Człowiek jest w pełni sobą, gdy jest wolny

Doświadczenie wolności jest związane z odkrywaniem nowej perspektywy, z nowym poczuciem siebie samego. Doświadczenie wolności jest też bardzo mocno związane z uwolnieniem od tego, co krępuje, co jest dla nas przeszkodą w normalnym swobodnym wyrażaniu siebie, czy to w słowie, czy to w geście.

Zwykle słowo wolność jest właśnie kojarzone z tym poczuciem uwolnienia, bycia nieskrępowanym, dążeniem do tego. Wolność, także ta wolność wewnętrzna, złączona jest nierozerwalnie z wychodzeniem z naszych przeróżnych "więzień.

Można powiedzieć, że dążenie do bycia wolnym jest w pewnym sensie celem dojrzewania i wychowywania człowieka. Chodzi bowiem o to, by pozwolić każdemu odnaleźć swoją własną, niepowtarzalną drogę. Chodzi o to, aby doprowadzić każdego do możliwości decydowania o sobie. Człowiek jest w pełni sobą, jest w pełni człowiekiem, kiedy robi użytek ze swojej wolnej woli, ze swojej wolności. Człowieczeństwo jest nierozłącznie związane z tym procesem stawania się sobą, bycia wolnym. Doświadczenie uczy, że nie jest to wolność absolutna, ponieważ jako istoty stworzone nie dysponujemy taką możliwością. Tym niemniej doświadczenie wolności tworzy człowieka, wyznacza moment, w którym to poczucie bycia sobą staje się niemal namacalne.

Pragnienie wolności przejawia się w życiu człowieka na różne sposoby. Już małe dziecko dąży do wolności, która wyraża się w "opanowywaniu swojego świata". Ten "dziwny" świat, w którym przyszło mu żyć, i który jest często niełatwy do zrozumienia, musi być coraz bardziej "oswojony", poznawany, nazywany, dotykany. Wolność wtedy wyraża się w pragnieniu i możliwości swobodnego poruszania się i zdobywania doświadczeń. Jest ona oczywiście wkomponowana w proces wychowania, tym niemniej jest to autentyczne doświadczenie stawania się wolnym poprzez bycie coraz bardziej sobą.

Szczególnym czasem na odkrywanie swojej wolności jest okres dojrzewania. Buntowniczość, odkrywanie świata na własną rękę, sprzeciw wobec tego, co tradycyjne i zastane, są często przejawem tego pragnienia wolności, jakie każdy młody człowiek posiada. Wyzwanie rzucone światu tradycji, odrzucanie tego, co "krępuje", jest ewidentnym przejawem dążenia do wolności i do odkrywania prawdziwego obrazu siebie.

Mówiąc o wolności, zwłaszcza o "mojej" wolności podkreślam swoją jedyność, swoją niepowtarzalność. Zwracam uwagę na to, co mnie tworzy jako człowieka. Muszę jednak uznać, że w tym dążeniu do wolności jest też element ograniczoności, słabości, której doświadczam. Nie rozumiem wszystkiego, nie myślę o wszystkim, nie potrafię wszystkiego ogarnąć swoim rozumem. Odwołuję się do "jakichś" aksjomatów, do "jakichś" opinii, bazuję na "czyichś" przekonaniach. Poczucie bycia wolnym musi się mierzyć ze słabością, jakiej doświadczam, ponieważ nie jestem wszechmogący. Dlatego też dążenie do wolności jest narażone na błędy, na złudzenia, na poruszanie się w zawężonej perspektywie.

Dążenie do wolności jest naznaczone także innego rodzaju ograniczonością. Nasz charakter, temperament, nasza historia i wpływ środowiska mają także niebagatelny wpływ na kształtowanie się naszego poczucia wolności. Człowiek nie osiąga wszystkiego, co mu się marzy, nie osiąga wszystkiego, co nawet jest rozumne i potrzebne. Ulega lenistwu, zniechęca się, boi się niepowodzeń. Te wszystkie czynniki sprawiają, że dążenie do wolności nie jest ani proste, ani nie można założyć, że każdy z nas do niej chce dojść.

Nasze myślenie o wolności jest też skażone złym użytkiem z niej, jest skażone różnego rodzaju zniewoleniami, których jesteśmy podmiotem. Grzech ma swoje konsekwencje w naszym życiu. Rodzi przyzwyczajenie, rodzi nawyk, wprowadza zamieszanie w sumieniu i utrudnia właściwą ocenę naszej sytuacji duchowej. Im bardziej żyjemy w sytuacji uzależnienia od grzechu i jego skutków, tym trudniej nam jest trwać w tym, co dobre, w wolności duchowej.

Trzeba by tutaj pewnie powiedzieć parę słów o trudności, na jaką napotyka wielu z nas w dążeniu do wolności. Odkrywamy bowiem, że wielu ludzi żyje w sytuacji faktycznych uzależnień, czy współuzależnień. Psychika człowieka, który ma trudności z samym sobą, ze swoim życiem, z radzeniem sobie z własnymi kłopotami popada często w stan uzależniania się. Wielu ludzi żyje w faktycznym uzależnieniu od opinii innych, od sukcesu, nie mówiąc już o uzależnieniach od różnego rodzaju środków odurzających. Dla tej, wcale nie małej, grupy ludzi dążenie do wolności i jej doświadczanie jest bardzo trudne i bardzo często przejawy tej "wolności" są jakby nową formą uzależnienia.

Każdy z nas potrzebuje poczucia bycia wolnym. Wszyscy też myślimy o sobie raczej w takich kategoriach. Wolność jest jednak nie tylko pragnieniem i ideałem, do którego dążymy, ale potrzebne nam są w życiu konkretne jej doświadczenia, które pozwolą nam podtrzymać w sobie dynamizm i chęć stawania się coraz bardziej wolnym. Wolność potrzebuje celu, perspektywy rozwoju. Źle by się stało, gdyby nasze poczucie wolności kształtowało się w tylko w opozycji do norm życia społecznego, do praktyki życia wspólnego, do prawa, które jest ustanowione. Choć elementów napięcia z tym związanych nie można wykluczyć, to jednak sama wolność jest wartością pozytywną, jest propozycją do osiągnięcia. Doświadczenie wolności jako sprzeciwu, jako niezgody nie jest pełnym jej doświadczeniem.

Człowieczeństwo w nieodzowny sposób związane jest z doświadczeniem bycia sobą, doświadczeniem swojej jedyności. Bez wolności, oczywiście mówiąc w wymiarze wewnętrznym, nie jesteśmy w pełni ludźmi. Wolność jest przejawem naszego człowieczeństwa i formą jego spełniania. Bez wolności też nie jest możliwe żadne postępowanie moralne, gdyż ono zakłada świadomość i wolną wolę. Dlatego też dążenie do bycia wolnym i dbanie o uwalnianie się od wszystkiego, co tej wolności przeszkadza jest jednym z głównych zadań w życiu człowieka.