Późne macierzyństwo

Dzisiaj czterdziestolatki ani nie wyglądają, ani nie czują się staro. Są aktywne, zadbane, wysportowane. Są także świadome tego, jak żyć zdrowo, dlatego ich organizmy są sprawne i wydolne. Wszystko to wspomaga decyzję o zajściu w ciążę w późnym wieku i donoszeniu jej. Co na to medycyna?

Teresa miała 38 lat, kiedy po raz pierwszy zobaczyła na teście dwa zielone paski, tak bardzo wyczekiwane od lat. Nie uwierzyła. Poszła do lekarza. Potwierdził: "Jest pani w drugim miesiącu ciąży".

Dwa tygodnie zwlekała z ujawnieniem prawdy mężowi. Musiała wszystko przemyśleć. Poważnie się obawiała, że jest za późno. Nie czuła się wprawdzie staro, ale wiedziała, że biologia ma swoje prawa.

Mąż odwiódł ją od pomysłu aborcji. Z duszą na ramieniu zrobiła badania prenatalne - były w porządku. Mieli swoje 7 miesięcy szczęścia, które odmłodziło ich małżeństwo. Urodziła zdrową córeczkę. Jednak do dziś pamięta swoje obawy i wie, że nie zawsze wszystko kończy się tak szczęśliwie, jak u niej.

Późne macierzyństwo

Późne macierzyństwo staje się światową modą. Nicole Kidman miała 41 lat, kiedy urodziła pierwsze dziecko. Tak samo jak Salma Hayek. Halle Berry była o rok starsza, kiedy po raz pierwszy została matką. Aktorka Marcia Cross ("Gotowe na wszystko") miała 45 lat, kiedy w 2007 r. została matką bliźniaczek.

Bądźmy jednak sprawiedliwi: decyzja o odłożeniu macierzyństwa na później nie zawsze wynika tylko z mody. Wspominane wyżej aktorki prawdopodobnie nie miałyby tak znanych nazwisk, gdyby 10 lat wcześniej zdecydowały się na ciążę i poród. Postawiły na karierę, podobnie jak wiele innych kobiet.

- Argumentacja bywa różna - twierdzi Andrzej Kurowski, psycholog. - Kobiety decydujące się na późne macierzyństwo, to zazwyczaj panie inteligentne, poukładane, z wyższym wykształceniem, które chcą mieć wpływ na swoje życie. Chcą je planować, a to oznacza, że najpierw trzeba zarobić na dziecko, a dopiero potem je urodzić. Nie uważam, żeby to była zła taktyka, pod warunkiem, że nie przekracza się granic biologii i rozsądku. Dzisiaj można kontrolować ciążę, robić badania prenatalne, wspomagać kobietę i noworodka, nawet jeśli wystąpią jakieś problemy. A dojrzała, spełniona zawodowo matka, spokojna o przyszłość, to najlepsza opiekunka dla dziecka.

W Stanach Zjednoczonych jedna na dwanaście kobiet, rodzących swoje pierwsze dziecko, ma więcej niż 35 lat (w 1970 r. ta proporcja wynosiła 1 do 100). W Wielkiej Brytanii średni wiek kobiet rodzących po raz pierwszy wynosi 30 lat. Polskie kobiety decydują się na pierwszą ciążę zazwyczaj przed trzydziestką, co nie znaczy, że nie rodzą także starsze panie.

Obecnie jest trzykrotnie więcej pań, które zdecydowały się na ciążę po 35 roku życia, niż 20 lat temu. Tak w każdym razie twierdzi dr Małgorzata Lesińska-Sawicka z Katedry Pielęgniarstwa Akademii Pomorskiej w Słupsku, autorka książki "Późne macierzyństwo. Studium socjomedyczne". I będzie ich coraz więcej.

Aktorka Maja Ostaszewska urodziła syna w wieku 34 lat. Joanna Brodzik, mając 35 lat doczekała się bliźniąt. Martyna Wojciechowska miała 34 lata, kiedy urodziła córkę Marysię. A aktorka Aldona Orman została mamą pierwszej córki w wieku 40 lat.

