Raport ISKK: organizacje katolickie tworzą największą po publicznych podmiotach sieć pomocową w Polsce

"Organizacje katolickie tworzą największą po publicznych podmiotach sieć pomocową w Polsce i pełnią istotną  rolę w realizacji usług społecznych w kraju" – podkreślił ks. Wojciech Sadłoń, dyrektor Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego, prezentując raport ISKK na temat na temat katolickich organizacji charytatywnych.

Jak poinformował, w Polsce działa ok. 890 organizacji charytatywnych o charakterze ogólnopolskim, diecezjalnym lub zakonnym oraz ponad 65,5 tys. organizacji przyparafialnych. Raport zaprezentowany został dziś podczas ogólnopolskiej konferencji naukowej pt. „Działalność charytatywna jako przejaw wolności religijnej”, zorganizowanej w formie online na UKSW.

Jak podkreślają autorzy zaprezentowanego dziś raportu działalność charytatywna Kościoła katolickiego w Polsce w praktyce realizowana jest na dwóch stosunkowo niezależnych poziomach, a mianowicie na poziomie organizacji charytatywnych – ogólnopolskich, diecezjalnych i zakonnych oraz na poziomie organizacji przyparafialnych. Raport pomija działalność o charakterze oddolnym, niezinstytucjonalizowanym, jak np. okazjonalna pomoc ubogim przy furtach zakonnych.

Badanie opisuje stan z roku 2019, sprzed pandemii, choć zawiera również pewne dane dotyczące problemów i zaangażowania organizacji charytatywnych w ostatnim roku.

Kościół nie jest organizacją

Wiara

Autorzy raportu wyjaśniają, że przez działalność charytatywną rozumieją aktywność społeczną adresowaną do osób potrzebujących z wyłączeniem działalności edukacyjnej. Jest to zatem pomoc kierowana do osób starszych, osób uzależnionych, osób dorosłych z niepełnosprawnością, osób w kryzysie bezdomności, migrantów i uchodźców a także dzieci, młodzieży, matek oraz osób bezrobotnych.

Zalicza się też do niej pomoc doraźną, pomoc żywnościową i sprzętową, pomoc psychologiczną i rodzinną oraz usługi medyczne.

Organizacje charytatywne

Z raportu wynika, że w Polsce w 2019 r. działało 891 organizacji charytatywnych. Większość z nich prowadzona była przez zakony żeńskie (445). Zakony męskie prowadziły 239 organizacji. 207 organizacji miało charakter diecezjalny i ogólnopolski. Organizacje te w sumie prowadziły ok. 6,5 tys. dzieł. Ponad 65 proc. tych dzieł prowadzone było przez organizacje podlegające jurysdykcyjnie diecezjom. Zakony żeńskie i męskie prowadziły odpowiednio ok. 18 proc. i ok. 17 proc. dzieł charytatywnych.

Katolickie organizacje charytatywne objęły w 2019 r. ponad 4 miliony jednostkowych usług. Pod względem liczby udzielonych jednostkowych form pomocy aż 87 proc. przypadało na organizacje diecezjalne oraz ogólnopolskie.

Jeśli chodzi o liczbę dostarczonych usług najwięcej dotyczyło pomocy żywnościowej i sprzętowej  (ok. 1, 7 mln. jednostkowych form pomocy w ramach ponad 1500 dzieł charytatywnych). Ponad 1200 dzieł charytatywnych skierowanych było na pomoc dla dzieci, młodzieży i matek. Niemal 900 dzieł związanych było z pomocą doraźną i ogólną, ponad 700 – z pomocą psychologiczną i rodzinną, niemal 600 – z pomocą dedykowaną osobom w kryzysie bezdomności itp.

Katolickie organizacje realizowały też 118 projektów humanitarnych o wartości ponad 30 mln zł.

Mozambik: biskupi i organizacje katolickie apelują o pomoc przed atakami islamistów

Kościół

W katolickich organizacjach charytatywnych zatrudnionych (na podstawie umowy) było około 40 tys. osób. Liczba osób niebędących pracownikami, które w 2019 r. podejmowały pracę społeczną (wolontariusze) na rzecz organizacji charytatywnych Kościoła wynosiła 223  tys. Łączną liczbę pracy społecznej tych wolontariuszy można szacować na 2,7 miliona godzin, co daje około 1,3 tys. etatów.

