Geny decydują o zachowaniu po alkoholu?

Na to, jak ktoś zachowuje się po alkoholu, mają wpływ geny. Potwierdzają to polscy naukowcy na podstawie badań genetycznych dotyczących samobójstw pod wpływem alkoholu. Wyniki ich pracy ukazały się pod koniec lutego w prestiżowym periodyku "PLOS ONE".

Jak wyjaśnił w rozmowie z PAP kierownik badań, prof. Rafał Płoski z Zakładu Genetyki Medycznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego (WUM), samobójstwa są częstszym powodem śmierci niż wypadki. Okazuje się, że duża część samobójstw - z badania polskich naukowców wynika, że ok. 40 proc. - popełnianych jest pod wpływem alkoholu. Uczeni z WUM postanowili zbadać, czy związek z tym zjawiskiem mogą mieć geny.

W tym celu pobrali próbki DNA z ciał ok. 750 samobójców, które trafiły do Zakładu Medycyny Sądowej WUM. Wśród badanych ofiar aż 300 było pod wpływem alkoholu. Jak zaznaczył prof. Płoski, były to jedne z największych na świecie badań na materiale genetycznym samobójców.

Badacze wzięli pod lupę tzw. gen AUTS2, bo wiedzieli, że ma on związek z rozwojem psychiki i wyższych czynności mózgowych. Na razie nie wiadomo, na czym dokładnie polega jego działanie, ale zauważono np., że uszkodzenia tego genu prowadzić mogą do autyzmu. Jest też pewien związek działania tego fragmentu DNA z epilepsją, dysleksją czy ADHD. Gen ten występuje u ludzi w różnych wariantach - czasem jest bardziej, a czasem mniej aktywny. Wiadomo, że różne warianty genu mogą odmiennie wpływać na predyspozycje do alkoholizmu.

Okazało się, że wśród osób, które popełniły samobójstwo pod wpływem alkoholu, nadreprezentowany jest jeden z wariantów genu AUTS2. Co może wydawać się dziwne, jest to ten sam wariant, który sprawia, że statystyczny jego posiadacz pije nieco mniej alkoholu niż inni.

Na razie nie wiadomo, jaki związek ma ten gen z samobójstwami po alkoholu. Prof. Płoski domyśla się jednak, że alkohol u osób z takim wariantem genu może powodować gorszy nastrój, a więc osoby te mogą częściej "upijać się na smutno", co w skrajnych przypadkach prowadzić może nawet do targnięcia się na swoje życie. Być może do części samobójstw u ludzi o takim wariancie genu mogłyby nie dojść, gdyby były trzeźwe.

Jak przyznaje naukowiec, taki wariant genu AUTS2 występuje u dość sporej części populacji. Nie znaczy to jednak, że każda z tych osób pije mniej alkoholu niż inni i że gorzej znosi alkohol. Zależność ta jest bardziej subtelna. Odkrycie Polaków nie może służyć do wyznaczania osób, które po alkoholu mogłyby mieć skłonności samobójcze, ale raczej ma pomóc zrozumieć genetyczne uwarunkowania wpływu alkoholu na organizm.

Prof. Płoski przyznaje, że zależności, które zbadał jego zespół, dotyczą tylko pojedynczych genów, tymczasem na skłonności samobójcze wpływ ma bardzo wiele czynników, które nie muszą wynikać ani z genów, ani z tego, że jest się pod wpływem alkoholu. - Nasza praca stawia jednak więcej pytań niż odpowiedzi - przyznaje prof. Płoski.

Naukowiec ujawnił w rozmowie z PAP, że podczas kolejnych, nieopublikowanych jeszcze badań, które jego zespół przeprowadził na materiale od samobójców, wynikła inna zależność: przed samobójstwem "chronić" może pewien gen, który warunkuje apetyt na jedzenie. Jak wyjaśnia prof. Płoski, ten gen dodaje osobie średnio 1-2 kg, więc osoby z tym genem mogą być trochę bardziej "przy kości" niż inne. Gen ten sprawia również, że osoby nie uzależniają się od alkoholu tak często, jak inne osoby. Osoby z takim genem rzadziej niż inne pod wpływem alkoholu targają się na swoje życie.

Dotychczas wiadomo już było np. że geny mogą sprawić, że alkohol będzie źle metabolizowany. I tak np. w azjatyckiej populacji często występuje dysfunkcja pewnego enzymu, która sprawia, że osoby są bardziej wrażliwe na działanie etanolu, ale też rzadziej wpadają w uzależnienia. W przypadku badanych w WUM genów efekt jest jednak inny i związek ma raczej z tym, jak alkohol wpływa na zmianę nastroju.

W badaniach brali udział naukowcy z jednostek WUM: Zakładu Genetyki Medycznej, Zakładu Medycyny Sądowej, Instytutu Kardiologii, a także Katedry i Kliniki Psychiatrycznej.

PAP - Nauka w Polsce