Sprawdź, czy twoje dziecko jest uzależnione od technologii. Oto sześć symptomów

Wielu młodych ludzi korzysta z sieci w sposób zdecydowanie nadmiarowy. Konsekwencje takiej sytuacji są ogromne. Jak sprawdzić, czy twoje dziecko jest uzależnione od internetu?

Pomyśl o czymś, co jest dla Ciebie cenne, następnie zadaj sobie pytanie o to, dlaczego ma to dla ciebie wartość. Kiedy już się nad tym zastanowisz, wyobraź sobie, że przychodzi do ciebie ktoś bliski lub inna osoba z twojego otoczenia i mówi, że musisz lub powinieneś przestać to robić, pozbyć się tego, ponieważ jest to niesamowicie szkodliwe. Nie postrzegasz tego podobnie, jesteś przekonany, że daje ci to więcej korzyści niż strat. Oni nadal się upierają, grożą, straszą, że zabiorą inne cenne dla ciebie przedmioty, osoby, jeżeli nie przestaniesz. Zastanów się i odpowiedz, jaka byłaby twoja reakcja, co miałbyś ochotę zrobić? Podobny przebieg zdarzeń możemy zaobserwować w wielu domach, kiedy osoba uzależniona jest przekonana i nawet doświadcza korzyści z czynności, którą wykonuje, a bliscy próbują mu ją ograniczyć, nierzadko w sposób agresywny.

Współcześnie świat oferuje nam ogrom korzyści, które są nie dalej jak na wyciągnięcie ręki. Kiedyś zdobycie wiedzy wymagało wyjścia do biblioteki, policzenia czegoś, rozpisania na kartce i ponownego sprawdzenia, aby wyeliminować potencjalny błąd. Kontakt z bliskimi za granicą wymagał spaceru na pocztę. Aktualnie wiele spraw możemy załatwić dosłownie od ręki. Są to ogromne korzyści, które wiążą się z ogromnymi kosztami.

Sieć częścią życia

Wielu młodych ludzi korzysta z sieci w sposób zdecydowanie nadmiarowy. Konsekwencje takiej sytuacji są ogromne, ponieważ mogą obejmować wiele obszarów, min:

• fizyczne (nadwyrężenie gałek ocznych, pogłębienie wad wzroku, postawy, otyłość, słaba kondycja i odporność organizmu, stan ciągłego pobudzenia, problemy ze snem, problemy z koncentracją i pamięcią),
• psychiczne (nasilenie stanów lękowo-depresyjnych, osłabienie poczucia sprawczości i wartości)
• środowiskowe (zaniedbania szkolne, konflikty relacyjne, zmniejszenie liczby głębszych relacji opartych na więzi, zaniedbywanie higieny osobistej i obowiązków a także i pasji, ryzyko oszukania)

W ostatnich latach nauczanie zdalne wprowadziło nas w zupełnie inny wymiar rzeczywistości wirtualnej. Okazało się, że świat ten ma coraz mniej ograniczeń i z chwili na chwilę staje się coraz bardziej "doskonały". Równolegle postępuje też rozwój socjotechnik, które swoimi szponami wciągają nas w "sieć", z której ciężko się wydostać. Prawdziwy problem polega też na tym, że nawet nie zauważamy jak długo już w tej sieci przebywamy oraz że tam w ogóle trafiliśmy. Szczególną rolę pełni tu modelowanie, czyli uczenie się poprzez obserwowanie dorosłych przez dzieci i dorastającą młodzież. Żyjemy w czasach gdzie korzystanie z sieci, telefonów itp. narzędzi jest społecznie akceptowane. Dodatkowo owe socjotechniki skutecznie zatrzymują nas w oderwaniu od rzeczywistości choćby poprzez: ciasteczka cookies, rolki, niesamowicie wyostrzone barwy co sprawia że jesteśmy nieustannie w trybie przebodźcowania, które równolegle prowadzi do wyczerpania. Zapotrzebowanie naszego mózgu na stymulację jest zdecydowanie mniejsze niż samo bodźcowanie. Dotyczy to w szczególności młodych, których układ nerwowy jest w fazie kształtowania.

