Wygrać z rakiem jelita grubego

Rak jelita grubego jest trzecim najczęściej diagnozowanym nowotworem w USA i drugą najczęstszą przyczyną śmierci spowodowanej rakiem. Tymczasem istnieje możliwość uniknięcia tej choroby.

Przewiduje się, że w roku 2009 wykrytych zostanie około 160 000 nowych przypadków i ok. 52 000 ludzi umrze z powodu raka jelita grubego w samych tylko Stanach Zjednoczonych. Dane te są przerażające, szczególnie biorąc pod uwagę fakt, że istnieje realna możliwość uniknięcia zachorowania na ten nowotwór i że jest on w 90 procentach wyleczalny, jeżeli wykryty zostanie we wczesnym stadium rozwoju.

Skąd się bierze rak jelita grubego

Komórki, z których zbudowana jest błona śluzowa jelita grubego, mają zdolność regeneracji, podobnie jak większość komórek w naszym ustroju. W miarę, jak starsze komórki obumierają i złuszczają się, młodsze komórki dzielą się i rozmnażają, żeby je zastąpić. Dzielenie się i rozmnażanie nowych komórek jest skomplikowanym procesem genetycznym, kontrolowanym przez nasz ustrój: powstaje tylko tyle nowych komórek, ile w danej sytuacji jest potrzebnych. Jeżeli podczas podziału nastąpi jakiś błąd genetyczny, to podział komórek wymyka się spod kontroli.

W jelicie grubym taki niekontrolowany podział i wzrost komórek prowadzi do powstawania polipów - łagodnych nowotwór, które mogą być bezpiecznie usunięte. Polipy, które nie zostaną w porę usunięte, mają zdolność do niekontrolowanego wzrostu, co ostatecznie może doprowadzić do powstania złośliwego nowotworu jelita grubego.

Czynniki ryzyka

• Wiek. 90 procent przypadków nowotworu jelita grubego jest wykrywanych u osób powyżej 50. roku życia. Nie oznacza to wcale, że młodsze osoby nie chorują na raka. Jeżeli ktoś w rodzinie cierpiał na to schorzenie, granica ryzyka przesuwa się do 40., a nawet 30. roku życia.
• Chroniczne stany zapalne jelita grubego. Choroby takie, jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego (ulcerative colitis) czy choroba Leśniowskiego Crohna (Crohns disease) zwiększają ryzyko zachorowania.
• Występowanie raka jelita grubego lub polipów u członków rodziny: dziadków, rodziców, rodzeństwa lub dzieci.
• Dieta. Dieta bogata w tłuszcze i węglowodany, a uboga w błonnik sprzyja tworzeniu się nowotworów jelita grubego.
• Brak aktywności fizycznej powoduje zaleganie niestrawionych resztek jedzenia w przewodzie pokarmowym, co może zwiększać ryzyko powstania nowotworów jelita.
• Cukrzyca, otyłość, palnie papierosów oraz alkohol w nadmiernych ilościach, naświetlania jamy brzusznej podczas leczenia innych chorób nowotworowych np. raka prostaty, jajników czy pęcherza moczowego - również zwiększają ryzyko wystąpienia nowotworu jelita.
  

Objawy

Zarówno polipy, jak i rak jelita grubego we wczesnym stadium rozwoju zazwyczaj nie powodują żadnych objawów. W miarę, jak nowotwór się powiększa, pacjenci mogą zauważyć krwawienia z kiszki stolcowej, bóle brzucha, brak apetytu, utratę wagi, ogólne osłabienie, trudności w wypróżnianiu się, czasami zmianę kształtu lub konsystencji stolca. Jednak nawet zaawansowany rak jelita grubego może rozwijać się bezobjawowo przez długi okres czasu.

Leczenie

Jedynie operacja polegająca na wycięciu segmentu jelita grubego zaatakowanego przez nowotwór daje szanse na pełne wyleczenie. Takie leczenie jest możliwe tylko wtedy, gdy nowotwór został wcześnie wykryty, zanim rozprzestrzeni się do głębszych warstw jelita lub do sąsiednich narządów. Operacja wycięcia segmentu jelita grubego wbrew powszechnym przekonaniom wcale nie oznacza, że pacjent będzie musiał mieć założoną kolostomię (worek kałowy). Worek zakłada się, jeżeli nowotwór umiejscowiony jest w końcowym segmencie jelita i nie da się połączyć dwóch zdrowych końców jelita po jego wycięciu. Po operacji pacjenci, w zależności od zaawansowania choroby, mogą wymagać dalszego leczenia chemioterapią lub naświetlaniami celem zniszczenia pozostałych komórek rakowych.

