"Poezja pomaga nam być ludźmi, a dziś tak bardzo tego potrzebujemy"

W marcu br. ukazał się w Mediolanie zbiór tekstów i wypowiedzi papieża Franciszka na temat znaczenia poezji i literatury w edukacji, a także w dialogu między Kościołem a kulturą współczesną. Autorem „Viva la poesia!” jest o. Antonio Spadaro. W liście do autora książki, opublikowanym w jej wstępie, papież pisze, że poezja pomaga „odzyskać smak literatury w naszym życiu, ale także w edukacji, w przeciwnym razie jesteśmy jak suszony owoc”.

Poezja – dodaje Franciszek - pomaga nam wszystkim być ludźmi, a dziś tak bardzo tego potrzebujemy. Papież wyraża w liście pragnienie, aby poezja była wykładana w papieskich instytucjach akademickich.

Książka jest zbiorem fragmentów encyklik, adhortacji apostolskich, przemówień i orędzi Franciszka, ale także przedmów, wywiadów i osobistych listów, w których Papież odnosił się do znaczenia poezji. Wśród nich niedawny „List Ojca Świętego Franciszka o roli literatury w edukacji” z 17 lipca 2024 r. oraz jego „List do poetów”, opublikowany w tomie „Verses to God. Antologia poezji religijnej”, również opublikowanym w 2024 roku przez Crocetti.

Redaktorem „Viva la poesia!” jest o. Antonio Spadaro, były dyrektor czasopisma „La Civiltà Cattolica” jezuicki teolog i krytyk literacki, obecnie podsekretarz Dykasterii ds. Kultury i Edukacji.

Jak pisze o. Spadaro, Franciszek w swoim papieskim magisterium włącza poetycki logos jako integralną część swego dyskursu. Często cytuje poetów i pisarzy. Dla przykładu, w adhortacji apostolskiej „Querida Amazonia” papież cytuje nie mniej niż 17 pisarzy i poetów.

Na końcu książki „Viva la poesia!” znajduje się wywiad z argentyńskim dziennikarzem Jorge Milią, uczniem prof.  Bergoglio, gdy ten uczył w liceum Santa Fe w Argentynie w połowie lat 60. Ujawnia on, że już wtedy widać było pasję młodego jezuity do literatury i sztuki. Zaprosił on uczniów do pisania opowiadań, opublikowanych później z przedmową Jorge Luisa Borgesa. Miał również wkład w narodziny młodzieżowej grupy rockowej inspirowanej muzyką Beatlesów.

„Zrozumienie metafor pomaga uczynić myślenie zwinnym”

Refleksje Franciszka wybrane przez samego Spadaro podkreślają fundamentalną rolę poezji i literatury w formacji ludzkiej i duchowej – aby lepiej zrozumieć siebie i innych.

„Myślenie Kościoła musi odzyskać geniusz i coraz lepiej rozumieć, jak człowiek rozumie siebie dzisiaj, aby rozwijać i pogłębiać swoje nauczanie” - stwierdził papież w wywiadzie opublikowanym w »La Civiltà Cattolica« w 2013 roku.

„Poezja jest pełna metafor” – powiedział później wspólnocie »La Civiltà Cattolica« w 2017 roku. „Zrozumienie metafor pomaga uczynić myślenie zwinnym, intuicyjnym, elastycznym, ostrym”.

Inny fragment zawiera ostrzeżenie Papieża przed banalizacją języka Kościoła. „Kościół musi uważać, aby nie wpaść w pułapkę banalnego języka, mechanicznie i zmęczonymi frazami” – pisze w 2023 roku we wstępie do tomu „Boska fabuła. Jezus w kontraświetle”, autorstwa również o. Spadaro.

Poezja ma uzdalniać, abyśmy mogli dotknąć Jezusa

Oprócz znaczenia w edukacji i formacji kapłanów, poezja i literatura są, w nauczaniu Papieża Franciszka, najodpowiedniejszym narzędziem do wspierania dialogu między wiarą chrześcijańską a współczesną kulturą, a tym samym do lepszego zrozumienia i komunikowania przesłania chrześcijańskiego.

„Ja również czuję, przyznaję – podkreśla Franciszek w swoim „Liście do poetów” – potrzebę poetów zdolnych do wykrzykiwania światu ewangelicznego przesłania, do pokazywania nam Jezusa, do sprawienia, byśmy mogli Go dotknąć.”

Książka „Viva la poesia!” została wydana w Mediolanie w marcu 2025 roku, nakładem wydawnictwa Ares. Książka liczy 224 strony, kosztuje 18,50 euro. 

vaticannews.va/pl/dm