Akwarele z końca XVI w. burmistrza Gdańska

Wystawę 100 akwareli z 1590 r., pamiątki z podróży gdańszczanina Bartholomaeusa Schachmana do imperium osmańskiego, otwarto w poniedziałek w Muzeum Narodowym w Gdańsku. Właściciel ilustracji był w późniejszych latach zasłużonym burmistrzem miasta.

Ekspozycja "Bartholomaeus Schachman (1559-1614): Sztuka podróży" jest efektem współpracy polskiej placówki z Qatar Authority Museums w Al-Dausze.

Prezentowane na wystawie ilustracje pochodzą z albumu "Akwarele kostiumowe - album orientalny Bartella Schachmana, 1590" zakupionego dwa lata temu do kolekcji Muzeum Orientalistyki w Al-Dausze. Instytucja ta wchodzi w skład Qatar Authority Museums.

Należące do katarskiego muzeum akwarele nie były do tej pory pokazywane. Tamtejsze Muzeum Orientalistyki zorganizuje ich wystawę w listopadzie, ekspozycji towarzyszyć będą zabytki sztuki gdańskiej ze zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku.

- O losie samego albumu, poza datą jego powstania, niewiele wiemy. Ostatnio znajdował się w rękach prywatnego, europejskiego kolekcjonera. W chwili zakupu dziełu brakowało m.in. okładki i poszczególnych kart. Część stronic była poplamiona i miała inne uszkodzenia. Biorąc jednak pod uwagę, że album nie był przechowywany zgodnie z muzealnymi zasadami, to zachował się w stosunkowo zadowalającym stanie - powiedziała na konferencji prasowej poprzedzającej wernisaż wystawy kurator zbiorów w Muzeum Orientalistyki Olga Nefedova.

- Choć część obrazów jest kopią ilustracji z innych z albumów z podróży, to w dziele należącym do Schachmana znaleźć można unikalne sceny takie jak wysyłanie gołębi pocztowych i prace rolnicze typu młócka zboża. Poza tym rzadko się zdarza, aby takie albumy były pokazywane na wystawach w całości - wyjaśnił Majda.

Bartholomaeus Schachman odbył po studiach wraz bratem pielgrzymkę do Ziemi Świętej. Pamiątką po tej dwuletniej wyprawie były ilustracje, na których można zobaczyć m.in. sułtana i jego dwór, charakterystyczne dla imperium osmańskiego postaci oraz ich zwyczaje.

Ze względu na liczne podróże, które Schachman odbył, gdańszczanie nadali mu przydomek Ulisses. Album z akwarelami z podróży po Bliskim Wschodzie zamówił najprawdopodobniej w jej trakcie albo po powrocie do domu. Ich autorami są trzej, nieznani z nazwiska, europejscy malarze. Akwarele wykonano na papierze z Włoch.

W Polsce, pochodzące z podobnego okresu, co album Schachmana, dzieło zawierające ponad 250 akwareli z wyjazdu po krajach Orientu, przechowuje Biblioteka Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Przed II wojną światową należało ono do biblioteki w Berlinie.

W późniejszych latach Bartholomaeus Schachman był znaną osobą w Gdańsku - pełnił funkcję rajcy, ławnika, sędziego; w latach 1605-1614 sprawował urząd burmistrza miasta. Z jego inicjatywy miała miejsce m.in. przebudowa Sali Czerwonej w Ratuszu Głównomiejskim, budowa Zbrojowni, fortyfikacji miejskich i Fontanny Neptuna. Schachman został pochowany w Bazylice Mariackiej w Gdańsku.

Schachman kolekcjonował dzieła sztuki, książki i monety. Należące do katarskiego muzeum akwarele z podróży to jedyne zachowane do dziś fragmenty bogatych zbiorów b. burmistrza miasta nad Motławą.

Oprócz akwareli na wystawie pokazane zostaną przykłady innych relacji z podróży, księgi ubiorów i publikacje geograficzne wypożyczone z gdańskiej Biblioteki PAN.

Wśród tych eksponatów jest m.in. list sułtana tureckiego Osmana II do króla polskiego Zygmunta III Wazy, wysłany najprawdopodobniej po bitwie pod Cecorą w 1620 r. Wygrane przez armię turecko-tatarską starcie otwierało wówczas sułtanowi drogę do Rzeczpospolitej. Turecki władca nie szczędzi w liście buńczucznych pogróżek pod adresem polskiego króla. "Stolec twój bez miłosierdzia wezmę (...) Wiarę twoją wykorzenię na wieki (...) Mocą Ojca mego Mahometa wszystkiego dokażę" - brzmi fragment pisma.

Wystawa akwareli należących do Schachmana potrwa do 15 października. Dzieła prezentowane są w sali wystawowej Muzeum Narodowego w Gdańsku w Zielonej Bramie na Długim Targu.