Po zdrowie do sauny

Cóż jest w saunie takiego, że rozebrany do naga człowiek, siedzi w małym pomieszczeniu i wylewa z siebie siódme poty?

W Finlandii korzysta się z niej od wieków, w Polsce staje się coraz bardziej popularna zyskując zwolenników przekonanych o jej dobroczynnym wpływie na kondycję i urodę. Ten prosty zabieg to znakomity sposób na utrzymanie zdrowia, odprężenie i relaks.

Fińska tradycja

Sauna to chyba najbardziej fińskie słowo znane na całym niemal świecie. Zaś sami Finowie to prawdziwi eksperci w tej dziedzinie. Badania archeologiczne dowodzą, że pierwsze sauny powstały w Finlandii prawie dwa tysiące lat temu. Były to wykopane w ziemi lub śniegu doły, w których umieszczano nagrzane w ogniu kamienie. By uzyskać więcej ciepła polewano je wodą. W chłodne dni, a tych jest w tym kraju sporo, sauna stawała się idealnym schronieniem przed mrozami. Pierwszy opis sauny pochodzi z 1113 r. i został znaleziony w najstarszej kronice świata słowiańskiego, nazwanej później Kroniką Nestora. Czytamy w niej: „nago obijają się witkami, ból sobie miast czystości czyniąc, a na koniec zimną wodą na głowę leją". Konstrukcja sauny zmieniała się wraz z wiekami. Najpopularniejszą, mimo upływu lat jest prostokątna, drewniana chata, o wymiarach dwa na dwa metry, z kamiennym piecem, położona najczęściej na brzegu jeziora lub potoku. Finowie zwą ją savusauna czyli sauna dymna, w której kłęby pary i dymu wytwarzają niezwykle aromatyczny zapach. Od wieków sauna traktowana była jako miejsce święte, w którym już od chwili narodzin oczyszcza się ciało. To tutaj kobiety przechodziły rytuał oczyszczenia przed ślubem i rodziły dzieci, które zgodnie z tradycją po tygodniu były przenoszone do domu gdzie ojciec mógł ujrzeć je po raz pierwszy. W saunie starzy ludzie oczekiwali na odejście z tego świata do krainy reniferów.

Rozrywka dla całej rodziny

Finowie przeważnie chodzą do sauny co tydzień. Latem i w okresach ciężkiej pracy, co wieczór inny sąsiad rozpalał swój piec i zapraszał innych do sauny. Do sauny chodzą całe rodziny. Dawniej często służba kąpała się razem właścicielami domu, a w saunach publicznych nie było podziału na płeć. Nie wstydząc się nagości, która uważana jest za coś naturalnego zażywano sauny z sąsiadami, a nawet z obcymi ludźmi. Dziś te zwyczaje uległy nieco zmianie. Z sauny korzysta się nago w towarzystwie bliskich, w saunach publicznych wskazany jest ręcznik lub kostium lub są oddzielne pomieszczenia dla kobiet i mężczyzn. W większych miastach spotkania w saunie mają często charakter biznesowy. Sauna w Finlandii to artykuł •pierwszej potrzeby, trudno wyobrazić sobie dom, w którym nie ma sauny. Na 5 milionów mieszkańców przypadają prawie dwa miliony. W saunę wyposażone są bloki mieszkalne, budynki użyteczności publicznej i siedziby władz m.in. fiński parlament.

Wspaniała para

Sercem sauny jest piec, dawniej kamienny, opalany drewnem, dziś coraz częściej elektryczny. Na piecu leżą zebrane z pól kamienie. Co chwilę ktoś sięga po naczynie i leje wodę z olejkami sosnowymi, żywicznymi lub eukaliptusowymi. W powietrzu unosi się delikatny zapach, który oczyszcza płuca. Po chwili na skórze zaczynają pojawiać się pierwsze kropelki potu. Drzwi sauny są szczelnie zamknięte, choć tak zabezpieczone by w każdej chwili można je było łatwo otworzyć. Na ścianie klepsydra wskazująca czas i termometr. Optymalna temperatura to około 90 stopni Celsjusza, wilgotność powietrza 10 procent. Ludzie w saunie siedzą na drewnianych ławach, niektórzy biczują się witkami z gałązek brzozy. W saunie rozmowa płynie leniwie. Czuje się przyjemne szczypanie skóry, krew krąży szybciej, mięśnie się rozluźniają. Po kilkunastu minutach, gdy ciało zaczyna wydzielać bardzo dużo potu (podczas jednego seansu nawet 2 litry) przychodzi czas na schłodzenie się w jeziorze, potoku, śniegu lub po prostu polewając się wodą ze studni. Chłodna woda dodaje energii. I tak dwa, trzy, cztery razy. W saunie jak w kościele – nie wolno się spieszyć ani hałasować. Najczęściej rozmowa dotyczy działania ciepła na organizm. Onpa hyvät löylyt – "wspaniała para" powtarzają Finowie zażywając relaksu. Tu czas zatrzymuje się w miejscu.

