Pilecki, Ulmowie, Kolbe usunięci z wystawy. Historycy krytykują władze Muzeum II Wojny Światowej

Zdecydowana krytykę wobec decyzji władz gdańskiego Muzeum II Wojny Światowej o usunięciu z wystawy postaci rotmistrza Pileckiego, o. Kolbe i rodziny Ulmów wyrazili historycy pytani o tę sprawę przez KAI. - Nie rozumiem dlaczego z takim uporem chce się o tych postaciach zapomnieć - powiedział prof. Wojciech Roszkowski. Zdumienia i dezaprobaty nie kryje też profesor Uniwersytetu Warszawskiego, dr hab. Paweł Skibiński.

We wpisie na platformie X dyrektor IPN i były dyrektor Muzeum dr Karol Nawrocki zaznaczył, że zmian w ekspozycji dokonano nocą z 24/25 czerwca 2024 roku, „po cichu”, oraz że „po błogosławionej rodzinie Ulmów została czarna ściana”.

Władze placówki tłumacząc swoją decyzję stwierdziły, że toczący się od lat spór o Muzeum to „starcie dwóch wizji mówienia o przeszłości: refleksyjnej i apologetycznej”.

Jednoznacznie krytycznie postępowanie dyrekcji Muzeum ocenia prof. Wojciech Roszkowski.

- Nie rozumiem dlaczego z takim uporem chce się o tych postaciach zapomnieć - powiedział KAI autor podręczników do historii. Podobnego zdania jest prof. Paweł Skibiński. 

- Jeśli władze Muzeum miały obiekcje co do sposobu pokazania Pileckiego i o. Maksymiliana, to powinny ten sposób zmienić czy ulepszyć, nie zaś eliminować z wystawy te symboliczne postacie - uważa profesor Uniwersytetu Warszawskiego. 

W filmiku nagranym przed budynkiem Muzeum, dr Karol Nawrocki określił działania dyrekcji muzeum mianem „nieprzyzwoitych” i zwrócił się do obecnego dyrektora placówki: - Panie dyrektorze Wnuk, Polacy nie zapomną panu tego, że (...) podniósł pan rękę na św. ojca Maksymiliana Kolbe, na rodzinę Ulmów i na rotmistrza Witolda Pileckiego.

Tłumacząc swoją decyzję o dokonanych zmianach, obecne władze Muzeum stwierdziły, że spór o kształt wystawy głównej był w ostatnich latach jedną z wielkich debat „o rozumienie polskiego patriotyzmu, starciem dwóch wizji mówienia o przeszłości: refleksyjnej i apologetycznej”. 

Zarzucono też Karolowi Nawrockiemu, że jako dyrektor Muzeum, od 2017 wprowadzał nieprzemyślane zmiany, które wypaczyły sens opowieści stworzonej przez twórców scenariusza wystawy głównej Muzeum, którymi byli: Paweł Machcewicz, Janusz Marszalec, Piotr M. Majewski i Rafał Wnuk.

W tekście opublikowanym na stronie Muzeum jego obecne kierownictwo oskarżyło Karola Nawrockiego i rządzących ówcześnie polityków, że użyli symbolicznych dla II wojny światowej postaci: Irenę Sendlerową, rtm. Witolda Pileckiego, o. Maksymiliana Kolbego i rodzinę Ulmów jako „zakładników”.

Obecne władze Muzeum przypomniały też historię sporu sądowego wokół kształtu wystawy i zmian dokonanych po 2017 roku oraz zaznaczyły, że obecnie placówka powraca do pierwotnej wersji scenariusza. 

Stwierdzają m.in. że wprowadzenie za kadencji dyr. Nawrockiego „gabloty poświęconej wyłącznie duchownym rzymskokatolickim oraz zawieszenie w centralnych punktach tej przestrzeni portretów o. Kolbego i rtm. Pileckiego zaburzyło antropologiczny charakter narracji”.

