Mamo, tato, poczytaj mi!

Baśń czy bajka to elementarz, z którego dziecko uczy się czytać we własnym umyśle, elementarz napisany w języku obrazów. Jest to jedyny język, dzięki któremu możemy zrozumieć siebie i innych, zanim dojrzejemy intelektualnie.
B. Bettelheim

W dobie telewizji, komputerów, telefonów komórkowych, Internetu coraz mniej czasu poświęca się na czytanie książek. Rodzice zapominają o niezwykłych właściwościach płynących z obcowania z literaturą. Książki coraz częściej są zastępowane przez programy telewizyjne i gry komputerowe, które nie angażują zbyt zajętych rodziców.

Pierwsze kontakty dziecka z książką przypadają na okres wczesnego dzieciństwa i od tego, jak one przebiegają, zależy, czy dziecku zostanie zaszczepione zamiłowanie do literatury, które przynosić będzie owoce przez całe jego życie. W tym zakresie najważniejszą rolę pełnią rodzice, rozbudzając pasje czytelnicze lub zniechęcając do czytania. Człowiek spędzając czas z książką, spędza go w kulturalny sposób, poszerzając zasób swojego słownictwa, rozwijając wyobraźnię i zainteresowania, kształtując osobowość.

Czytajmy razem

Wspólne czytanie bajek z dzieckiem może być dla rodzica w wielu aspektach pomocne i efektywne. Bowiem przy wykorzystaniu bajki można nawiązać szczery i głęboki kontakt ze swoim dzieckiem, pogłębiając z nim więź emocjonalną.

Przeczytana opowieść daje rodzicowi okazję do nawiązania rozmowy z potomkiem, by na tej podstawie poznać, z czym na co dzień się boryka, co go smuci, a co cieszy. W ten sposób rozwija się świadomość rodzica, który coraz lepiej poznaje swoje dziecko. Pomaga też w zrozumieniu świata dziecka, niejednokrotnie rządzącego się innymi prawami niż świat dorosłych, bo jest to świat kierujący się prawami fantazji i marzeń. To świat, gdzie fikcja miesza się z rzeczywistością.

Niemal każde dziecko lubi słuchać bajek, ponieważ umożliwia mu to spędzanie czasu z rodzicami, wsłuchiwanie się w znajomy głos - ojca lub matki - a to zawsze jest dla dziecka ważne.

Dzięki dobrze dobranej i wartościowej literaturze dziecko uczy się reguł i wzorców godnych naśladowania, zdobywa cenne informacje o świecie, ludziach i sobie, doskonali funkcje mowy, poszerza zasób słownictwa, doświadczeń i obserwacji, rozwija aktywność poznawczą i wrażliwość emocjonalną. Bajki rozbudzają wewnętrznie dziecko i dostarczają mu wiele radości. W bajkowym świecie wydarzenia kończą się szczęśliwie, co umożliwia przeżycie sukcesu dziecku utożsamiającemu się z bohaterem, będącemu uczestnikiem opowiadanych zdarzeń. Bajki uczą też, jak sobie radzić w trudnych sytuacjach życiowych.

Pierwsze dziecięce książeczki to przede wszystkim książki obrazkowe. “Czytanie" najmłodszych polega na oglądaniu i rozpoznawaniu pojedynczych przedmiotów i postaci, stopniowo łączy się poszczególne elementy w scenki i szeregi zdarzeń. Na tym etapie dziecko potrzebuje w szczególny sposób rodzica, który wyjaśni i opowie, co kryje się za obrazkami. Rodzic stanowi wówczas ważny układ odniesienia ja - ty, będąc blisko dziecka pomaga rozwiązywać problemy związane z tekstem i ilustracją. Dlatego kupując książki, zwracajmy także uwagę na jej oprawę graficzną. Ilustracje pełnią ważną funkcję, ponieważ konkretyzują i interpretują towarzyszący im tekst, wspomagają jego rozumienie i przeżycia. Stąd książka musi być nie tylko interesująca, ale też czytelna, kolorowa i atrakcyjna.

