Nie, nie i jeszcze raz nie! Czy to asertywność?

Pokaż, że jesteś asertywny! To zdanie zrobiło w ciągu ostatnich lat wielką karierę. Rzecz w tym, że dla wielu Polaków oznacza ono tylko tyle, że trzeba mówić "nie".

Kiedyś Agnieszka Osiecka przyznała, że we Francji ludzie są smutni albo weseli, ale zawsze odnoszą się do innych z szacunkiem. I nawet kiedy odmawiają, to z uśmiechem. Dodała też, że zdecydowanie bardziej odpowiada jej taki styl od polskiego. Bo w Polsce cóż… słowo "asertywność" podzieliło ludzi na dwa obozy. W pierwszym są ci, którzy uważają, że zachowania asertywne to zachowania niekulturalne, chamskie. W drugim z kolei są osoby po szkoleniach, które mówią, że dzięki asertywności są wreszcie szczęśliwe. I bądź tu mądry!

Silna grupa

Szkolenia z asertywności zaczęto organizować na początku lat 90. minionego wieku. Prawdziwy boom zaczął się jednak po 1996 r. Według szacunkowych danych, kursy kończyło co najmniej 20-30 tysięcy ludzi rocznie.

Teoretycznie mamy więc w kraju ponad trzysta tysięcy ludzi przeszkolonych w mówieniu "nie"! To tak, jakby z dnia na dzień mieszkańcy jednego miasta, np. Gliwic, zaczęli powtarzać jakieś jedno zachowanie, którego nie znają pozostali Polacy. Można zakładać, że byliby bardzo zaskoczeni ich postępowaniem. I tak właśnie reaguje wiele osób, kiedy zetkną się kimś grzecznym, ale i asertywnym - są w szoku.

Czysty zysk

Dzięki warsztatom asertywnych zachowań można nauczyć się tak mówić, by inni nas słuchali. Kursanci szybko też przekonują się, że nie muszą wcale przytakiwać bez końca, by inni ich polubili. Mają przecież prawo mieć własne zdanie. W zderzeniu z asertywnością powiedzenie "pokorne cielę dwie matki ssie" nie ma racji bytu. Bo "pokorne cielę" jest też często wykorzystywane przez współpracowników, w sytuacjach konfliktowych kładzie uszy po sobie i często też rezygnuje z siebie, by dogodzić innym. A tak nie można! Polacy mają duże trudności z myśleniem o sobie dobrze. Podczas kursu nawet osoby na wysokim stanowisku nie potrafią wymienić swoich mocnych stron. Absurd, prawda?

Jeśli jesteś asertywny…

• konfliktowe sytuacje nie są dla ciebie polem walki, gdzie musisz zawsze udowodnić, że to ty masz rację,
• twoje zachowanie nie narusza praw innych osób,
• grzecznie odmawiasz, gdy coś ci nie pasuje, ale zawsze podajesz przyczynę swojego postępowania,
• dajesz innym prawo, by ci odmówili, gdy ich o coś prosisz,
• nie manipulujesz ludźmi,
• prosisz a nie wydajesz rozkazy; mówisz: "Czy mógłbyś…" zamiast "Weź zrób mi…",
• chodzisz z podniesioną głową, pewnym krokiem, a podczas rozmowy patrzysz ludziom w oczy,
• nie podejmujesz decyzji za innych (jeśli o to nie prosili),
• umiesz przyjmować pochwały ("Dziękuję za uznanie, rzeczywiście napracowałem się nad tym i dobrze mi wyszło").

W krzywym zwierciadle

Niestety, wiele osób z nauki o asertywności wynosi tylko to, co im pasuje. Słyszą tylko fragmenty, które dotyczą stawiania granic, odmawiania i domagania się praw. Bywa, że zaczynają przez to przypominać bastion opatrzony wielkim napisem: "Odmawiam!". Takie osoby stają się aroganckie, wręcz chamskie. Wyraźnie mylą asertywność z agresją. I jeśli od lat czuły się sfrustrowane, teraz pojawia się w nich chęć, by to wykrzyczeć. Jak reagować w zetknięciu z takimi ludźmi? Najlepiej powiedzieć: "Bardzo cię lubię i przykro mi, że jesteś dla mnie taki szorstki i nieprzyjemny", wtedy zachowamy się o wiele asertywniej niż on!

Gdzie się podziała twoja uczynność?!

Asertywność to dobry test przesiewowy. Pomaga odsiać ludzi, którzy tylko udawali przyjaciół, od przyjaciół prawdziwych. Ci prawdziwi zrozumieją, że nie mamy na coś ochoty ("nie, wolę dziś odpocząć w domu niż iść z wami do kina"), że nie mamy na coś czasu ("nie, nie mogę teraz rozmawiać przez telefon, bo sprzątam mieszkanie"), że nie mamy na coś siły ("nie dam rady zrobić tego za ciebie, bo mam dużo własnej pracy"). Trzeba się jednak liczyć z tym, że będąc asertywnym, można stracić część znajomych (zwłaszcza tych, którzy często wpadali bez zapowiedzi). Także współpracownicy w pracy mogą być zaskoczeni twoim nowym zachowaniem. To cena asertywności. Warto ją jednak zapłacić, bo asertywność dobrze pojęta, ta w której jest miejsce na uśmiech, komplement, wyjaśnienie swojego stanowiska, pomaga zyskać nowych przyjaciół i odnieść sukces w pracy. Ludzie lubią przecież jasne sytuacje i reguły. A asertywność pomaga według nich grać. Oczywiście, jeśli jest to prawdziwa asertywność, a nie warcząca i agresywna wersja, której głównym zajęciem jest głośne wykrzykiwanie: nie, nie i jeszcze raz nie!