Postulaty gdańskie na liście "Pamięć świata"

Tablice, zawierające 21 postulatów Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego z sierpnia 1980 roku od siedmiu lat znajduje się na liście UNESCO "Pamięć świata". Zawiera ona najważniejsze zbiory archiwalne ludzkości. Obecnie obejmuje 193 dokumenty, w tym dziewięć z Polski.

Bardziej znanym od "Pamięci świata" programem UNESCO jest lista światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego. Obecnie znajduje się na niej 890 miejsc w 148 krajach: 689 obiektów kulturalnych, 176 naturalne i 25 kulturalno-przyrodniczych.

Z Polski są to m.in.: Stare Miasto w Krakowie, Warszawie i Zamościu, Kopalnia Soli w Wieliczce, Puszcza Białowieska, Niemiecki Nazistowski Obóz Koncentracyjny Auschwitz-Birkenau, zamek krzyżacki w Malborku oraz Hala Stulecia we Wrocławiu. Lista ta nie obejmuje natomiast zbiorów zgromadzonych w muzeach, archiwach czy bibliotekach.

W tym celu UNESCO uruchomiło w 1992 roku odrębny program "Pamięć Świata". Ma on zachęcać uczestniczące w nim kraje do ochrony ich własnego dziedzictwa dokumentacyjnego. Inauguracja programu odbyła się w 1993 roku w Pułtusku. W 1996 roku powstał Polski Komitet Programu "Pamięć Świata". W jego skład wchodzą przedstawiciele największych polskich bibliotek, archiwów i uczelni, zajmujący się badaniami, ochroną i konserwacją dóbr kultury. Przewodniczy mu naczelny dyrektor Archiwów Państwowych.

Członek Światowego Komitetu Programu "Pamięć Świata", doradca naczelnego dyrektora Archiwów Państwowych prof. Władysław Stępniak powiedział, że na listę wprowadzane są dokumenty dotyczące wydarzeń lub osób, których znaczenie i dorobek wykracza poza granice i historię jednego państwa czy regionu.

- To ma być wydarzenie o randze światowej. Mają to być dokumenty dotyczące przełomowych momentów w historii ludzkości, obiekty dotyczące odkryć wielkiej wagi, obiekty unikalne pod względem formy i stylu - tłumaczył, jakimi kryteriami kieruje się Komitet, umieszczając dokument na liście. Procedura wpisu trwa około dwóch lat.

Polskę na liście reprezentuje dziewięć dokumentów, w tym tablice 21 Postulatów Gdańskich. Zostały one wpisane na listę w 2003 roku. Są one przechowywane w Centralnym Muzeum Morskim w Gdańsku wraz z kolekcją dokumentów "Narodziny Solidarności - masowego ruchu społecznego", należącą do Ośrodka KARTA w Warszawie.

Stępniak zwrócił uwagę, że Polska zajmuje trzecie miejsce pod względem liczby dokumentów wpisanych na listę programu "Pamięć świata". Zaznaczył, że dwa "polskie" dokumenty na liście w rzeczywistości mają charakter międzynarodowy. Są to Kodeks supraski (wspólna propozycja polsko-rosyjsko-słoweńska) oraz Archiwum Radziwiłłów i Księgozbiór Nieświeski (wspólna propozycja Białorusi, Finlandii, Litwy, Polski, Rosji i Ukrainy).

- Spodziewamy się, że wiosną przyszłego roku pojawi się na liście światowego dziedzictwa dokumentacyjnego UNESCO dziesiąty obiekt z Polski. Będzie to dokumentacja Biura Odbudowy Stolicy - poinformował.

Wobec braku możliwości zrobienia tego za pośrednictwem środków masowego przekazu, postanowiono z inicjatywy Macieja Grzywaczewskiego i Arkadiusza Rybickiego spisać je na sklejkach używanych w stoczni przez traserów i umieścić nad bramą główną Stoczni Gdańskiej. Koncepcja została zrealizowana przez samych pomysłodawców. Pierwszą tablicę napisał Rybicki, drugą Grzywaczewski.