500-lecie Reformacji okazją do zbliżenia

Zapowiadane na 2017 rok wspólne katolicko-luterańskie obchody 500. rocznicy Reformacji mogą się stać okazją do kolejnego ważnego kroku na drodze zbliżenia między obu tymi wyznaniami.

Zwracali na to uwagę uczestnicy konferencji naukowej nt. dokumentu "Od konfliktu do komunii", która odbyła się 27 listopada w Centrum Luterańskim w Warszawie. Omawiany dokument jest dziełem międzynarodowej Komisji Luterańsko-Katolickiej ds. Jedności i poświęcony został właśnie wspólnemu upamiętnieniu zbliżającego się jubileuszu.

Witając przybyłych zwierzchnik Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP bp Jerzy Samiec zwrócił uwagę, że o ile kontakty międzywyznaniowe w Polsce - na płaszczyźnie zarówno duchowej, jak zwłaszcza praktycznej - są już bardzo rozwinięte, o tyle ciągle jeszcze za mało jest spotkań o charakterze naukowym i teologicznym. Dlatego dobrze się stało, że wspólny dokument luterańsko-katolicki jest już dostępny po polsku i że odbywa się spotkanie na ten temat.

Następnie tekst ten przedstawiono z katolickiego i luterańskiego punktu widzenia. Tę pierwszą perspektywę ukazał ks. dr hab. Rajmund Porada z Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego. Zwrócił uwagę, że zbliżająca się rocznica skłania do różnych poglądów. Dla katolików jest to przede wszystkim okazja do smutnej refleksji nad powstaniem podziałów w chrześcijaństwie zachodnim, a także do przypomnienia wielu tragicznych wydarzeń, jakie temu towarzyszyły: wojny chłopskie i religijne, konfiskaty majątków kościelnych i wypędzanie zakonników z ich dóbr przez zwolenników "nowinek" religijnych itp. Trudno więc cieszyć się na myśl o przyszłym jubileuszu, co zresztą podkreśla wielu wysokich dostojników kościelnych - stwierdził mówca.

Jednocześnie zaznaczył, że rocznica ta może też być katalizatorem wielu działań na rzecz lepszego poznania się i zrozumienia wzajemnego między katolikami a luteranami. Chodzi np. o wzajemny rachunek sumienia za grzechy przeszłości, o wspólne jej przedstawianie, wolne od uwarunkowań wyznaniowych, a więc nieporównanie bardziej wyważone i sprawiedliwsze.

Ale wspólny dokument zawiera też sporo niedociągnięć, np. za bardzo skupia się na postaci Marcina Lutra, a za mało mówi np. o sprawach teologicznych, na co zresztą zwracali uwagę nawet niektórzy protestanccy komentatorzy tego tekstu. Mimo wszystko jednak, zdaniem mówcy, jest on ważnym etapem na drodze do zbliżenia i pojednania obu wyznań a jego autorzy wykazali się wielką odwagą i zdecydowaniem przy podejmowaniu niektórych zagadnień.

Luterańskie spojrzenie na wspólne oświadczenie przedstawił jeden z jego współautorów - prof. Theodor Dieter z Instytutu Badań Ekumenicznych w Strasburgu, odpowiedzialny za konsultację merytoryczną tego tekstu. W pierwszej części swego wystąpienia zwrócił uwagę na zmiany, jakie dokonały się w stosunkach między katolikami a ewangelikami, począwszy od połowy XX wieku. Przypomniał, że już w hitlerowskich Niemczech istniały Koła Una Sancta, skupiające chrześcijan obu wyznań, sprzeciwiających się brunatnemu reżymowi "W sytuacjach często niebezpiecznych dla życia (...) bezpośrednio doświadczali oni wspólnoty wiary w Trójjedynego Boga, jedności w modlitwie i tego, w jaki sposób istniejące między nimi różnice schodziły na drugi plan" - stwierdził mówca.

Później do lepszego poznania się i zintegrowania przyczyniły się powojenne przesiedlenia Niemców, któremu często towarzyszyło wymieszanie się członków obu Kościołów na obszarach, które wcześniej były niemal jednolite wyznaniowo i wreszcie Sobór Watykański II ze swym otwarciem się na inne Kościoły.

W ciągu ostatnich 60 lat dokonano też wielkiego postępu w badaniach teologicznych, m.in. bardzo rozwinęły się katolickie badania nad Lutrem, które również przyczyniły się do zmiany katolickiego spojrzenia na reformatora. Dużą rolę odegrał w tym np. Benedykt XVI, który nazwał go "szczerym poszukiwaczem Boga i człowiekiem modlitwy".

Gość ze Strasburga omówił następnie pokrótce przebieg prac nad wspólnym dokumentem, którym chciano uczcić zbliżającą się rocznicę. Trwały one 4 lata, co pokazuje złożoność tego zadania. Profesor zwrócił uwagę, że o ile dla ewangelików 500-lecie Reformacji wiąże się "z ponownym odkryciem Ewangelii, pewnością zbawienia i wolnością", to dla katolików jest to przede wszystkim pamięć o rozłamie w Kościele. Ostatecznie przyjęto takie założenie, iż przedstawiono w zarysie historyczne uwarunkowanie wydarzeń z początku XVI wieku, które doprowadziły do zmian i ostatecznie do podziałów w Kościele, ale także ich istotę i stan dzisiejszy problemu, starając się ująć to wszystko w szerokiej perspektywie ekumenicznej. Chodziło zwłaszcza o ukazanie wielkiego dorobku dialogu katolicko-luterańskiego, który jest zresztą najdłużej prowadzonymi rozmowami teologicznymi w chrześcijaństwie.

Na zakończenie teolog ewangelicki zachęcił do dokładnego zapoznania się z dokumentem "Od konfliktu do komunii" i do wspólnego otwartego dialogu, wychodząc od perspektywy jedności, a nie rozłamu, "aby wzmacniać to, co oba wyznania mają wspólnego".

Obaj prelegenci wzięli następnie udział w spotkaniu panelowym z udziałem także ks. prof. Przemysława Kantyki - dyrektora Instytutu Ekumenicznego KUL-u i dr. Jerzego Sojki z Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie, po czym odbyła się dyskusja. We wszystkich tych wystąpieniach zwracano uwagę na różne ekumeniczne aspekty zarówno tego dokumentu, jak i współczesnej sytuacji wyznaniowej w Polsce i na świecie, m.in. zastanawiano się, czy istnienie (od 2011) ordynariatów personalnych dla anglikanów jest przeszkodą czy drogą do jedności między chrześcijanami.

Złożony z 245 punktów dokument "Od konfliktu do komunii" ma służyć - jak zaznaczono w podtytule - luterańsko-katolickiemu upamiętnieniu Reformacji w 2017 i jest kolejną wspólną deklaracją Komisji Luterańsko-Katolickiej ds. Jedności (istniejącej - pod różnymi nazwami - od 1965). Podpisali ją współprzewodniczący tego gremium: bp Karlheinz Diez ze strony katolickiej i bp Eero Huovinen ze strony luterańskiej. Dokument dzieli się na 5 rozdziałów, omawiających różne: historyczne i współczesne, teologiczne i duszpasterskie aspekty zbliżającej się rocznicy.

Organizatorami spotkania w Warszawie były: Kancelaria Biskupa Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP i Komitet Krajowy Światowej Federacji Luterańskiej.