Jak działa ta para

Codzienne mycie wodą i mydłem oczyszcza zewnętrzną warstwę skóry. Zabieg w saunie oczyszcza ją dogłębnie. Pod wpływem gorącej pary otwierają się pory, skóra staje się nawilżona i lepiej ukrwiona, jest gładka, nabiera kolorytu. Na karku lub plecach, gdzie skóra ma nawet 4 milimetry znajduje się około 3 miliony gruczołów potowych, których zadaniem jest regulacja cieplna organizmu. Obok nich są tu także gruczoły łojowe, włosy, naczynia krwionośne i komórki nerwowe, które tworzą sieć reagującą na czynniki zewnętrzne i wewnętrzne oraz wpływającą na regenerację samej skóry. Skóra oddycha usuwając na zewnątrz różne substancje, w tym szkodliwe dla zdrowia oraz pobiera z otoczenia składniki pochodzące z powietrza i wody. Jeżeli pory są zamknięte ten system nie pracuje prawidłowo.

Podczas przebywania w wysokiej temperaturze naskórek ulega rozpulchnieniu, szybko oczyszcza się z tłuszczu, łoju i martwych komórek. Giną chorobotwórcze bakterie.

Lecznicza sauna

„Spowodujcie gorączkę, a uleczę każdą chorobę" - mawiał Hipokrates, który uważał, że wysoka temperatura pozwala odzyskać zdrowie. Zaś stare przysłowie fińskie mówi:, „Jeśli sauna, likier i smoła nie pomogą to jesteś w opłakanym stanie". Szukano, więc w saunie, w której temperatura ciała wzrasta nawet do 38 stopni, a puls przyśpiesza o 50 procent, lekarstwa na wiele chorób. Naukowo zaś udowodniono, że regularne pobyty w saunie są rzeczywiście znakomite dla naszego zdrowia. Rozgrzewanie i nagłe, schładzanie ciała pod prysznicem lub w basenie uszczelnia naczynia krwionośne, hartuje organizm, uodparniając go na przeziębienia i choroby wirusowe. Kilkanaście minut spędzonych w saunie można porównać do ćwiczeń fizycznych, które mają dobroczynny wpływ na pracę serca mózgu i innych organów wewnętrznych. Para oczyszcza płuca, a usprawnione krążenie polepszą ich działanie. Wysoka temperatura rozluźnia napięte mięśnie i stawy łagodzi ich zmęczenie i stany zapalne a także odpręża psychicznie pobudzając wydzielanie poprawiającej nastrój adrenaliny. Lekkie zmęczenie pozwala zdrowo spać. Wpływ kąpieli parowych jest zbawienny dla ciała i ducha, ale pod jednym warunkiem – należy zachować umiar. Bicie rekordów w długości przebywania w saunie może skończyć się tragicznie. Właśnie tak skończyły się tegoroczne mistrzostwa wytrzymałości w saunie: organizm jednego z finalistów nie wytrzymał temperatury 110 stopni C i nie poradził sobie z oparzeniami.

Przeciwwskazania

Sauna, choć poprawia kondycję nie jest dobra dla każdego. Niewskazana jest np. dla osób z niewydolnością krążenia, nadciśnieniem pochodzenia nerkowego, kamicą nerkową, padaczką. Nie jest zalecana też osobom chorym na depresję i będącym pod wpływem głębokiego stresu, alkoholu i narkotyków. Także osoby starsze, po ukończeniu 65 lat nie powinny korzystać z sauny bez pozwolenia lekarza. Należy także uważać na małe dzieci. Ich pobyt w saunie nie może być dłuższy niż 5 minut. Do sauny nie powinno się także chodzić podczas grypy. W każdej sytuacji, w razie złego samopoczucia, zasłabnięcia, zawrotów głowy powinno się wyjść jak najszybciej z kabiny, schłodzić ciało i uzupełnić brak płynu w organizmie.

