Zdziwiony i rozczarowany będzie każdy, kto w „Praktycznym przewodniku dla spowiednika” będzie poszukiwał konkretnych wskazówek dla posługi w konfesjonale. Nie należy po tę książkę sięgać z takim nastawieniem. Ale każdy spowiednik, kto zdoła w tej książce odnaleźć zmaganie św. Alfonsa z osiemnastowiecznym rygoryzmem i ignorancją religijną, by nawet najbardziej zagubiony penitent przystępujący do spowiedzi mógł wrócić na drogę zbawienia, znajdzie w niej inspirację dla kształtowania własnej duchowości kapłana.
„Uwzględniając uwarunkowania tamtych czasów – święci żyją przecież w historii (nie mieliby sensu, gdyby byli poza nią) – to złączenie troski duszpasterskiej z ludzką słabością, jak uczynił Alfons, to uzależnienie przebaczenia bardziej od miłosierdzia niż od prawa, było dla XVIII wieku, ale także dla nas dzisiaj, wydarzeniem z pewnością nadzwyczajnym. Z sędziego kapłan staje się ojcem – ta przemiana mogła u św. Alfonsa wypływać jedynie z jego żarliwej praktyki ewangelicznej pośród włóczęgów, wykluczonych, ubogich. Na dłuższą metę skutek tego «kopernikańskiego przewrotu» w teologii moralnej nie byłby możliwy, gdyby u św. Alfonsa nie pojawiła się świadomość wolności jako fundamentu wiary i wyborów chrześcijanina, które misjonarz, ale także biskup lub proboszcz, powinien wesprzeć miłością”.
Gabriel de Rosa
Spowiednik nie może nigdy zapominać, że grzesznik jest nie tyle winnym, co raczej przede wszystkim chorym, którego należy kochać i leczyć. W dialogu sakramentalnym kapłan powinien pomóc penitentowi w rozpoznaniu korzeni swego zła, aby następnie móc przepisać najbardziej odpowiednie lekarstwa.
Sabatino Majorano CSsR
Od wydawcy
Zdziwiony i rozczarowany będzie każdy, kto w Praktycznym przewodniku dla spowiednika św. Alfonsa de Liguoriego, doktora Kościoła i patrona spowiedników, będzie poszukiwał konkretnych wskazówek dla jednej z najtrudniejszych kapłańskich posług, jaką jest posługa w konfesjonale. Nie należy po tę książkę sięgać z takim nastawieniem. Ale ten, kto zdoła w niej odnaleźć zmaganie św. Alfonsa z osiemnastowiecznym rygoryzmem i ignorancją religijną olbrzymich rzesz ludzi mieszkających z dala od wielkich miast, by nawet najbardziej zagubiony penitent przystępujący do spowiedzi sakramentalnej mógł wrócić na drogę zbawienia, stając wobec nieskończonego miłosierdzia Boga, znajdzie w niej niezwykłą inspirację dla kształtowania własnej duchowości spowiednika. Nie jest przecież czymś przypadkowym, że św. Alfons Liguori został ogłoszony patronem spowiedników – kapłanów zatroskanych przede wszystkim o zbawienie wieczne tego oto konkretnego człowieka, który przychodzi do spowiedzi z bagażem własnego doświadczenia oraz formacji ludzkiej i religijnej, żyje w określonych okolicznościach, i który mimo że widzi swoją słabość, pragnie Boga i rozpoznaje swoje powołanie do świętości.
