Davies: wolność nie jest tak idealna

Problemy Polski w ostatnich latach w dużej mierze związane są z oczekiwaniami z czasów niewoli: wolność okazała się nie tak idealna, jak Polacy sobie wymarzyli - mówił w Warszawie prof. Norman Davies na środowej promocji nowego wydania swojej książki "Serce Europy".

Po sukcesie monumentalnej historii Polski Normana Daviesa pt. "Boże Igrzysko", która została opublikowana w Wielkiej Brytanii 14 grudnia 1981 r., wydawca - Oxford University Press - zaczął namawiać historyka do napisania kolejnej, krótszej, bardziej popularnej historii Polski, skierowanej do zagranicznego czytelnika. Davies, jak wspominał na środowym spotkaniu z czytelnikami w Warszawie, był zdecydowanym przeciwnikiem skracania "Bożego Igrzyska", ale wymyślił zupełnie nową książkę - "Serce Europy".

"Pisząc ją ograniczyłem się do tych historycznych i kulturowych wątków, które pozwoliłyby naświetlić bieżącą sytuację w Polsce: konflikt między państwem i narodem wywołany ogłoszeniem stanu wojennego. Zamierzałem szukać tych wątków w każdym z głównych okresów tysiącletniej historii Polski. Aby uwypuklić wagę współczesnych wydarzeń, postanowiłem pisać narrację w porządku odwrotnym do chronologicznego, zaczynając od czasów współczesnych, a potem cofając się, rozdział po rozdziale przechodzić przez okresy rozbiorów, Pierwszej Rzeczypospolitej, Jagiellonów i Piastów aż do chrztu za czasów Mieszka, żeby w wreszcie, na samym końcu, powrócić do punktu wyjścia" - mówił Davies.

"Serce Europy" ukazało się po angielsku w 1984 roku, cztery lata później jego polski przekład wydała londyńska oficyna Aneks. W Polsce po raz pierwszy książka wyszła w roku 2000. "+Serce Europy+ pisałem w czasach stanu wojennego. W głowie mi się wtedy nie mieściło, że ZSRR upadnie i że stanie się to tak szybko, i że tak szybko Polska odzyska wolność. Bo jednym z ważnych tematów +Serca Europy+ jest właśnie historia polskiego dążenia do wolności, które ma bardzo głębokie, osadzone w historii korzenie" - mówił prof. Davies.

"Polacy wymarzyli sobie wolność. Tak długo o niej marzyli, że kiedy wreszcie ją dostali, wolność nie sprostała oczekiwaniom wobec niej. Nie jest tak idealna, jak Polacy sobie wymarzyli, niesie wiele problemów. Jednocześnie pamięć ludzka jest bardzo krótka. Dla młodego pokolenia wychowanego w wolnej Polsce czasy PRL są bardzo odległe. Nie wiedzą, czym był komunizm, jak się żyło za tamtych czasów. Dlatego właśnie +Serce Europy+, książka, w której zawarłem najbardziej radykalne w moim pisarstwie oceny komunizmu, jest ciągle potrzebna i aktualna" - powiedział historyk.

Obecne wydanie "Serca Europy" zostało uzupełnione o ostatni rozdział pt. "Wyzwolenie", który opisuje upadek komunizmu w latach 1989-1990 i proces transformacji, który nastąpił potem. "Patrząc na historię Polski ostatnich 25 lat największym zaskoczeniem jest dla mnie nietrwałość polskich partii politycznych. Platforma Obywatelska i opozycja powstały dopiero na początku tego wieku, po klęsce rządów lewicowych. Uważam, że obecna polska opozycja jest głęboko antysystemowa i dziwi mnie, że nie powstała ona w pierwszych latach po przełomie 1989 roku, kiedy było naprawdę bardzo trudno np. pod względem stopy bezrobocia. To potwierdza moją obserwację o kryzysie polskich oczekiwań wobec wolności. Mam wrażenie, że pewna grupa Polaków w latach 80. marzyła, że wolność przyniesie im władzę. I dopiero po kilkunastu latach zrozumieli, że rządzić nie będą, co stało się podstawą ukształtowania dzisiejszej polskiej opozycji" - dodał Davies.

Prof. Davies studiował w Oksfordzie, Grenoble, Perugii i Sussex, doktorat uzyskał na Uniwersytecie Jagiellońskim; tu właśnie przygotował rozprawę doktorską poświęconą wojnie polsko-bolszewickiej. W twórczości historyka Polska zajmuje szczególne miejsce. Jest autorem m.in. takich dzieł historycznych jak: "Boże igrzysko", "Serce Europy", "Mikrokosmos" czy "Powstanie '44". W 2012 roku w Święto Niepodległości Davies został odznaczony przez prezydenta najwyższym polskim odznaczeniem - Orderem Orła Białego. W lipcu tego roku prezydent Komorowski przyznał mu polskie obywatelstwo.

Książka "Serce Europy" ukazała się nakładem wydawnictwa Znak.