RPO: potrzebne pilne działania ws. klauzuli sumienia

O pilne ustanowienie mechanizmu, który pozwoli pacjentowi dowiedzieć się, gdzie może uzyskać świadczenie, którego wykonania odmówił lekarz, powołując się na klauzulę sumienia, apeluje do ministra zdrowia rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar. W ub. tygodniu zapadł wyrok TK w tej sprawie.

Trybunał Konstytucyjny orzekł w środę, że ograniczenia klauzuli sumienia lekarzy są częściowo niezgodne z konstytucją. Za niekonstytucyjny uznano m.in. obowiązek wskazania innego lekarza czy szpitala przy odmowie świadczenia z powołaniem się na klauzulę sumienia.

W poniedziałek rzecznik praw obywatelskich w piśmie do ministra zdrowia Mariana Zembali zwrócił uwagę, że z dniem wejścia w życie orzeczenia TK w polskim porządku prawnym brak będzie podmiotu zobowiązanego do wskazania pacjentowi, któremu lekarz powołując się na klauzulę sumienia odmówił wykonania określonego świadczenia, realnych możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w innym podmiocie leczniczym.

"Taka sytuacja stwarza zagrożenie braku możliwości uzyskania świadczenia zdrowotnego przez pacjenta w świetle gwarancji zawartych w art. 68 ust. 1 i 2 Konstytucji RP" - uważa Bodnar. Podkreślił przy tym, że zakwestionowane przez Trybunał przepisy stracą moc w dniu wejścia w życie orzeczenia, czyli po opublikowaniu wyroku w Dzienniku Ustaw.

W związku z tym RPO zwrócił się do min. Zembali z prośbą o podjęcie pilnych działań mających na celu ustanowienie mechanizmu, który pozwoli pacjentowi uzyskać taką informację.

Bondar przypomniał, że RPO zwracał się już w tej sprawie do resortu zdrowia - w wystąpieniu z lipca zeszłego roku rzecznik wskazał na potrzebę niezwłocznej nowelizacji ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, polegającej na przeniesieniu obowiązku zagwarantowania realnej możliwości uzyskania świadczenia przez pacjenta z lekarza na podmioty instytucjonalne wykonujące działalność leczniczą na zlecenie państwa finansowaną ze środków publicznych.

"Powyższy postulat stał się szczególnie aktualny w świetle opisanego powyżej stanu prawnego, ukształtowanego wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego" - wskazał Bodnar.

Obecnie ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty stanowi, że lekarz może powstrzymać się od wykonania świadczeń zdrowotnych niezgodnych z jego sumieniem, z zastrzeżeniem sytuacji, gdy zwłoka mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia, oraz w innych przypadkach niecierpiących zwłoki.

Zgodnie z ustawą, powołując się na klauzulę sumienia i odmawiając wykonania świadczenia, lekarz ma obowiązek wskazać realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w innym podmiocie leczniczym oraz uzasadnić i odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej. Lekarz wykonujący swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby ma ponadto obowiązek uprzedniego powiadomienia na piśmie przełożonego.

Trybunał zakwestionował niemożność powołania się na klauzulę sumienia w "innych przypadkach niecierpiących zwłoki", uznając to określenie za nieprecyzyjne.

Za niezgodny z konstytucją uznano również obowiązek wskazywania innego lekarza, który wykona dane świadczenie. Natomiast obowiązek powiadomienia przełożonego o skorzystaniu z klauzuli sumienia oraz uzasadnienia i odnotowania tego w dokumentacji uznany został za zgodny z konstytucją.

Po ogłoszeniu wyroku rzecznik prasowy Ministerstwa Zdrowia Krzysztof Bąk powiedział PAP, że nie może ustosunkować się do orzeczenia bez zapoznania się z uzasadnieniem. "Nie mogę szczegółowo komentować orzeczenia Trybunału, a jedynie się z nim zgodzić" - dodał.

Wyrok TK nie został jeszcze opublikowany.