Jak zapobiec rakowi jelita grubego?

Profilaktyka powinna polegać na eliminowaniu czynników ryzyka. Zalecana jest dieta bogata w błonnik, a uboga w tłuszcze i węglowodany, aktywność fizyczna, leczenie nadwagi, otyłości i cukrzycy, a także abstynencja od papierosów i alkoholu. Należy unikać, a przynajmniej ograniczyć spożywanie czerwonego mięsa oraz tzw. processed food, czyli hamburgerów, hot dogów, jedzenia konserwowanego w puszkach. Udowodniono, że pokarmy przyrządzane w bardzo wysokiej temperaturze, na przykład smażone w oleju lub grillowane, mogą być szkodliwe. Wysoka temperatura powoduje wydzielanie z nich substancji, które mogą przyczyniać się do raka jelita grubego.

Przeprowadzono wiele badań nad skutecznością aspiryny i innych leków przeciwzapalnych (avil, celebrex). Przypuszczalnie leki te mogą zmniejszać ryzyko wystąpienia raka jelita grubego, ale częste ich zażywanie może prowadzić do podrażnienia przewodu pokarmowego, tworzenia się wrzodów żołądka i dwunastnicy oraz krwawień. Należy zadać sobie zatem pytanie, czy korzyści wynikające z zażywania aspiryny w ramach prewencji raka jelita grubego uzasadniają ryzyko z tym związane. Niestety, wszystkie te zalecenia teoretycznie tylko zmniejszają ryzyko zachorowania na raka jelita grubego, ale go na pewno nie eliminują. Regularne badania lekarskie, w tym coroczne badanie kału na obecność krwi utajonej są pierwszym krokiem do skutecznej profilaktyki.

Amerykańskie stowarzyszenia lekarzy gastrologów i onkologów zalecają obecnie, aby wszyscy, którzy ukończyli 50. rok życia, poddawali się bezpośredniemu badaniu jelita grubego w odstępach co dziesięć lat. Osoby, u których w rodzinie wykryto raka jelita grubego lub polipy, powinny rozpocząć takie badania we wcześniejszym wieku (zwykle ok. 10 lat wcześniej). Niezależnie od wieku wszyscy pacjenci, którzy zauważą krew w stolcu, mają trudności z wypróżnianiem się, niewyjaśnione bole brzucha, biegunki, utratę wagi lub brak apetytu, powinny skonsultować się ze swoim lekarzem.

Kolonoskopia

Bezpośrednie badanie jelita grubego polega na wprowadzaniu cienkiej, miękkiej rurki zakończonej małą kamerą do jelita grubego. Obraz z kamery jest przekazywany komputerowo na duży ekran. Pozwala to lekarzowi wykonującemu zabieg na dokładne obejrzenie ścianki i śluzówki jelita. Polipy znalezione podczas tego badania są zazwyczaj usuwane za pomocą małych kleszczyków i oddawane do analizy. Wcześnie wykryte i usunięte polipy znacznie zmniejszają ryzyko zachorowania na raka jelita grubego. Nieusunięte w porę polipy rosną i w miarę upływu czasu zamieniają się w raka. Późno wykryte polipy, które są za duże, aby je bezpiecznie usunąć podczas kolonoskopii, nawet jeżeli są łagodne, muszą być usunięte chirurgicznie.

Kolonoskopia jest przeprowadzana w znieczuleniu; jest zabiegiem bezbolesnym i niosącym bardzo małe ryzyko komplikacji. Jest to jedno z niewielu ogólnie dostępnych badań, które w sposób istotny zmniejsza ryzyko zachorowania na jedną z najbardziej niebezpiecznych chorób naszej cywilizacji - raka jelita grubego.

dr Piotr Huskowski - (Diplomate of American Board of Gastroenterology) specjalizuje się w chorobach układu pokarmowego.