Kryteria się zmieniają

Sto lat temu 40-letnie kobiety traktowane były jak staruszki. Trudno się dziwić, skoro w 1900 r. średnia długość życia kobiety wynosiła 47 lat! Dzisiaj - 79, a w najbogatszych krajach Europy - ponad 80 lat. Dzięki tym dodatkowym latom możemy inaczej zaplanować poszczególne etapy życia.

Dzisiaj czterdziestolatki ani nie wyglądają, ani nie czują się staro. Są aktywne, zadbane, wysportowane. Są także świadome tego, jak żyć zdrowo, dlatego ich organizmy są sprawne i wydolne. Wszystko to wspomaga decyzję o zajściu w ciążę w późnym wieku i donoszeniu jej.

Co na to medycyna?

- Granice wieku odpowiedniego do rodzenia bardzo się rozjechały, jeśli można użyć takiego słowa. Rodzą zarówno 15-latki, jak i kobiety powyżej 40. roku życia. Granica macierzyństwa bardzo się przesunęła. Jeszcze niedawno kobietę 25-letnią, rodzącą pierwsze dziecko, położnicy nazywali "starą pierwiastką". Dziś co najwyżej "starszą"... - mówi prof. Ryszard Lauterbach, kierujący Kliniką Neonatologii Collegium Medicum UJ. - Czasy się zmieniły. Ale i tak uważam, że najlepszym okresem do rodzenia dzieci jest czas między 25 a 35 rokiem życia kobiety.

Zdaniem prof. Lauterbacha im starsza matka, tym gorsze rokowania dla dziecka. Z czysto biologicznego punktu widzenia: materiał genetyczny w starszym organizmie może odtwarzać się w sposób niewłaściwy.

- Nie chodzi tylko o uszkodzenia czy wady genetyczne - podkreśla profesor. - Ważny jest cały proces rozwoju dziecka w łonie matki. U młodej kobiety łożysko bez trudu przewodzi krew, która odżywia płód. U starszej niekoniecznie. Trzeci trymestr jest najważniejszy, a u starszych matek zwykle jest bardzo skrócony. Rodzą się wcześniaki. Dziś medycyna potrafi je ratować. Można utrzymać przy życiu nawet maleństwa, które ważą pół kilo. Ale takie dzieci przychodzą na świat z wieloma wadami, które później rzutują na ich zdrowie i życie.

Lekarz położnik Mandish Dhanjal z brytyjskiego wydziału ginekologii z Royal College od lat zbiera dowody na to, że zwlekanie z ciążą, to wielkie ryzyko. Światowe raporty medyczne mówią, że komplikacje ciążowe u starszych kobiet, w wieku ok. 40 lat, zdarzają się od dwóch do pięciu razy częściej, niż u młodych matek. Niewątpliwie, jak twierdzi prof. Lauterbach, ma na to wpływ także stres, któremu podlegają starsze matki, wciąż czynne zawodowo, walczące o awans.

Po 35 roku życia zaczynają także pojawiać się poważne problemy zdrowotne, takie jak nadciśnienie czy cukrzyca. Częściej też przy porodzie wykonuje się cesarskie cięcie, tak na wszelki wypadek.

Kobiety pokolenia "chcę mieć wszystko"

Kobiety, które najpierw zajmują się swoją karierą zawodową, a potem decydują na dzieci, postępują wbrew naturze i zakłócają rytm swego zegara biologicznego - uważają położnicy, zaniepokojeni "epidemią późnego macierzyństwa".

Kobiety mówią, że to bzdura i że lekarze tkwią mentalnie w 19. wieku. Powołują się nie tylko na zmiany kulturowe (dziś kobieta realizuje się zawodowo, wychowuje dzieci, prowadzi dom i stara się być młoda do późnej starości), ale też na postępy i możliwości medycyny.

Jednak nie ma co ukrywać - czterdziestoletnia kobieta gorzej znosi ciążę, poród i zmęczenie w pierwszych miesiącach opieki nad maleńkim dzieckiem. Część z nas w tym wieku cierpi na choroby przewlekłe, takie jak nadciśnienie, dolegliwości serca, nerek, zaburzenia hormonalne, cukrzycę. A leczenie każdej choroby przewlekłej w ciąży jest trudne, bo niewiele leków można stosować bezpiecznie. Problemem może się też okazać poród naturalny - więzadła i struktury miednicy nie są już tak elastyczne jak dawniej i konieczne bywa cesarskie cięcie. Badania pokazują też, że starsze pierworódki częściej bywają przewrażliwione i nadopiekuńcze.

