150 lat temu urodził się Jan Szczepanik, wynalazca zwany Polskim Edisonem

150 lat temu urodził się Jan Szczepanik, wynalazca zwany Polskim Edisonem
Fot. commons.wikimedia.org / domena publiczna / pixabay.com
PAP / tk

150 lat temu, 13 czerwca 1872 r., urodził się Jan Szczepanik, zwany Polskim Edisonem. Wynalazł kamizelkę kuloodporną, fotografię barwną, automat tkacki i opracował kilkaset innych patentów.

Jan Szczepanik urodził się 13 czerwca 1872 r. w Rudnikach Lackich koło Mościsk, niedaleko Lwowa. Jako uzdolniony samouk bez wykształcenia politechnicznego interesował się odkryciami technicznymi, m.in. fotografią, optyką i mechaniką.

Połączenie wiedzy z zakresu optyki, zapisu obrazu i mechaniki zaowocowało usprawnieniem technologii tkackiej opatentowanej przez Josepha M. Jacquarda na początku XIX wieku. Idea Szczepanika polegała na stworzeniu gotowych szablonów fotograficznych (patronów) z wzorami dla tkanin żakardowych. Polski wynalazca usprawnił maszynę Jacqaurda, montując w niej elektryczny napęd i sterowanie.

DEON.PL POLECA

W Wiedniu, przy Pragerstrasse, powstała fabryka Galicyjskiego Towarzystwa Akcyjnego do wyrobu gobelinów metodą Szczepanika. Małe, masowo tkane gobeliny, zwane szczepanikami, zyskały popularność w całej Europie.

Wynalazca opatentował łącznie 43 urządzenia i rozwiązania dla przemysłu tkackiego. Słynny amerykański pisarz i przemysłowiec Mark Twain spotkał się ze Szczepanikiem w Wiedniu, jednak nie zakupił od niego licencji na masową produkcję gobelinów z wykorzystaniem fotograficznych szablonów. Autor „Przygód Tomka Sawyera” poświęcił polskiemu wynalazcy dwie nowele.

W 1898 r. Szczepanik w ciągu sześciu godzin wykonał gobelin z okazji 50 lat panowania Franciszka Józefa I i osobiście wręczył go władcy podczas audiencji w Wiedniu. Był to wówczas największy tkany maszynowo gobelin na świecie: mierzył 148 cm długości i 120 cm szerokości.

Wraz z Kazimierzem Żegleniem Jan Szczepanik opracował model kamizelki kuloodpornej wykonanej z gęstej tkaniny jedwabnej. Doszło do sporu pomiędzy wynalazcami, lecz udział Szczepanika w pracy nad tym wynalazkiem i w jego wdrożeniu do produkcji jest bezsporny. Kamizelka chroniła przed pociskami z rewolweru, ciosami zadanymi nożem lub bronią białą. Przydatność kamizelki potwierdził pokaz w Wiedniu (1901).

Wśród licznych jego osiągnięć istotny był telektroskop, opatentowany w Londynie (1897) – urządzenie do przesyłania ruchomego obrazu i dźwięku, które było pierwowzorem współczesnej telewizji. O wynalazku pisał m.in. Mark Twain w 1898 r. Telektroskop transmitował barwny obraz i dźwięk, rozdzielając je na punkty, które miały być wysyłane do odbiornika i przetwarzane na kompletny kolorowy i ruchomy obraz wraz z dźwiękiem. W kwietniu 1898 r. „New York Times” określił wynalazek Szczepanika mianem „urządzenia do przesyłania kolorowych promieni”.

Na początku XX wieku Szczepanik zaprezentował małoobrazkowy film barwny. Eksperymentował z różnymi barwnikami i konstruował aparaty do wykonywania barwnych zdjęć. W swoim laboratorium wynalazł aparat fotograficzny do barwnych odbitek oraz specjalny papier światłoczuły do fotografii barwnej. Idee opisał w tekście „Fotografia w naturalnych kolorach”. Prace nad fotografią barwną kontynuował w laboratoriach w Dreźnie i Berlinie.

Jan Szczepanik zmarł 18 kwietnia 1926 r. w Tarnowie i tam został pochowany na Cmentarzu Starym.

Szacuje się, że łącznie opracował kilkaset wynalazków z dziedziny tkactwa, mechaniki, optyki oraz technologii kopiowania i przesyłania obrazu.

Źródło: PAP / tk

Tworzymy DEON.pl dla Ciebie
Tu możesz nas wesprzeć.
Katarzyna Janowska, Grzegorz Jankowicz, Michał Sowiński

Na jaką zmianę czeka świat?

Autorzy przepytują Martína Caparrósa, Bogdana de Barbaro, Jacka Dukaja i wiele innych autorytetów. Czy będziemy nieśmiertelni? Czy na naszych oczach rodzi się nowa kasta uprzywilejowanych? A może rozwój cywilizacji przerwie...

Skomentuj artykuł

150 lat temu urodził się Jan Szczepanik, wynalazca zwany Polskim Edisonem
Wystąpił problem podczas pobierania komentarzy.
Nikt jeszcze nie skomentował tego wpisu.