Modiano: pisarz, którego fascynuje historia

Patrick Modiano, tegoroczny laureat literackiego Nobla, jest autorem powieści, w których powraca motyw II wojny światowej i Zagłady Żydów. Za jego najwybitniejszą powieść uważana jest książka "Rue des boutiques obscures"; po polsku ukazała się ona w 1981 r. jako "Uliczka ciemnych sklepików".

"Za sztukę pamięci i dzieła, w których uchwycił najbardziej niepojęte ludzkie losy i odkrywał świat czasu okupacji" - tak Szwedzka Akademia uzasadniła swój wybór, dodając, że Modiano w swej twórczości porusza tematy tożsamości i winy.

Tegoroczny laureat literackiego Nobla Patrick Modiano urodził się 30 lipca 1945 roku w Boulogne-Billancourt na przedmieściach Paryża. Jego ojciec był biznesmenem wywodzącym się z rodziny włoskich Żydów, matka - aktorką o korzeniach belgijskich. W dzieciństwie przyszły pisarz był bardzo związany z bratem, który zmarł w wieku 10 lat. Modiano zadedykował mu kilka swoich powieści.

W liceum nauczycielem geometrii Modiano był Raymond Queneau, który odegrał ważną rolę w kształtowaniu się osobowości przyszłego pisarza. Queneau dopomógł Modiano w debiucie literackim, był pierwszym czytelnikiem powieści "La place de l'etoile", którą polecił wydawcy. Książka ukazała się w 1968 roku i została dobrze przyjęta przez krytyków literackich.

Od tamtej pory Modiano skoncentrował się wyłącznie na pisaniu, rezygnując ze studiów wyższych. Jest autorem ponad 40 dzieł, wśród których są także książki dla dzieci i scenariusze filmów. Twórczość tegorocznego noblisty koncentruje się na takich tematach jak pamięć, zapomnienie, tożsamość, poczucie winy. Wiele z jego powieści rozgrywa się w Paryżu, w kilku z nich pojawiają się wątki autobiograficzne. Częstym tematem książek Modiano jest II wojna światowa.

W 1972 r. Modiano otrzymał nagrodę Akademii Francuskiej za powieść "Les Boulevards de ceinture". W 1978 r. zdobył kolejną prestiżową francuską nagrodę literacką - Nagrodę Goncourtów - za "Ulicę Ciemnych Sklepików" ("Rue des boutiques obscures"). Powieści Modiano bywają ze sobą powiązane, jeden i ten sam bohater pojawia się w kilku książkach. Niektóre powieści jak "Dora Bruder" (1997) są oparte na faktach, bohaterką tej książki jest 15-letnia Żydówka ukrywająca się podczas wojny w Paryżu. Na język polski przełożonych zostało kilka powieści Modiano m.in. "Nawroty nocy", "Ulica Ciemnych Sklepików", "Zagubiona dzielnica", "Przejechał cyrk".

"Jego książki prowadzą dialog ze sobą, w kolejnych dziełach można znaleźć echo poprzednich prac. To czyni jego twórczość czymś wyjątkowym. Można powiedzieć, że jest on kimś w rodzaju Marcela Prousta naszych czasów" - powiedział sekretarz Szwedzkiej Akademii Peter Englund, dodając, że książki Modiano są znane we Francji, ale dużo słabiej poza jej granicami.

Za najwybitniejszą powieść tegorocznego noblisty uważana jest książka "Rue des boutiques obscures", której tytuł przełożono na angielski jako "Missing Person", a po polsku ukazała się ona w 1981 roku jako "Uliczka ciemnych sklepików". Opowiada ona o detektywie, który stracił pamięć i idąc po własnych śladach, szuka własnej tożsamości.

W 1970 roku pisarz ożenił się z Dominique Zehrfuss, mają dwie córki - Zinę i Marię. Mieszkają w Paryżu. Modiano znany jest z tego, że bardzo rzadko daje się namówić na wywiad dla mediów.

"Patrick Modiano jest bardzo znanym pisarzem we Francji. Wydawany jest tam od dziesięcioleci. Jedna z jego najważniejszych książek to, według mnie, +Rue des boutiques obscures+. Czytałem ją w oryginale, a polski tytuł to +Uliczka ciemnych sklepików+. To jest piękna powieść, bardzo tajemnicza, która łączy Borgesowską wyobraźnię i klimat znany z dzieł argentyńskiego pisarza z bardzo osobistymi doświadczeniami II wojny światowej" - powiedział PAP Adam Zagajewski dodając, że pisarstwo Modiano może być nam - polskim czytelnikom - bliskie, "ponieważ pasjonuje go historia".

"Książki Patricka Modiano mają swoisty klimat. To zawsze jest z jednej strony poszukiwanie tożsamości i problem dostosowania się do otoczenia, życia, ludzi, świata, a z drugiej strony - kwestia pamięci, zwłaszcza pamięci o okupacji niemieckiej" - mówiła PAP tłumaczka Modiano na polski Regina Gręda.

Przypomniała też słowa z jednej z ostatnich książek Modiano, w której bohaterem jest pisarz. "Myślę, że Modiano tam bardzo dobrze wyraża to, co sam myśli o twórczości literackiej. Mówi tam, że pisanie książek jest jak wysyłanie sygnałów przez latarnię morską i alfabetem Morse'a do pewnych osób, o których nie wie, co się z nimi stało" - mówiła. Jak dodała, atmosfera tajemnicy obecna jest także w jego znanej powieści "Ulica ciemnych sklepików" czy "Kawiarni utraconej młodości". "To zawsze są poszukiwania, tropienia śladów z przeszłości" - podkreśliła.

Zwróciła uwagę, że wyjątkowość Modiano wiąże się również z konstrukcją jego literackich bohaterów. "Zawsze ma się wrażenie, że bohater jego książek to alter ego autora. Ale to nie ma tak tradycyjnej struktury jak w powieściach np. Honoriusza Balzaka. W jego książkach jakby nie ma akcji, są odczucia, skojarzenia, troska o odnalezienie śladów osób, które zaginęły" - dodała Gręda.

69-letni Modiano został 14 francuskim laureatem literackiego Nobla.