Każda kobieta, która zdecyduje się na późne macierzyństwo, przede wszystkim boi się ryzyka urodzenia dziecka z wadami chromosomalnymi. Głównie chodzi o zespół Downa. Co prawda stanowi on zaledwie około 0,6 proc. wad wrodzonych, jednak za tymi procentami kryją się konkretne dzieci konkretnych matek. Statystyki mówią, że częstość występowania choroby wzrasta z 1:1400 u kobiety 24-letniej do 1:350 u 35-latki i 1:100 u 40-latki.

Wykrycie zespołu Downa i niektórych innych wad wrodzonych jest możliwe jeszcze w łonie matki. Służą do tego badania prenatalne.Za ich pomocą można określić podwyższone ryzyko wystąpienia wad. Są to tak zwane testy przesiewowe.

Badania prenatalne

Badania prenatalne, w większości przypadków pozwalają rodzicom pozbyć się lęku o to, czy ich dziecko nie będzie poważnie chore. Jeśli jednak wykryje się wadę wrodzoną płodu, taką np. jak wodogłowie czy zastawka cewki tylnej, którą można leczyć już w łonie matki, trzeba kobiecie zostawić czas na decyzję. Dziecko uszkodzone, to nawet przy najlepszej opiece wielki problem. Wiedza o wadzie wrodzonej pomaga także w przygotowaniu psychicznym na narodziny dziecka.

Wynik badań przesiewowych stanowi jedynie wskazówkę co do ryzyka wystąpienia wad w danym przypadku. Potwierdzić lub wykluczyć istnienie wad wrodzonych mogą jedynie testy inwazyjne, na które nie każda przyszła matka ma siłę się zdobyć. Mają kilka poważnych mankamentów. Przede wszystkim nie są obojętne dla ciąży - mogą wywołać poronienie (jeden na 100 przypadków!)

Jednak trzeba się badać, bo zagrożenia dla starszej matki i jej dziecka są wielorakie. Kobieta powinna zostać poinformowana przez lekarza o możliwości nieodpłatnego przeprowadzenia badań prenatalnych. Mimo że mając 35 lat nadal czujemy się młode, zdrowe, piękne i w pełni seksualnej formy, ten wiek wyznacza pewien próg dla naszej płodności.

Nie bez znaczenia jest także wiek ojca. Komórki, z których powstają plemniki, starzeją się tak samo jak komórki jajowe, a wraz z upływem lat są coraz dłużej narażone na szkodliwe czynniki, mogące doprowadzić do powstania w nich mutacji genów czy przemieszczeń chromosomów. Badania dowodzą, że około 25 proc. przypadków zespołu Downa powstaje na skutek zaburzeń chromosomalnych u ojca.

Warto jednak pamiętać, że 96 proc. dzieci rodzi się całkowicie zdrowych.

Jest wiele plusów

Jest wiele plusów późnego macierzyństwa. Rodzice są bardziej świadomi. Dla dziecka gotowi są np. zerwać ze zgubnymi nałogami. Dziecko odmładza matkę psychicznie i fizycznie, bo hormony ciążowe wygładzają zmarszczki. Nadaje życiu nowy sens. Starsi rodzice już się wyszaleli, zazwyczaj osiągnęli jakiś status zawodowy i majątkowy, nie muszą startować w wyścigu szczurów, cenią więc czas spędzony z dzieckiem.

Nie ukrywajmy - są i minusy. Pomijając wszystkie obawy o donoszenie ciąży i zdrowie dziecka, pozostaje zasadnicze pytanie: czy uda się znaleźć z potomkiem wspólny język, jeśli między rodzicami a dzieckiem jest różnica dwóch pokoleń? I czy w ogóle rodzice zdążą wychować swoje dziecko, nie mówiąc o doczekaniu się wnuków?

Odkładanie macierzyństwa na później jest jak rosyjska ruletka: większość wygrywa, ale niektórzy przegrywają.