Uważają też, „umieszczenie wielkoformatowej fotografii rodziny Ulmów w sekcji „Droga do Auschwitz”, opowiadającej o śmierci więźniów w obozach masowej zagłady, rozbiło kompozycję artystyczną i spójność narracyjną tej części ekspozycji”.

Obecne władze Muzeum deklarują też, że zamierzają przywrócić spójność całej wystawie i zapowiadają dalsze kroki w tym kierunku. 

Bardzo krytycznie o postawie obecnej dyrekcji Muzeum II Wojny Światowej  wypowiedział się prof. Paweł Skibiński. Za dość charakterystyczny uznał fakt, że na pierwotnej wersji  wystawy - uzupełnianej następnie za dyrekcji Karola Nawrockiego - postacie rotmistrza Pileckiego czy o. Kolbe w ogóle nie zostały uwzględnione. Co do rodziny Ulmów, to, jak przyznaje, ich sprawa nie była jeszcze tak znana.

Historyk UW nie chce rozstrzygać tego, czy postacie Pileckiego i o. Kolbe zostały wprowadzone we właściwy sposób. Dodaje przy tym, że jeśli władze Muzeum miały obiekcje co do sposobu pokazania tych osób, to powinny ten sposób zmienić czy ulepszyć. 

- Powstaje pytanie, dlaczego zdecydowano się na zupełne usunięcie tych postaci, które są emblematyczne i dlaczego ktoś upiera się przy tak ewidentnym braku - mówi KAI profesor Uniwersytetu Warszawskiego. Zaznacza przy tym, że Maksymiliana Kolbe jest postacią globalną i rozpoznawalną pod każdą szerokością geograficzną, natomiast co do Pileckiego, „to nam Polakom zależy na tym z  niego taka postać uczynić”.

Zdaniem historyka zaskakujące jest także to, że dyrektor Muzeum, Rafał Wnuk jest profesorem KUL, a usunięte osoby są związane z katolicyzmem, więc z racji pierwszego miejsca swojej pracy powinien być uwrażliwiony na tę tematykę.

- Niezależnie od koncepcji wystawy, która objęta jest prawami autorskimi, wątpliwości budzi nieuwzględnienie w niej takich postaci oraz fakt, że w tej chwili, starając się przywrócić pierwotną wersję nie wyciąga się wniosków z tych ewidentnych braków -puentuje prof. Skibiński.

Podobnego zdania jest prof. Wojciech Roszkowski. - To bardzo dziwna polityka pamięci, by z takim uporem z Muzeum II Wojny Światowej usuwać postacie, które świadczą o bohaterstwie i niezłomności liderów podziemnego państwa polskiego, którzy w najtrudniejszych  warunkach próbowali kontynuować ideę i struktury państwa polskiego bardzo często ponosząc przy tym najwyższa ofiarę - powiedział KAI historyk.

Znany autor podręczników do historii przypomina, że Ulmowie ponieśli śmierć w obronie Żydów, a rotmistrz Pilecki jest powszechnie uznawany na Zachodzie męczennikiem nazizmu i komunizmu. 

- Nie rozumiem dlaczego z takim uporem chce się o tych postaciach zapomnieć - powiedział prof. Roszkowski dodając, że nie można przemilczać czy zacierać śladów najbardziej dla Polaków chwalebnych.

Rozmówca KAI podkreślając, że jest zwolennikiem mówienia prawdy o historii Polski,  oraz, że były w jej dziejach były także rzeczy niedobre a nawet haniebne jak szmalcownicy, o czym także powinno się pamiętać.

- Jeżeli jednak zaciera się pamięć o tych najbardziej chlubnych fragmentach naszej historii, to stwarza się nierównowagę, a obraz tej historii staje się nieostry - powiedział prof. Roszkowski dodając: - Nie rozumiem jak, będąc Polakiem, można coś takiego robić.

KAI/dm