Wiminal

Wiminal, jedno z siedmiu wzgórz, na których założony był Rzym - Septimontium - leżał między Eskwilinem a Kwirynałem. W nazewnictwie rzymskim występował pod nazwą collis - wzgórze, a nie mons - góra. W antycznych czasach było to wzgórze z rzadka zasiedlone, ze znaczniejszych budowli posiadające świątynię opiekuńczą Jowisza - Jupiter Viminalis. Nazwę wzgórze wywodzi od porastających tam wierzb - vimen.

Oktawian August włączył je w obręb miasta jako VI dzielnicę. Od tego czasu rozpoczęła się jego intensywniejsza zabudowa. Na obecnej mapie miasta lokalizacja wzgórza odpowiada położeniu rejonu od Via dei Fori Imperiali na południu i między Via Nazionale a Via Cavour. Udamy się teraz w tym kierunku, wędrując aż do wiekowych Murów Aureliańskich przy Porta Pia.

Stojąc pod kolumną Trajana, widzimy po drugiej stronie rumowiska rzymskich forów plątaninę architektury z różnych epok historycznych. By się tam udać, wychodzimy z Placu Weneckiego bardzo ruchliwą Via Quattro Novembre i obchodzimy zespół współczesnych gmachów, m.in. prefektury policji, by zatrzymać się na skwerze zieleni z charakterystyczną grupą palm i fragmentem Murów Serwiańskich, Largo Magnanapoli. Przed nami widok na potężną wieżę z cegieł, Torre delie Milizie, jeden z głównych akcentów architektonicznych śródmieścia, pamiątka po burzliwych czasach niepokojów w okresie średniowiecza. Wzniesiona przed XIII w., wiele razy przebudowywana i wzmacniana, należała kolejno do wielu rodzin, m.in. do Caetanich, później do Contich. Pierwotnie posiadała trzy kondygnacje, obecnie dwie. Nachylenie wieży spowodowane zostało trzęsieniem ziemi w 1348 r.

Stojący obok kościół Santa Caterina da Siena, dedykowany św. Katarzynie ze Sieny, wzniósł w 1630 r. Gicwanni Battista Soria całkowicie w stylu barokowym, tak na zewnątrz, jak i w środku. Z portyku schodzi się do krypty poświęconej pamięci włoskich żołnierzy poległych w obu wojnach światowych.

Kilka kroków dalej, przy Via Panisperna, znajdujemy Santi Domenico e Sisto, kościół poświęcony założycielowi dominikanów Św. Dominikowi i papieżowi Sykstusowi II (257-258). Budowę rozpoczął Pius V w 1569 r., wcześniej zakonnik dominikański. Charakteryzuje się systemem stromych schodów wiodących do wyciągniętej ku górze, nieproporcjonalnej fasady - dzieło Vincenza delia Greca z 1654 r. Na plafonie ogromnych rozmiarów malowidło Apoteoza św. Dominika położył w latach 1674-1675 Domenico Canuti z Bolonii. Ołtarz główny projektował Bernini. Ujmujący delikatnością obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem wyszedł spod pędzla Antoniazza Romano (jego wczesne dzieło przypisywane Benozzo Gozzolemu). W lewej kaplicy piękna rzeźba Noli me tangere Antonia Raggiego z 1649 r. według projektu Berniniego. Wiele innych interesujących i wartościowych obrazów na płótnie, także w zakrystii. W kościele posługują dominikanie. W przyległych budynkach znalazł pomieszczenie Uniwersytet św. Tomasza z Akwinu z ok. 1200 studentami z całego świata.

Pięknie utrzymany i rozległy park należał do Villi Aldobrandini, wzniesionej w XVI w. dla księcia Urbino, w której posiadanie wszedł Ippolito Aldobrandini, późniejszy papież Klemens VIII (1592-1605). Obecnie w gmachu jest biblioteka prawnicza.