Choroby w czasie których korzystanie z sauny jest niewskazane.

• Schorzenia neurologiczne, np. padaczka
• Cukrzyca
• Astma lub rozedma płuc
• Choroba nowotworowa
• Choroby zakaźne
• Schorzenia endokrynologiczne
• Niewydolność wieńcowa
• Choroby kardiologiczne, np. zaburzenia rytmu serca
• Żylaki, otwarte rany i skaleczenia
• Zakrzepowe zapalenie żył
• Ostre stany reumatyczne
• Jaskra

Fińskie rady dla początkujących:

• Pobyt w saunie zazwyczaj trwa około 1,5 godziny i rozłożony jest na kilka cykli.
• Idąc do sauny powinno się mieć ze sobą klapki na nogi i ręcznik, na którym siedzi się na ławce.
• Przed wejściem konieczny jest prysznic by umyć ciało i usunąć pozostałości kosmetyków.
• W czasie przebywania w saunie nie wolno smarować ciała lub twarzy żadnymi kremami, gdyż powoduje to zmniejszenie powierzchni, która wydala pot.
• Z sauny najlepiej korzystać nago.
• W czasie pierwszego cyklu, który trwa do momentu rozgrzania (około 10 minut) , zalecana jest temperatura od 80 do 90°C, najwyżej 100°C.
• Należy usiąść lub położyć się na najniższej ławce i to w taki sposób, by wszystkie części ciała znajdowały się mniej więcej na tym samym poziomie.
• Nie jest zalecane używanie brzozowych witek ponieważ pory skóry nie są dostatecznie otwarte.
• Po około 8-12 minutach polewamy rozgrzane kamienie wodą.
• Po każdym seansie konieczne jest schłodzenie ciała w jeziorze, basenie lub pod zimnym prysznicem. Strumień wody kierujemy najpierw na te miejsca, które są jak najbardziej oddalone od serca, a więc początkowo polewamy nogi (od stóp w górę), później ręce (od dłoni do ramion), a na końcu twarz, kark i tułów.
• W czasie kolejnych cykli można przemieścić się na wyższe poziomy ławek, gdzie temperatura jest wyższa.
• Po zakończeniu pobytu w saunie należy porządnie schłodzić ciało i odpocząć na leżance. Po każdym cyklu trzeba uzupełnić braki płynu w organizmie. Przebywając w saunie, nie należy pić napojów.
• Zalecane jest korzystanie z sauny nie częściej niż 2-3 razy w tygodniu.

Rodzaje saun

Istnieje wiele sposobów rozgrzewania ciała w małym pomieszczeniu. Różnią się temperaturą powietrza i ilością pary. Każda jednak wspaniale oczyszcza organizm.

• Sucha fińska: panuje w niej temperatura od 85 do 110°C i niska wilgotność względna od 3 –do 12 proc. W takiej saunie następuje szybkie i intensywne pocenie się.
• Sauna parowa (zmodyfikowana fińska) ): temperatura nie powinna przekraczać 75 stopni, natomiast wilgotność jest bardzo wysoka, nawet do 55 procent. W piecu znajduje się specjalny pojemnik na olejki aromatyczne. Sauna parowa jest odpowiednia dla osób które źle się czują w zbyt wysokiej temperaturze lub mają problemy zdrowotne. Sauny parowe są bardzo popularne w USA, we Francji i w Hiszpanii.
• Łaźnia szwedzka: różni się od fińskiej jedynie tym, że do pomieszczenia wchodzi się wówczas, gdy temperatura osiągnie 100°C, a wilgotność około 15 procent. Wchodząc do tak nagrzanej łaźni narażamy organizm na termiczny szok. Należy więc zachować ostrożność.
• Łaźnia turecka – parowa: ponieważ panuje w niej bardzo wysoka wilgotność powietrza, od 80 do 100 procent do jej wyłożenia nie używa się drewna, tak jak w pozostałych saunach i łaźniach lecz marmuru, granitu, bazaltu, płytek ceramicznych. Temperatura powietrza nie może przekraczać 40-50° C ponieważ odczuwanie ciepła przy takiej wilgotności jest o wiele silniejsze niż w saunie suchej.
• Sauna infrared: to sauna bez pary, z temperaturą powietrza do 60 stopni, gdzie zamiast tradycyjnych pieców wykorzystywane są ceramiczne promienniki podczerwieni wydzielające ciepło.