Najczęściej organizacje korzystały ze środków niepublicznych (62 proc.) oraz środków z  administracji samorządowej (59 proc.), środków z administracji państwowej – w tym z  Narodowego Funduszu Zdrowia – (43 proc.) oraz odpisu podatku od osób fizycznych (43 proc.). Blisko  jedna trzecia podmiotów organizuje zbiórki publiczne, zaś blisko jedna piąta czerpie  przychody z własnej działalności gospodarczej.

Działalność charytatywna organizacji przyparafialnych

W 11 tysiącach parafii katolickich w Polsce działa ponad 65,5 tys. organizacji  przyparafialnych. W ciągu ostatnich trzech dekad liczba tych organizacji wyraźnie wzrastała. Dla porównania, w 1998 r. ich liczba wynosiła ok. 40 tys. Wzrosła również liczba członków tych organizacji. W 1998 było ich ok 2,1 mln., w 2018 – ok. 2,6 mln.

Blisko 52 proc. wspólnot przyparafialnych prowadzi działalność charytatywną. Można oszacować, że zaangażowanych w nią jest ok. miliona osób, w tym ok. 750 tys. kobiet. 25 proc. grup swoją działalnością obejmuje nie tylko własną parafię.

Założycielami tego typu organizacji są duszpasterze pracujący na terenie danej parafii  (51 proc.), w jednej trzeciej przypadków inicjatywa tworzy się jako efekt współpracy duszpasterza z osobami świeckimi, zaś w 17 proc. osoby świeckie samodzielnie zakładają  organizację. Większość organizacji, przynależy do szerszych struktur organizacyjnych, z czego około 40 proc. z nich przynależy do sformalizowanych organizacji czy ruchów, np. Caritas. Blisko 36 proc. wspólnot nie przynależy do większych podmiotów, zaś 26 proc. przynależy do struktur  nieformalnych, np. ministranci.

Odbiorcami pomocy są najczęściej dzieci i młodzież, zwłaszcza zagrożona wykluczeniem ale także osoby starsze, ubodzy i niepełnosprawni.

Działalność charytatywna wspólnot, w blisko połowie przypadków (49 proc. ), odbywa się  w porozumieniu i współpracy z instytucjami publicznymi (w tym edukacyjnymi i kulturowymi), choć wsparcie finansowe na działalność ze środków publicznych otrzymuje  jedynie 8 proc. takich organizacji. Zdecydowana większość organizuje pomoc dzięki wsparciu płynącemu ze zbiórek i darowizn. Blisko jedna czwarta wspólnot pozyskuje przychody dzięki własnej działalności.

Raport zwraca uwagę, że wiele przyparafialnych grup charytatywnych boryka się z problemem niedoboru osób, które mogłyby się zaangażować w pracę wspólnoty. Istnieje problem demograficzny, związany z zachwianiem  zastępowania starszych członków, przez osoby młode.

Organizacje charytatywne o charakterze przyparafialnym, które występują w największej liczbie parafii w Polsce i gromadzą najwięcej członków to Parafialne Zespoły Caritas i Zespoły Charytatywne, Szkolne Koła Caritas oraz grupy AA.

Wpływ pandemii na działalność kościelnych organizacji charytatywnych w Polsce

80 proc. badanych organizacji wskazało, że pandemia negatywnie wpłynęła na sposób i charakter ich funkcjonowania. Bezpośredni wpływ na zmiany miały zarówno nowe przepisy sanitarno-epidemiologiczne, jak również transmisja wirusa wśród pracowników i beneficjentów organizacji.

Deklarowano również trudności finansowe spowodowane zarówno przez wzrost kosztów funkcjonowania (np. konieczność zakupu środków dezynfekcyjnych), jak i trudności z pozyskiwaniem finansowego wsparcia. Wiele organizacji dostosowało jednak swą pracę do nowych potrzeb związanych z pandemią a nawet rozszerzyło działalność obejmując kolejne grupy potrzebujących.

Raport dostępny jest na stronie iskk.pl

Źródło: KAI / kb