Tajemniczy świat baśni

Pośród wielu gatunków literackich skierowanych do najmłodszych niezwykłe miejsce zajmuje baśń. Wywodząc się z ludowej tradycji ustnych przekazów, baśń charakteryzuje się narracją o prostej i przejrzystej strukturze. Pozwala to poznać pewne prawdy o życiu w specyficzny skrótowy sposób i prowokuje do zadawania pytań o sens życia i śmierci. Proponuje jednocześnie proste odpowiedzi, zrozumiałe dla dzieci i przemawiające do ich wyobraźni.

Spotkanie z baśnią dostarcza dziecku wzorów postępowania, ideałów osobowych, uczy je rozróżniania dobra i zła, podejmowania odpowiedzialnych wyborów. Baśniowy świat, w którym obowiązują określone reguły, jest sprawiedliwy. Szlachetne postępowanie jest nagradzane, co stanowi dla dziecka sygnał, że tak właśnie trzeba postępować. Dziecko uczy się, że warto być dobrym. Baśń zapoznając dziecko z takimi wartościami, jak wiara, nadzieja i miłość, kształtuje jego postawę moralną i wrażliwość uczuciową. Uczy uświadamiać własne uczucia, nazywać je i wyrażać. Ludyczność tego gatunku sprzyja zabawie i dostarcza dzieciom wielu przyjemności, wpływając na ich relaks, oderwanie od codziennych kłopotów.

Obcowanie z baśnią przyczynia się do wzbogacenia zasobów języka, bo umożliwia wejście w sferę dziedzictwa kulturowego mowy. Baśnie posługują się zazwyczaj językiem zbliżonym do potocznego, co daje dzieciom możliwość poznania reguł rządzących językiem.

Baśń posługując się językiem zrozumiałym dla dzieci, oddziałuje na małego odbiorcę za pomocą obrazów i metafor. Ten tajemniczy szyfr jest kodem dostępu do innego świata. W konsekwencji świat baśni jest umowny, pełen symboli, których ukryty sens trzeba odkryć i zrozumieć. To wszystko sprawia, że dzieci ulegają czarowi opowieści. Słuchając ich, przenoszą się w zaczarowany świat, gdzie nic nie jest zwyczajne. Dzieci potrafią ten świat zrozumieć i oswoić. Magiczne myślenie, które występuje u małego dziecka, pozwala mu z łatwością wejść w magiczny świat baśni. Ono nie słucha baśni jako ładnej i nieprawdziwej opowieści, ale przeżywa ją realnie i dosłownie, jako rzeczywistość. Identyfikuje się z bohaterem, przeżywa jego przygody, odczuwa jego emocje, przez co poszerza krąg swoich doświadczeń. Nie tylko zatem spostrzegawczość, pamięć, wyobraźnia i fantazja, ale przede wszystkim uczucia kształtowane są przez baśnie.

Pobudzanie dziecięcej twórczości

Pod wpływem wspólnego z rodzicami czytania książek dzieci z wielką radością i entuzjazmem tworzą różnorodne prace plastyczne: rysują, malują, wyklejają, co rozwija ich inicjatywę, wiarę we własne siły i umiejętności, ćwiczy sprawność manualną. Ponadto chętnie swoje przeżycia i emocje związane z przeczytanym utworem literackim wyrażają przez ruch - tańczą i śpiewają, dokonują inscenizacji - wcielając się w rolę reżysera, scenografa i aktora. Te twórcze działania sprzyjają wyrobieniu własnej tożsamości, niezależności i samodzielności oraz poczucia odrębności własnego “ja".

Bajki i baśnie były i są skutecznym sposobem komunikowania się z dziećmi, pogłębiania więzi pomiędzy dzieckiem a rodzicem. Wynika to z faktu, że zajmują się one sprawami ważnymi dla najmłodszych i są im szczególnie bliskie. Mówi się, że pomiędzy dziećmi a bajkami powstaje tajemne pokrewieństwo dusz, do którego dorośli nie mają już dostępu. Jednak to rodzice są pierwszymi i najważniejszymi przewodnikami do i po świecie książek, który pomaga lepiej zrozumieć siebie i innych, przezwyciężyć trudności i pomnożyć dobre chwile.