Ponad 2 miliardy ludzi nadal nie ma dostępu do wody. Dlaczego?

Woda jest składnikiem niezbędnym do życia. Umożliwia wyżywienie, utrzymanie higieny i zdrowia oraz codzienne funkcjonowanie. Niestety nie wszędzie na świecie jest jej pod dostatkiem. Dlaczego dziś w wielu miejscach wciąż brakuje wody? Czy kiedykolwiek zagrozi to Polsce? Z okazji Światowego Dnia Wody publikujemy tekst Polskiej Akcji Humanitarnej.

Jako mieszkańcy Europy jesteśmy bardzo uprzywilejowani. Mamy dostęp do czystej i bieżącej wody, kiedy tylko jej potrzebujemy. Niektórzy starają się ograniczyć zużycie wody, inni wręcz ją marnują. Chociaż słyszymy o braku wody na świecie, nie wyobrażamy sobie, że miałoby jej nie być u nas.

Niestety – bez czystej i bezpiecznej wody żyją dziś ponad 2 miliardy ludzi na całym świecie. Dlaczego tak jest? Niedobór wody to pojęcie względne. 71% Ziemi pokryte jest wodą – to większość naszego globu. Jednak woda słodka, czyli zdatna do picia, stanowi tylko 4% wszystkich wód powierzchniowych. Chociaż ta ilość nadal mogłaby wystarczyć ludzkości, dostęp do wody nie jest równy dla wszystkich.

Zapotrzebowanie na wodę rośnie

Woda jest ograniczonym zasobem, na który wciąż rośnie zapotrzebowanie. Ludzi szybko przybywa, a świat prężnie się rozwija. Rozwój gospodarki wymaga zużywania dużych ilości zasobów naturalnych – nie tylko wody, ale i energii czy surowców. Ich wykorzystanie także związane jest z wodą.

Niewielu z nas wie, że potrzeba blisko 2700 litrów wody, aby wyprodukować jeden t-shirt. Ta sama ilość wystarczy do picia jednej osobie przez ok. 900 dni, czyli prawie 3 lata. Nawet 18 900 litrów jest niezbędnych, aby wyprodukować 1 kilogram kawy. W wielu krajach dostępne zasoby wody nie zaspokajają rosnącego popytu ze strony przedsiębiorstw. Jednak to tylko jedna z przyczyn jej braku.

Susze w Somalii

Dodatkowym problemem są zmiany klimatu, które wywołują anomalie pogodowe. Jednym ze skutków kryzysu klimatycznego są susze. Uniemożliwiają one prowadzenia upraw, a co za tym idzie –  podwyższone ceny żywności, niedożywienie, a nawet przymusowe opuszczenie swoich domów. Tak dzieje się obecnie na przykład w Somalii, która przechodzi przez najgorszy od 4 dekad okres suszy. Osób wewnętrznie przemieszczonych jest tam już prawie 3 mln, a w samym tylko styczniu 2023 r. przybyło ich ok. 300 tys.

PAH wielokrotnie alarmowała o skali tego problemu i możliwych konsekwencjach dla mieszkańców Somalii. Obecnie organizacja zapewnia tam dostęp do wody pitnej poprzez transport wody oraz budowę i naprawę instalacji wodnych. Tylko w stanach Galmudug i Hirshabelle w południowośrodkowej Somalii dzięki takim działaniom 27 tys. osób wewnętrznie przemieszczonych i ponad 41 tys. mieszkańców wsi uzyska dostęp do bezpiecznej do spożycia wody.

Powodzie w Sudanie Południowym

Brak wystarczającej ilości wody jest naprawdę szkodliwy – ale tak samo jest, gdy wody jest za dużo! W ciągu ostatnich 20 lat powodzie dotknęły więcej osób niż jakiekolwiek inne katastrofy związane z pogodą. Niszczą one ujęcia wody pitnej, a także zbiorniki ścieków i rury kanalizacyjne, zanieczyszczając studnie, pola, miasta i wsie. Fale powodziowe mogą zmieszać czystą wodę z brudną lub morską, czyniąc ją niebezpieczną do picia. 

Żywioł również zmusza do ucieczki miliony osób każdego roku, tak jak np. w Sudanie Południowym, gdzie dewastujące powodzie dotknęły kraj na niespotykaną dotąd skalę. Ludzie pozbawiani swoich domów i źródła utrzymania stali się z dnia na dzień uchodźcami wewnętrznymi. Zalegająca na polach woda doprowadziła do przegnicia ziemi i zniszczenia upraw. W kraju poza bezpieczną do spożycia wodą zaczęło brakować jedzenia, bezpiecznego schronienia, godnych warunków do życia. 

W Sudanie Południowym PAH pomaga ludziom na szeroką skalę – naprawia zniszczone studnie, zapewnia ludziom dostęp do czystej wody i bezpiecznych warunków higienicznych. Aby wesprzeć społeczność w efektywnej produkcji żywności, dystrybuuje nasiona, narzędzia rolnicze i sprzęt do nawaniania upraw.  Dba także o szybką i skuteczną odpowiedź na wybuchy epidemii chorób.

