RPD: Dzieci mają prawo do wyrażania opinii

Dzieci mają prawo do wyrażania swojego zdania w sprawach, które ich dotyczą - przypomina RPD Marek Michalak, zwracając uwagę, że polskie instytucje zbyt rzadko zasięgają opinii dzieci, prowadząc dotyczące ich postępowania.

We wtorek rzecznik praw dziecka przedstawił senackim komisjom rodziny i polityki społecznej oraz nauki, edukacji i sportu sprawozdanie z działalności w 2012 r.

Michalak zwrócił uwagę, że w Polsce nie jest wystarczająco przestrzegany art. 12 Konwencji o Prawach Dziecka, gwarantujący dzieciom prawo do swobodnego wyrażania własnych poglądów we wszystkich sprawach ich dotyczących i przyjmowania ich z należytą wagą. Przypomniał, że gwarancja taka znajduje się również w naszej konstytucji. - Problem braku zasięgania opinii dziecka nadal jest szczególnie widoczny w wielu postępowaniach prowadzonych przez organy władzy (sądowych, administracyjnych, prokuratorskich) - podkreślił Michalak. Również w zeszłorocznym sprawozdaniu rzecznik zwracał uwagę na ten problem.

Rzecznik wyraził zadowolenie z tego, że w zeszłym roku Polska wycofała zastrzeżenia do Konwencji o Prawach Dziecka. Wyraził też nadzieję, że w najbliższym czasie nasz kraj podpisze Protokół fakultatywny do Konwencji, który rozszerza kompetencje Komitetu Praw Dziecka o mechanizm przyjmowania i rozpatrywania indywidualnych oraz międzypaństwowych zawiadomień o naruszeniu praw dziecka. Michalak dodał, że z jego informacji wynika, iż dokument w tej sprawie wpłynął już do Rady Ministrów.

Ogółem w 2012 r. do biura RPD wpłynęło blisko 25 tys. spraw. W stosunku do 2008 r., kiedy Michalak obejmował urząd, stanowi to wzrost o 136 proc., jednak wobec 2011 r. odnotowano spadek. Rzecznik wyraził nadzieję, że świadczy to o coraz lepszym przestrzeganiu praw dzieci w Polsce, również na skutek działań podejmowanych przez jego urząd.

Wzrost liczby skarg i interwencji odnotowano w sprawach związanych z prawem dzieci do edukacji i ochrony przed przemocą. - Oznacza to, że w tych dziedzinach mamy jeszcze wiele do zrobienia - uznał rzecznik.

Jeśli chodzi o problemy związane z prawem do nauki, szczególną uwagę zwrócił na zbyt małą liczbę żłobków i innych placówek opieki nad najmłodszymi dziećmi, odmawianie przez szkoły i przedszkola przyjmowania dzieci przewlekle chorych, likwidowanie szkół - zbyt często jedynie z powodów ekonomicznych.

Omawiając problemy związane z prawem do ochrony przed przemocą, RPD wskazał m.in. na zbyt duży poziom akceptacji społecznej dla stosowania kar cielesnych wobec dzieci. Z badań zleconych przez jego biuro w 2012 r. wynika, że w porównaniu z poprzednim rokiem przyzwolenie zmniejszyło się jedynie o jeden procent, utrzymując się na wysokim poziomie 67 proc.

Michalak zwrócił także uwagę na postępowania sądowe w sprawach dotyczących dzieci, które wciąż trwają zbyt długo. Postulował konieczność nałożenia na organy ścigania i inne instytucje obowiązku pilnego przekazywania RPD informacji o nagłych zgonach i pobiciach dzieci przebywających w pieczy zastępczej.

Wśród problemów, którymi trzeba się zająć, rzecznik wymienił również asymetryczną pozycję ojców i matek w procesach opiekuńczych i rozwodowych. Według statystyk Ministerstwa Sprawiedliwości dotyczących ostatnich 10 lat, liczba orzeczeń przyznających władzę rodzicielską ojcom wynosi ok. 4 proc. - W dalszym ciągu ojcowie posiadający nawet dobre kwalifikacje wychowawcze są eliminowani z życia dziecka lub ich rola jest marginalizowana. Obowiązujące rozwiązania nie sprzyjają w pełni wykonywaniu prawa dziecka do obojga rodziców - przekonywał.

Wskazał także na problemy wynikające z niewystarczającej znajomości Konwencji haskiej, dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę. Jego zdaniem rodzice często nie mają świadomości, że bezprawne wywiezienie dziecka za granicę wiąże się nie tylko z naruszeniem jego prawa do kontaktu z obojgiem rodziców, ale również z wszczęciem procedur wynikających z tej konwencji. W ocenie RPD istnieje potrzeba kontroli przez Sąd Najwyższy orzeczeń wydawanych w trybie Konwencji haskiej, warto także wprowadzić możliwość wnoszenia skarg kasacyjnych, co zapewniłoby "prawidłowość oraz jednolitość wykładni prawa i praktyki sądowej".