Z parkiem przez Via Mazzarino sąsiaduje Sant'Agata dei Goti, kościół poświęcony św. Agacie i zbudowany ok. 460 r. przez wodza Gotów Rycymara, który zresztą został w tym kościele pochowany. Należał do wspólnoty arian. Po ich wyłączeniu z Kościoła przeszedł na własność katolików, od IX w. właścicielem stali się benedyktyni. Wielokrotnie przebudowywany zachował szczęśliwie pierwotne założenie bizantyńskie. Wewnątrz antyczne kolumny, w prezbiterium piękne tabernakulum z warsztatu Kosmatów, datowane na przełom XII-XIII w. W apsydzie Apoteoza św. Agaty z XVII w. Fasadę przebudował Francesco Ferrari w 1729 r. Kampanila pochodzi z XII w. Na uwagę zasługuje romantyczny wirydarz porośnięty dzikim winem.

Około 200 m dalej, przy Via dei Serpenti i Via Santa Maria dei Monti stoi niewielki kościółek Santa Maria dei Monti o zgrabnej sylwetce, wzorowany na II Gesu, dzieło Giacoma delia Porta, który założył tuż obok na przyległym placu fontannę. Kościół zamówił Grzegorz XIII w 1580 r. na pamiątkę odnalezienia cudownego obrazu Matki Boskiej z XV w., obecnie w głównym ołtarzu. Wewnątrz znajduje się wiele XVIi XVII-wiecznych malowideł kilku artystów (Cristoforo Gasolani, Giovanni da San Giovanni, Paris Nogari, Orazio Gentileschi, Cesare Nebbia, Girolamo Muziano).

Bogatą sztukaterię opracował Ambrogio Buonvicino. Grzegorz XIII przeznaczył ten kościół do utwierdzania w wierze nawróconych na chrześcijaństwo pogan i żydów. W trzeciej kaplicy przy lewej ścianie spoczywa pod bocznym ołtarzem św. Benedykt Józef Labre (1748-1783), żebrak, niestrudzony pielgrzym po sanktuariach Europy, człowiek pokuty, modlitwy i skrajnego ubóstwa, uznawany przez współczesnych za drugiego św. Franciszka. Zatrzymawszy się w Rzymie, noce spędzał w Koloseum, a dni w kościołach.

Z Via dei Serpenti wracamy do handlowej Via Nazionale na wprost Teatro Eliseo, z gromadami młodych wysiadujących na jego stopniach. Kilkadziesiąt kroków w górę ulicy, po tej samej stronie monumentalny gmach Palazzo delie Esposizioni wzniesiony w latach 1878-1882 według projektu Pio Piacentiniego z przeznaczeniem na okolicznościowe wystawy.

Z gmachem sąsiaduje położony poniżej poziomu ulicy San Vitale, jednonawowy kościół poświęcony męczennikom, św. Witalisowi, jego żonie Walerii i ich dwóm synom. Pochodzi z końca IV w., konsekrowany przez Innocentego I w 402 r., wiele razy przebudowywany, głównie przez Sykstusa IV w 1475 r. i kolejno w XVII w. W środku wartościowe malowidła autorstwa: Andrei del Pozzo, Cavaliera d'Arpino, Gasparda Dugheta. W oryginalnej apsydzie z V w. freski Andrei Commochiego. Kształtny portyk przed frontonem o pięciu łukach pochodzi z V w.

Dochodząc do Piazza delia Repubblica, mijamy po prawej stronie episkopalny kościół św. Pawła - Saint PauEs Church - wzniesiony w 1879 r. w stylu neoromańskim według projektu Georgea Edmunda Streeta (1824-1881). W apsydzie bardzo interesujące współczesne mozaiki Edwarda Burne-Jonesa, w oknach wielobarwne witraże prezentują sceny z życia Apostoła Narodów. Przy kościele niewielki, przytulny zieleniec z wieloma współczesnymi rzeźbami.

Więcej w doskonałym przewodniku po Rzymie: RZYM - Jan Gać