Skąd pochodzą Polacy i inni Słowianie? Badacze rozwikłali trudną zagadkę

Jak Słowianie – lud, o którym przez wieki pisano niewiele i który nie pozostawił licznych śladów materialnych – w ciągu kilku pokoleń zmienili oblicze kontynentu? Najnowsze badania genetyczne, opublikowane w „Nature” i „Genome Biology” przez zespół z Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology w Lipsku, rzucają na to nowe światło. Analiza ponad 550 starożytnych genomów ujawnia skalę i dynamikę migracji VI–VIII wieku, które trwale zmieniły Europę Środkową i Wschodnią.

Skomplikowane pochodzenie Słowian

Od VI wieku źródła bizantyjskie i zachodnie zaczynają wspominać Słowian, którzy osiedlali się od Bałtyku po Bałkany i od Łaby po Wołgę. W przeciwieństwie do wędrówek Gotów, Longobardów czy Hunów, ich ekspansja długo pozostawała zagadką. Historycy spierali się, czy był to efekt masowej migracji, czy stopniowej „słowianizacji”. Brakowało jednak dowodów: Słowianie palili zmarłych, wznosili proste domy i nie zostawili własnych źródeł pisanych aż do późniejszych wieków.

Genetyka pozwoliła wreszcie rozstrzygnąć spór. Analizy z Niemiec Wschodnich, Polski, Ukrainy i Bałkanów pokazują, że między VI a VIII wiekiem doszło do niemal całkowitej wymiany ludności – ponad 80 proc. przodków mieszkańców pochodziło z Europy Wschodniej. Była to więc „demograficzna rewolucja”, a nie powolna asymilacja.

Migracja rodzin zamiast inwazji wojowników

Co ważne, nie była to inwazja wojowników – migrowały całe rodziny. W Niemczech Wschodnich Słowianie tworzyli duże rody, a na Bałkanach częściej mieszali się z miejscową ludnością. Po upadku Turyngów aż 85 proc. mieszkańców regionu miało już wschodnie pochodzenie. Ich dziedzictwo przetrwało m.in. u Serbołużyczan.

W Polsce badania obaliły teorię ciągłości osadnictwa – wcześniejsi mieszkańcy, częściowo ze Skandynawii, niemal zniknęli, ustępując miejsca przybyszom ze wschodu, od których wywodzą się dzisiejsi Polacy, Ukraińcy i Białorusini. Świadczą o tym m.in. pochówki w Gródku. Na Bałkanach natomiast migranci stanowili istotny, ale nie dominujący element – ich geny łączyły się z lokalnym dziedzictwem, co widać do dziś. Podobne wnioski płyną z badań w Czechach, gdzie na południowych Morawach w VII–VIII wieku nowa ludność, spokrewniona z dzisiejszymi Ukraińcami, dała początek Księstwu Wielkomorawskiemu.

Słowianie potrafili dostosować się do otoczenia

Dlaczego Słowianie odnieśli sukces, mimo że nie tworzyli imperiów? Badacze wskazują na ich egalitarną strukturę, elastyczność i zdolność do integracji. Nie narzucali swojej tożsamości, lecz adaptowali się, tworząc mozaikę kultur i języków.

Jak podkreśla prof. Johannes Krause, "rozprzestrzenienie się Słowian było ostatnim wydarzeniem demograficznym o takiej skali, które na trwałe i fundamentalnie zmieniło zarówno genetyczny, jak i językowy krajobraz Europy". Zuzana Hofmanová z MPI EVA i Uniwersytetu Masaryka w Brnie dodaje: „(...) ekspansja Słowian nie była monolitycznym wydarzeniem, lecz mozaiką różnych grup, z których każda adaptowała się i mieszała na swój sposób - co sugeruje, że nigdy nie istniała jedna słowiańska tożsamość, lecz wiele”.

Źródło: rmf24.pl / tk