Nie trzeba przekonywać, że po blisko trzech wiekach, jakie dzielą nas od czasów św. Alfonsa, dzięki rozwojowi nauk humanistycznych znacznie więcej wiemy o człowieku. Pogłębiła się również teologia Kościoła. Inna jest też sytuacja pastoralna Kościoła w Polsce od tej, w jakiej pracował św. Alfons, kiedy z posługą misyjną szedł do ubogich i prostych mieszkańców wsi rozrzuconych w okolicach Neapolu, którzy całymi latami nie mieli okazji do spotkania z kapłanem, nie wspominając już o jakiejkolwiek możliwości uczestnictwa w systematycznej katechezie. Nie należy się zatem dziwić, że dzisiaj w Polsce inaczej będziemy podchodzili do wielu konkretnych sytuacji ludzkich, które mogą się zdarzyć w konfesjonale (inaczej na przykład będziemy rozróżniać grzech ciężki i lekki).
Dziwić się jednak należy, że tak wiele intuicji św. Alfonsa w odniesieniu do sprawowania sakramentu pojednania pozostaje aktualnych do dnia dzisiejszego. Czyż nie należy do nich na przykład dostrzeżona przez niego potrzeba indywidualnego podejścia do każdego z penitentów? Czy i nam dzisiaj Święty nie zwraca uwagi na znaczenie dialogu w konfesjonale, by prowadzić penitenta do integralności wyznania grzechów i odnalezienia właściwych środków służących mu pomocą w drodze do uzdrowienia jego grzesznej sytuacji? Czyż wiele dostrzeżonych przez św. Alfonsa zaniedbań ze strony osiemnastowiecznych spowiedników w sprawowaniu sakramentu pojednania nie uczula na zawsze możliwe zaniedbania spowiedników XXI wieku? Te właśnie racje przesądziły o tym, że zdecydowaliśmy się na wydanie Praktycznego przewodnika dla spowiednika pomimo wątpliwości wynikających przede wszystkim z obawy, by ktoś książki napisanej w XVIII wieku nie potraktował jako instrukcji do sprawowania sakramentu pojednania dzisiaj. Owszem, można było pominąć pewne fragmenty oryginalnego tekstu, które wyraźnie odbiegają od współczesnej myśli Kościoła. Czy jednak wtedy nie zafałszowalibyśmy św. Alfonsa, czyniąc go człowiekiem Soboru Watykańskiego II, pozbawiając go jednocześnie jego własnej, osiemnastowiecznej oryginalności? Wybraliśmy inną drogę: staraliśmy się zachować integralny oryginalny tekst Świętego, opuszczając jedynie te fragmenty, które dzisiaj, bez znajomości kontekstu pastoralnego Kościoła w okolicach Neapolu bądź prawa kanonicznego czy przepisów liturgicznych tamtego czasu, mogłyby być błędnie zrozumiane. W celu ułatwienia lektury większość zawartych w oryginale zdań łacińskich przetłumaczono na język polski.
Spis treści
Od wydawcy
Przedmowa
Wprowadzenie
Rozdział I. O zadaniach spowiednika
Rozdział II. O pytaniach, jakie należy stawiać niewykształconym penitentom
Rozdział III. O pytaniach, jakie należy stawiać osobom różnych stanów mającym zaniedbane sumienie
Rozdział IV. Jak powinien zachować się spowiednik wobec tych, którzy znajdują się w bliskiej okazji do grzechu
Rozdział V. Jak powinien zachować się spowiednik wobec grzeszników nałogowych i recydywistów
Rozdział VI. Jak powinien postępować spowiednik z penitentami, którzy są związani cenzurą, przypadkiem zastrzeżonym, obowiązkiem złożenia doniesienia lub przeszkodą
Rozdział VII. Jak powinien postępować spowiednik z osobami różnego rodzaju
Rozdział VIII. O roztropności spowiednika.
Rozdział IX. Jak spowiednik powinien postępować w kierowaniu dusz
Rozdział X. Kilka ważniejszych wskazówek dla spowiedników i proboszczów oraz o praktyce modlitwy myślnej, aby jej uczyć tych, którzy jej jeszcze nie potrafią
Rozdział ostatni. O opiece nad umierającymi
św. Alfons Liguori
Wydawnictwo Homo Dei
Kraków 2010
Skomentuj artykuł