Sześć symptomów uzależnienia

Jeżeli chodzi o samo zjawisko uzależnienia od nowych technologii sprawa jest dość skomplikowana, ponieważ rozwój technologii odbywa się w zastraszającym tempie. Możemy jednak spróbować oprzeć się na ogólnych kryteriach uzależnienia. Należą do nich:

• zmiana tolerancji (polega na stopniowym zwiększaniu bodźca ponieważ nasz mózg przyzwyczaja się do bieżącego poziomu stymulacji przez co nie wydziela serotoniny i dopaminy dających uczucia przyjemności). Możemy zaobserwować to zjawisko u dzieci i młodzieży w postaci: zwiększenia liczby godzin poświęcanych na oglądanie, granie lub korzystanie coraz częściej od kilku do kilkunastu razy na dzień, albo też zwiększenie siły bodźca poprzez stosowanie lepszych gadżetów tj. kamerki, myszki, karty graficznej, gier)
• głód (objawia się w postaci natrętnych myśli o potrzebie korzystania z urządzenia, towarzyszą im nieprzyjemne emocje oraz napięcie w ciele). U dzieci możemy zaobserwować rozkojarzenie w szkole (zamiast o lekcji myśli o grze), często porusza tematy związane z siecią, chciałby szybko wyjść ze spotkania, żeby zacząć grać
• zespół abstynencyjny (reakcja organizmu na brak możliwości stymulacji czynnością). Jest podobny do głodu, różnica polega na tym, że dziecko odczuwa brak możliwości bodźcowania, jest rozdrażnione, nie może usiedzieć w miejscu, a w momencie oderwania od bodźca zachowuje się agresywnie lub wpada w rozpacz. Kiedy tablet jest w naprawie nie wie jak zorganizować sobie czas, szuka innych możliwości połączenia z siecią
• używanie pomimo szkód (każdy uzależniony dostrzega konsekwencje jednak nie chce na nich skupiać swojej uwagi, która głównie skupiona jest na korzyściach). W rozmowie może przyznać że gra za dużo, jednak niewiele z tym zrobi. Mogą pojawić się bóle głowy, na które sposobem okażą się leki przeciwbólowe. Za niepowodzenia szkolne będzie obarczał nauczycieli i system, może nawet przekonywać, że gry rozwijają i bardziej pomagają w nauce szkolnej. Przyznanie do szkód wiązałoby się z potrzebą zmiany, na którą nie czuje się gotowy
• utrata kontroli (związana z rozpoczynaniem, ilością oraz kończeniem czynności). Nieletni może deklarować, że w danym dniu nie będzie korzystał, ewentualnie określi zakres godzinowy korzystania lub najpóźniejszą godzinę kończenia, jednak niemalże zawsze będzie się to wiązało z niedotrzymaniem słowa, nawet danemu samemu sobie
• utrata zainteresowań (zagospodarowanie czasu wolnego ogranicza się głównie lub tylko do danej czynności). Młodzi przestają chodzić na piłkę, siłownię, nie szydełkują, ponieważ nie starcza im na to czasu, który jest wypełniony korzystaniem z sieci. Mózg jest przyzwyczajony do stałej stymulacji, czego nie są w stanie zapewnić codzienne czynności.

Jak wspierać młodych w drodze do zmiany?

W Polsce funkcjonuje solidna sieć wsparcia osób uzależnionych w postaci Poradni Leczenia Uzależnień finansowanej przez NFZ lub odpłatnie. Dodatkowo funkcjonują punkty konsultacyjne przy Fundacjach i Stowarzyszeniach. Poza osobami uzależnionymi mogą z tych form korzystać bliscy którzy potrzebują pokierowania i wsparcia w procesie zmiany. W psychoterapii indywidualnej wysoką skuteczność notuje się, stosując podejścia - poznawczo behawioralne i dialogu motywującego. Jednym z przykładów takiego miejsca jest Stowarzyszenie Pomocy Arka Noego w Skarżysku-Kamiennej, gdzie można taką pomoc otrzymać nieodpłatnie.

Niniejszy artykuł jest jedynie "zagajeniem" tematu, który może pobudzić refleksję i dać impuls do szukania pomocy dla siebie i bliskich. Jedną z form samopomocy jest pogłębianie wiedzy, m.in. o tym, jak ogromną rolę w przebiegu uzależnienia odgrywa mózg, oraz jak bardzo pomocna jest teoria oparta o niezaspokojone potrzeby w rozumieniu problematyki. Te oraz inne zagadnienia można zrozumieć, czytając książkę "Nastolatek potrzebuje wsparcia", napisaną przez specjalistów: Marcina Rzeczkowskiego, Agnieszkę Kozak i Roberta Bieleckiego.

mgr Marcin Rzeczkowski - specjalista psychoterapii uzależnień KBPN, psychoterapeuta poznawczo behawioralny PTTPB, terapeuta dialektyczno-behawioralny PTDBT, terapeuta motywujący PIDM