30 lat temu ukazał się ostatni numer "Świata Młodych", najpopularniejszego pisma wśród młodzieży

30 lat temu, 7 sierpnia 1993 r., ukazał się ostatni numer czasopisma "Świat Młodych". - To było najpopularniejsze pismo wśród młodzieży szkolnej. Od lat 70. ukazywało się trzy razy w tygodniu, było chętnie kupowane, nawet trudno je było dostać w kiosku, oraz naprawdę czytane – powiedział socjolog i historyk komiksu Adam Rusek.

Czasopismo "Świat Młodych" zostało utworzone z połączenia tygodnika "Świat Przygód" oraz dwutygodnika "Na Tropie". Powstały wiosną 1946 r. w Katowicach rozrywkowy tygodnik dla dzieci i młodzieży "Nowy Świat Przygód" był organem wojewódzkiego zarządu Związku Walki Młodych, chociaż tytułem, formą oraz zawartością nawiązywał do tradycji tygodników obrazkowych z lat trzydziestych. Publikował komiksy – początkowo krajowe, a później przerysowywane z francuskiego pisemka "Vaillant" – oraz awanturnicze powieści polskich i zagranicznych autorów.

Dzieje "Świata Młodych"

Jednak jesienią 1947 r. niezadowolony z poziomu artystycznego i ideologicznego przeniesionego wcześniej do Warszawy tygodnika Zarząd Główny ZWM dokonał gruntownych zmian w redakcji pisma. Nowym redaktorem naczelnym został pisarz Igor Newerly, który w ciągu kilku miesięcy kierowania pismem nadał mu formułę periodyku redagowanego przy znaczącym udziale młodych czytelników. Ograniczono również liczbę historyjek obrazkowych. Na początku 1949 r. "Świat Przygód" – którego właścicielem był już Związek Młodzieży Polskiej – połączono z harcerskim periodykiem "Na Tropie". I tak 1 lutego ukazał się "Świat Młodych".

- Powstanie tego czasopisma wiązało się z przekształceniami w ówczesnym ruchu harcerskim. Pismo miało szerzyć wartości i wzory kultury zgodne z nową ideologią wśród młodzieży harcerskiej, ale także tej niezorganizowanej, a funkcje rozrywkowe ustąpiły ostatecznie miejsca zadaniom propagandowo-wychowawczym i politycznym. "Świat Młodych" miał być zatem organem nowego harcerstwa. Gazeta była skierowana do uczniów szkół podstawowych, którzy najpierw mieli być harcerzami, aby następnie płynnie przechodzić do Związku Młodzieży Polskiej. W tym rozumieniu harcerstwo miało być "młodszym bratem" ZMP - powiedział socjolog i historyk komiksu Adam Rusek.

Od pierwszego numeru w "Świecie Młodych" pracował związany wcześniej ze "Światem Przygód" Henryk Jerzy Chmielewski – grafik, rysownik i publicysta, autor serii komiksowej "Tytus, Romek i A’Tomek", zwany Papciem Chmielem. Jak dodał Rusek, "patrząc z dzisiejszej perspektywy: był to pierwszy w Polsce zawodowy komiksiarz".

Chmielewski w nowym piśmie pełnił funkcję kierownika graficznego. Jego komiksy zaczęły ukazywać się dopiero w roku 1955, zaś serial o Tytusie powstał w 1957 r. - Na początku serie komiksowe zniknęły ze "Świata Młodych". Mogły być jedynie publikowane jednoplanszowe historyjki obrazkowe, ponieważ komiks uważano za produkt amerykański – wyjaśnił Rusek.

Członkowie redakcji wiedzieli jednak, że bez komiksów pismo przestanie być kupowane. Już w końcu lat pięćdziesiątych i w latach sześćdziesiątych "Świat Młodych" zamieszczał więc ich sporo, i to nie tylko autorstwa Papcia Chmiela. W latach siedemdziesiątych postanowiono, że ostatnia strona pisma będzie "na stałe" poświęcona komiksowi. W 1974 r. ukazał się pierwszy komiks Szarloty Pawel z cyklu "Jonka, Jonek i Kleks", w następnym roku rozpoczęto drukowanie historyjek obrazkowych Tadeusza Baranowskiego, a w 1975 r. – Janusza Christy ("Kajko i Kokosz"). W późniejszych latach ukazywały się m.in. komiksy Grzegorza Rosińskiego i Tadeusza Raczkiewicza.

Część artykułów naturalnie była poświęcona ruchowi harcerskiemu, ale pismo zawierało także część popularnonaukową oraz sportową, a na ostatniej stronie – jak już wspomniano – królowały komiksy. Na łamach "Świata Młodych" debiutowała niegdyś Wanda Chotomska, a także Janusz Domagalik.

Wieloletnim pracownikiem redakcji oraz twórcą i kierownikiem działu rozrywek umysłowych był Antoni Żukowski. - Tata przygotowywał m.in. krzyżówki. Bardzo dobrze czuł się w "Świecie Młodych", sam był także lubiany i szanowany. Mam nawet w domu kartki z życzeniami od redakcji, które są podpisane m.in. przez Wandę Chotomską i Papcio Chmiela – powiedział syn Antoniego Żukowskiego, Jan.

- Znaczenie "Świata Młodych" jest trudne do przecenienia. To było najpopularniejsze pismo wśród młodzieży szkolnej. Od lat siedemdziesiątych ukazywało się trzy razy w tygodniu, było chętnie kupowane - trudno je było dostać w kiosku, oraz naprawdę czytane. Wylansowało kilka znanych obecnie nazwisk twórców komiksowych, miało również duże znaczenie dla harcerzy i ZHP, szczególnie w końcu lat pięćdziesiątych i w latach sześćdziesiątych, kiedy nurt harcerski był w nim silny. To było dobre pismo – była tam rozrywka, ale przede wszystkim inicjowało mnóstwo różnych akcji aktywizujących młodych odbiorców, np. Olimpiada Sportowa Wojtka Poprzeczki, WTP – Wyprawa Tysiąca Przygód, Niewidzialna Ręka, Towarzystwo Miłośników Kosmosu, Operacja Frombork 1001" – przypomniał Rusek.

Ostatni numer "Świata Młodych" ukazał się 7 sierpnia 1993 r. - To, że to pismo zniknęło z rynku prasowego, było efektem przekształceń, które nastąpiły po 1989 r. Rynek prasy młodzieżowej zalały nowe – przede wszystkim zagraniczne – tytuły (m.in. magazyn "Bravo"), które proponowały inny rodzaj rozrywki – światową popkulturę: ploteczki, zdjęcia oraz plakaty gwiazd itp – a młodzież wtedy tego najwyraźniej potrzebowała. Edukacyjny program, który nadal chciał realizować "Świat Młodych", był już passé, pismo nie przestawiło się na nowe tory rozrywki popularnej" – zaznaczył Rusek.

W 2012 r. powstał film dokumentalny "Świat Młodych. Dzieje harcerskiej gazety" w reżyserii Sławomira W. Malinowskiego. - Dzieje tej redakcji były różne, podobnie jak i różne były okresy historii naszej ojczyzny - lepsze i gorsze. Była to jedyna powojenna gazeta, która potrafiła u setek tysięcy dziewcząt i chłopców wyzwolić wielkie pokłady energii i aktywności w kulturze, sztuce, nauce, pomocy społecznej - mówił w filmie Malinowski.

Źródło: PAP / tk