RPO i odwołanie od odmowy wykonania aborcji

Procedura odwoływania się w Polsce od odmowy wykonania przez lekarza legalnej aborcji jest nieskuteczna - uważa rzecznik praw obywatelskich. Według Ireny Lipowicz niezbędna jest taka nowelizacja prawa, by procedura ta nie była fasadowa.

W wystąpieniu do ministra zdrowia Lipowicz napisała, że analiza akt sprzeciwów wobec opinii albo orzeczenia lekarza, wniesionych do Komisji Lekarskiej działającej przy Rzeczniku Praw Pacjenta, skłania do wniosku, że procedura wniesienia sprzeciwu jest nieskuteczna, a jej uchwalenie czyni zadość wyłącznie formalnym wymaganiom, jakie postawił Polsce Europejski Trybunał Praw Człowieka.

RPO zwróciła się do ministra o przeanalizowanie sprawy i zajęcie stanowiska. Jej zdaniem konieczna jest nowelizacja ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.

W załączeniu RPO przesłała ministrowi raport z analizy akt spraw w sprawie sprzeciwu wobec opinii albo orzeczenia lekarza, prowadzonych przez Rzecznika Praw Pacjenta w latach 2011-2012, wraz z zaleceniami RPO.

Przypomniano w nim, że w polskim systemie prawnym do niedawna nie istniała możliwość odwołania się od opinii lub orzeczenia lekarskiego, nawet wówczas, gdy opinia ta w sposób bezpośredni wpływała na realizację praw i obowiązków człowieka i obywatela lub w inny sposób naruszała obowiązujące przepisy prawa. Dlatego Europejski Trybunał Praw Człowieka uznał w 2007 r. ze skargi m.in. Alicji Tysiąc, że Polska nie dochowała w tym zakresie standardów Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

ETPC podkreślił, że celem Konwencji jest zagwarantowanie praw praktycznych i rzeczywistych, nie zaś teoretycznych lub iluzorycznych. Trybunał uznał, że państwo, które przyjmuje przepisy dopuszczające przerwanie ciąży w pewnych sytuacjach, nie może jednocześnie tworzyć ram prawnych, które ograniczałyby realne możliwości jej uzyskania. Zdaniem Trybunału ramy proceduralne powinny umożliwiać rozstrzygnięcie sporu pomiędzy kobietą w ciąży a lekarzami dotyczącego dostępności badań prenatalnych i legalnego przerwania ciąży.

Trybunał podkreślił, że pacjentka w sytuacji sporu z lekarzem dotyczącego spełnienia warunków koniecznych do legalnego przerwania ciąży powinna mieć zagwarantowane prawo do oceny tej sprawy przez niezależny i kompetentny organ. Procedura powinna gwarantować kobiecie ciężarnej co najmniej możliwość bycia osobiście wysłuchaną i rozważenia przez organ jej argumentacji. Organ powinien ponadto uzasadnić swoją decyzję na piśmie.

Raport podkreśla, że w wykonaniu wyroku w sprawie Tysiąc przeciwko Polsce do polskiego systemu prawnego wprowadzono procedurę rozpatrywania sprzeciwu od opinii albo orzeczenia lekarskiego. Uregulowano ją w ustawie z 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Ustawa nie precyzuje jednak w sposób wyraźny, czy procedura złożenia sprzeciwu obejmuje także odmowę wydania skierowania na badania, w tym badania prenatalne.