Jajko symbolem życia dla większości kultur

Jajko było symbolem życia na długo przed chrześcijaństwem. Przez ok. 200 lat po chrzcie Polski jedzenie jaj w Wielkanoc było zabronione, bo kojarzyło się z pogańskimi rytuałami. Z czasem Kościół dokonał udanej reinterpretacji tego symbolu – przypomniał etnolog dr Grzegorz Odoj.

Jak podkreślił naukowiec z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, jajko jest symbolem uniwersalnym - zdecydowana większość kultur traktuje jajo jako bardzo istotny symbol życia, jego potencji. Już w kulturze staroegipskiej występuje bóg słońca Ptah, ukazywany w towarzystwie jajek, również grecka bogini płodności Afrodyta jest nieraz przedstawiana z jajem.

„Jajo służyło do bardzo ważnych praktyk o charakterze magicznym, było apotropejonem - środkiem chroniącym przed złymi mocami, który przechowywano, noszono w specjalnych pojemnikach, aby zapewnić sobie powodzenie. Nie zapominajmy, że pełniło również istotne funkcje w kulcie przodków, tzw. animizmie, który był realizowany również w kulturze przedchrześcijańskiej przez naszych praszczurów – Prasłowian” – powiedział Odoj.

„Jajo jest też silnie związane z kultem solarnym - kultem słońca, który był bardzo rozpowszechniony również w kulturze słowiańskiej. Jajo to symbol życia, słońce też symbolizowało życie, zwłaszcza odradzające się. Pamiętajmy, że po chrzcie Polski nie od razu Kościół dopuszczał spożywanie jaj czy jakiekolwiek praktyki z nimi związane w okresie wielkanocnym, a nam się wydaje, że to synonim świąt wielkanocnych. Przez prawie 200 lat Kościół tego zabraniał, ponieważ jajo bardzo mocno łączyło się z działaniami o charakterze pogańskim, z kultami pogańskimi. Po tym okresie Kościół dopuszczał tę możliwość, natomiast jaja obligatoryjnie należało święcić” – tłumaczył naukowiec.

Jak wyjaśnił, po niezbyt udanych próbach zwalczania pogańskich zwyczajów chrześcijaństwo starało się dokonywać nowej interpretacji symboliki, rekwizytów, przekonań, wierzeń – to proces zwany inkulturacją. „Jak się okazało, ta udana przecież próba okazała się łatwiejszym i bardziej efektywnym działaniem” – zaznaczył Odoj.

Początkowo święcono wyłącznie jajka barwione na czerwono, co miało dodatkowy wymiar symboliczny. Czerwień to kolor krwi Chrystusa, jednocześnie esencji życia. Ponadto to kolor triumfu, zwycięstwa. Chrystus, ikonograficznie przedstawiany jako zwycięzca śmierci, stoi z czerwoną chorągwią, w czerwonym, purpurowym płaszczu królewskim.

Również początków innych świątecznych symboli można szukać w pogańskich wierzeniach. Kura, kurczęta, zające, bociany, pojawiały się w wyobrażeniach w otoczeniu bogini Ostary – starogermańskiej bogini płodności.