Dlaczego prawosławny krzyż ma poprzeczkę?
Krzyż prawosławny jest dość powszechnie znany choćby z kopuł wieńczących cerkwie: tzw. krzyż „złamany”, czyli z przekrzywioną belką tuż przy podstawie krzyża. Co oznacza ta dodatkowa belka?
Krzyż jest najpowszechniejszym i najbardziej rozpoznawalnym symbolem chrześcijaństwa. Mimo swej prostoty – dwóch ramion przecinających się pod kątem prostym – już na początku chrześcijaństwa zaczął przybierać różne formy regionalne i środowiskowe, zachowując przy tym swą podstawową cechę - „skrzyżowane” ramiona. Historycy Kościoła i sztuki sakralnej wyróżniają ponad 30 odmian tego znaku.
Krzyż prawosławny jest dość powszechnie znany choćby z kopuł wieńczących cerkwie: tzw. krzyż „złamany”, czyli z przekrzywioną belką tuż przy podstawie krzyża. Symbolika belki jest dość złożona i niejednorodna. Najczęściej przyjmuje się, że ukośnie przybita belka pod głównym ramieniem nawiązuje do dwóch wydarzeń związanych z męką i śmiercią Pana Jezusa.
Pierwsze to przypomnienie dwóch łotrów, ukrzyżowanych razem z Jezusem, z których jeden nawrócił się na drzewie krzyża i usłyszał obietnicę „jeszcze dziś będziesz ze Mną w raju”. Znakiem tego nawrócenia jest ramię belki skierowane w górę. Drugi koniec, biegnący w dół, symbolizuje drugiego łotra, który jeszcze na krzyżu szydził z Jezusa.
Inne wyjaśnienie skośnej belki w prawosławnym krzyżu nawiązuje do słów o „zstąpieniu Chrystusa do piekieł”. Według tego poglądu ukośna belka miała symbolizować zarówno zmartwychwstanie (odcinek wznoszący się), jak i owo zejście „do piekieł” (odcinek opadający).
Niezależnie jednak od tych interpretacji należy pamiętać, że ów krzyż z ukośnym ramieniem pod stopami Zbawiciela jest typowy tylko dla części wyznawców prawosławia, dokładniej – dla tradycji ruskiej, tzn. wywodzącej się z Rusi Kijowskiej, a więc dla dzisiejszego prawosławia rosyjskiego, a także ukraińskiego i białoruskiego, polskiego oraz czeskiego i słowackiego. Po rosyjsku bywa on nazywany krzyżem bizantyjskim, lub „krzyżem św. Łazarza”. Na kopułach cerkiewnych pojawił się on po raz pierwszy dopiero w 1551 r.
KAI / mł
Chrześcijanie na Bliskim Wschodzie: ormianie, koptowie, gruzini, maronici, syro-malabarczycy i inni, to temat niemalże nieobecny w Polsce, a co za tym idzie – niezrozumiany. Często nie spodziewamy się nawet, jak ogromne bogactwo kulturowe i liturgiczne...
Skomentuj artykuł