Laickie organizacje kontra obywatele. Francuski "spór o żłóbki" dzieli społeczeństwo

Spór o bożonarodzeniowe żłóbki stał się we Francji jednym z najbardziej symbolicznych pól bitwy z jednej strony o tożsamość, z drugiej - laickość. Każdego roku na przełomie listopada i grudnia w kraju rozkręca się cykl przewidywalny jak kalendarz adwentowy: instalacja crèches, protesty organizacji laickich, kolejne odwołania do sądów administracyjnych, i polityczne deklaracje o "obronie tradycji" lub o "zagrożeniu świeckości Republiki". Tymczasem 79 proc. Francuzów chce żłobków w przestrzeni publicznej. W 2025 r. spór ten znów wybuchł z pełną mocą - a jego epicentrum, jak zwykle, stało się Béziers.

Béziers: jedenaście lat konfrontacji i "wóz Drzymały"

W Béziers mer Robert Ménard już jedenasty rok z rzędu wystawia żłóbek w ratuszu, ignorując wielokrotne orzeczenia sądowe nakazujące jego przeniesienie. W tym roku instalacja odbyła się w atmosferze protestów zorganizowanych przez Ligue des droits de l’Homme i inne organizacje laickie.

Ménard jak co roku odpowiada kontrargumentem masowego poparcia: "Mamy co roku 20-25 tysięcy podpisów w księdze gości. Ludzie to uwielbiają!".

Żłóbek stoi więc dalej - na kółkach, gotowy do szybkiego przestawienia, jeśli pojawi się kolejny nakaz sądu. To coś na wzór wozu Drzymały zaboru pruskiego, polskiego symbolu walki z absurdalnym prawem germanizacji Polaków na początku XX w. Kiedy urzędnicy uznali, że wóz stojący w jednym miejscu powyżej doby jest budynkiem, Drzymala przestawiał swoje mieszkanie by udowodnić, że wóz nie jest nieruchomością, a on może dalej tam mieszkać.

Nie tylko Béziers: mapa francuskich frontów żłobkowych

Choć Béziers przyciąga uwagę mediów, to podobne spory trwają równolegle w wielu miastach i miasteczkach Francji.

Perpignan

W 2017 r. sąd nakazał usunięcie crèche (żłóbka) z ratusza. W 2025 r. władze znalazły rozwiązanie "kompromisowe": przeniosły ekspozycję do pobliskiej Loge de Mer - budynku powiązanego z ratuszem, lecz formalnie niebędącego jego częścią. "Jeszcze piękniejsza niż wcześniej" - podkreślono w komentarzu medialnym.

Beaucaire (Gard)

To jedna z najbardziej radykalnych sytuacji. W lutym 2025 r. miasto zostało ukarane 103 000 euro grzywny za nieusunięcie żłóbka mimo orzeczeń sądu. Mer z partii politycznej Reconquête (Rekonkwista) odpowiedział instalując… żłóbek podzielony na dwie części: Nativitė na zewnątrz, santons wewnątrz ratusza. "Cud prowansalski sprawił, że stajenka przestała się mieścić pod schodami" - ironizował w mediach.

Chodzi o sprytny "manewr obejścia prawa", zastosowany w Beaucaire po wyroku sądu zakazującym wystawiania całego żłóbka w budynku ratusza.

Nativité na zewnątrz - czyli scena Narodzenia (Maryja, Józef, Dzieciątko Jezus, żłób, stajenka itp.) została umieszczona przed ratuszem, na zewnątrz budynku, w przestrzeni publicznej, gdzie przepisy są mniej restrykcyjne.

Santons wewnątrz ratusza - "santons" to tradycyjne prowansalskie figurki (piekarz, pasterz, rybak, praczka, notariusz itp.), które wchodzą w skład żłóbka prowansalskiego, ale nie są postaciami religijnymi. Te figurki burmistrz ustawił wewnątrz ratusza, argumentując, że to "element folkloru" i nie naruszają one zakazu umieszczania symboli religijnych.

Tym samym cały żłóbek "występuje", ale nie w jednym miejscu, co pozwala uniknąć kolejnych wyroków za złamanie zasady laickości.

Asnières-sur-Seine

Tu spór dotyczy nie tylko samego żłóbka, lecz również "prawa do nazywania rzeczy po imieniu". Mer Manuel Aeschlimann, oskarżony o "prozelityzm", wygrał sprawę dotyczącą stwierdzenia, że "Noël świętuje narodziny Jezusa", lecz jego żłóbek w ratuszu nadal jest przedmiotem sporów i potencjalnych odwołań. Lewica oskarża go o "entrisme catholique" - katolicki aktywizm naruszający neutralność państwa. Sprawa trafia regularnie przed sądy i prefekta

Amiens

Tutaj żłóbek nie wzbudził protestów prawnych - za to padł ofiarą aktu wandalizmu. Sprawca rozbił obudowę, porozrzucał figurki, a małemu Jezusowi… odciął głowę. Mieszkańcy natychmiast odtworzyli instalację, traktując to jako obronę lokalnej tradycji.

Gavrus (Normandia)

W przeciwieństwie do dużych miast, lokalne społeczności wiejskie często pielęgnują tradycję bez sporów. W Gavrus powstała nowa żłobkowa instalacja, tworzona przez wolontariuszy jako część większego "szlaku żłóbkowego" obejmującego 12 gmin i 20 km tras, łączącego kulturę, rzemiosło i życie parafialne.

Sondaż: 79 proc. Francuzów chce żłobków - i to we wszystkich grupach społecznych

Według badania CSA przeprowadzonego dla CNEWS, Le Journal du Dimanche i Europe 1, 79 proc. Francuzów popiera obecność żłobków w ratuszach.

Szczegóły są jeszcze bardziej znaczące: