste błędy popełnili. Niestety wtedy jest już częściowo już za późno. Gdyby skorzystali wcześniej z porady profesjonalisty na pewno uniknęliby wielu błędów.

Jakie są najczęstsze przyczyny składania wniosku o unieważnienie małżeństwa?

Bardzo często mam do czynienia z różnymi uzależnieniami - najczęściej od alkoholu, narkotyków, ale także od np. matki. Często procesy oparte są o przymus do zawarcia małżeństwa, którego jedno z nupturientów doświadcza ze strony swoich rodziców. Stosunkowo popularna jest symulacja zgody małżeńskiej, zwykle częściowa. Czasami pojawia się również błąd co do przymiotu, który występuje, gdy jedno z małżonków dopiero po ślubie dowiedziało się o istotnym fakcie z życia małżonka.

Kiedy przysięga małżeńska traci ważność?

Przysięga nie traci ważności. W przypadku stwierdzenia nieważności, co prawda, padają słowa przysięgi, jednak nigdy, nawet w pierwszych sekundach od ich wypowiedzenia nie mamy do czynienia z ważną przysięgą małżeńską. Nie ma jej. Trudno więc powiedzieć, że ważność została "utracona".