Choroby zakaźne a woda

Brudna woda sprzyja rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) na skutek braku dostępu do czystej wody, możliwości korzystania z toalet i utrzymywania właściwej higieny rąk każdego roku umiera aż 829 000 osób. To tak, jakby w ciągu roku zniknęli wszyscy mieszkańcy Krakowa, drugiego co do wielkości zaludnienia miasta w Polsce. 

Drogą wodną przenoszą się takie wirusy jak polio, WZW typu A czy rotawirusy. Skażona woda powoduje także biegunkę, która może być bardzo niebezpieczna w swoim przebiegu. Co roku prawie milion ludzi, w tym około 300 tysięcy dzieci poniżej 5. roku życia, umiera w wyniku chorób biegunkowych, będących skutkiem braku higieny i bieżącej wody. 

Poza stwarzaniem dostępu do bezpiecznej wody, PAH szkoli także edukatorów higienicznych. Takie osoby promują wśród lokalnej społeczności skuteczne metody dbania o higienę i zabezpieczenia przed chorobami. Przekazuje także pakiety higieniczne, zawierające środki dezynfekcji czy mydło.

Kto cierpi najbardziej z braku wody?

Na pierwszej linii każdego kryzysu związanego z niedoborem wody znajdują się grupy najmniej uprzywilejowane. Zmiany klimatyczne coraz bardziej dotykają mieszkańców Globalnego Południa, chociaż są oni za nie w najmniejszym stopniu odpowiedzialni. Osoby mieszkające w krajach o niskich dochodach są co najmniej czterokrotnie bardziej narażone na przymusowe przemieszczenia, niż mieszkańcy krajów bardziej zamożnych. W 2022 roku aż 100 mln ludzi na całym świecie było zmuszonych do opuszczenia swoich domów z powodu zmian klimatu.

Wśród najbardziej dotkniętych brakiem wody są kobiety i dziewczęta. Ich codziennym zadaniem w wielu miejscach na świecie staje się przynoszenie ciężkich kanistrów z wodą. Odbiera im to czas i siły, które mogłyby poświęcić na życie rodzinne, pracę lub edukację. 

Brak dostępu do wody i toalet w szkołach jest też powodem opuszczania zajęć przez dziewczynki w wieku dojrzewania, szczególnie w okresie menstruacji. To powoduje zaległości w nauce i przyczynia się do utrwalania panujących nierówności ze względu na płeć. Dostęp do czystej i bezpiecznej wody jest także kluczowy w czasie ciąży i porodu. Może decydować o życiu kobiety lub noworodka.

Czy w Polsce może zabraknąć wody?

Według szacunków ONZ w ciągu najbliższej dekady dostępność czystej i bezpiecznej wody pitnej może spaść aż o 40%. Do 2050 roku zapotrzebowanie na wodę wzrośnie dwukrotnie, a ponad połowa światowej populacji będzie zagrożona jej deficytem. Również w krajach Globalnej Północy już teraz część ludzi mieszka na terenach dotkniętych deficytem wody. 

W Polsce odsetek ten wynosi 15%.  Zasoby wodne Polski w porównaniu z krajami europejskimi są niewielkie – z  powodu różnych czynników geograficznych i klimatycznych nasz kraj jest zagrożony deficytem wody. Choć mamy rozwiniętą infrastrukturę, fizyczny niedobór wody w niektórych rejonach Polski może okazać się w przyszłości bardzo dotkliwy. Dlatego problemy spotykające mieszkańców Globalnego Południa nie powinny być ignorowane przez resztę świata. 

Światowy Dzień Wody

Z okazji Światowego Dnia Wody, który przypada 22 marca, Polska Akcja Humanitarna zwraca uwagę na problem dostępu do słodkiej wody na świecie. Organizacja od 30 lat specjalizuje się w zapewnianiu dostępu do czystej, bezpiecznej do spożycia wody. Studnie głębinowe, nowe ujęcie wodne, tamy piaskowe – to namacalne efekty jej działań. 

PAH na co dzień prowadzi działania wodne m.in. w Sudanie Południowym, Somalii, Kenii, czy Madagaskarze. Pomaga też ofiarom katastrof naturalnych (obecnie m.in. w Turcji i Syrii) i konfliktów zbrojnych, a także osobom poszkodowanym w wyniku zmian klimatycznych – suszy czy powodzi. Aby poszerzyć społeczną wiedzę na temat wody w Polsce, PAH prowadzi kampanię Razem wpływamy na zmiany. Złożone i wielowątkowe kwestie wodne są przedstawiane w sposób jasny i zrozumiały oraz zachęcają do spojrzenia na tematy związane z wodą z szerszej perspektywy.

Wspieraj działania wodne PAH – regularnie lub jednorazowo: https://www.pah.org.pl/wplac/.

Źródło: Polska Akcja Humanitarna / tk