Państwa nie mogą uznać aneksji Krymu

Ministerstwo Spraw Zagranicznych opublikowało na swoich stronach internetowych opinię Doradczego Komitetu Prawnego przy szefie MSZ dotyczącą przyłączenia Krymu przez Rosję.

Opinia jest jednoznaczna i kwalifikuje przyłączenie należącego do Ukrainy Krymu do Federacji Rosyjskiej jako aneksję, czyli "nielegalne nabycie terytorium innego państwa w drodze użycia i/lub groźby użycia siły zbrojnej". Doradczy Komitet Prawny twierdzi, że Rosja, zajmując Krym, dopuściła się zatem aktu agresji wobec Ukrainy. Krym należy więc cały czas uznawać za terytorium okupowane.

"Dokonując aneksji Krymu Federacja Rosyjska dopuściła się naruszenia wielu traktatów oraz podstawowych zasad prawa międzynarodowego, tj. zasady integralności terytorialnej państw, zakazu ingerencji w sprawy wewnętrzne innego państwa i zakazu użycia/groźby użycia siły zbrojnej przeciwko innemu państwu. W konsekwencji Federacja Rosyjska naruszyła podlegające międzynarodowej ochronie prawa Ukrainy" - głosi opinia.

Rosja złamała też swoje umowy z państwem ukraińskim, a więc np. umowę gwarantującą integralność terytorialną Ukrainy z 1994 r., podpisaną wspólnie przez Rosję, Ukrainę, USA i Wielką Brytanię, a także dwustronną umowę w sprawie stacjonowania rosyjskiej Floty Czarnomorskiej z 1997 r. - twierdzą prawnicy.

Ich zdaniem Rosja nie może też powoływać się na wolę mieszkańców Krymu w sprawie samostanowienia i przyłączenia do Rosji, ani na to, że działała na zaproszenie lokalnej społeczności. Zgodnie bowiem z prawem międzynarodowym - przypominają autorzy opinii - "secesja społeczności narodowej zamieszkującej państwo wielonarodowe jest co do zasady dopuszczalna jedynie za zgodą władz państwa". A już na pewno niedopuszczalna jest ingerencja w taką secesję państwa trzeciego - dodają prawnicy. Także zaproszenie obcego państwa przez lokalne władze w innym państwie do interwencji nie zmienia kwalifikacji takiej interwencji jako agresji.

Z tych wszystkich względów - zdaniem Komitetu - referendum przeprowadzone na Krymie w sprawie samostanowienia i przyłączenia Krymu do Rosji z 16 marca 2014 r. nie może być uznane za ważne, co zresztą potwierdza przywołana przez DKP rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 27 marca 2014 r.

Prawnicy twierdzą, że z uwagi na rangę naruszonych zasad praw międzynarodowego "Federacja Rosyjska naruszyła swoje zobowiązania prawne wobec całej społeczności międzynarodowej". "Stanowisko członków społeczności międzynarodowej wobec tych naruszeń jest prawnie jasno określone. Ciążą na nich w tym względzie zarówno obowiązki negatywne, jak i pozytywne" - stwierdzają autorzy opinii.

Podstawowy obowiązek negatywny społeczności międzynarodowej to, zdaniem prawników, nieuznanie aneksji Krymu, bo "współczesne zwyczajowe prawo międzynarodowe nakłada na państwa obowiązek nieuznawania sytuacji nielegalnych".

"Uznawanie Krymu za część Federacji Rosyjskiej samo w sobie jest naruszeniem prawa międzynarodowego, ponieważ stanowi formę wsparcia dla państwa naruszającego normy bezwzględnie obowiązujące i próbę zalegalizowania bezprawnej sytuacji faktycznej. Uznawanie sytuacji nielegalnych, do których należy aneksja Krymu, rodzi więc samo w sobie odpowiedzialność państwa uznającego" - uważa DKP MSZ.

Jeśli chodzi o obowiązki pozytywne, społeczność międzynarodowa powinna - zdaniem prawników - współpracować, by wszelkimi legalnymi sposobami doprowadzić do zakończenia bezprawnej aneksji.

"Pośród działań pozostających do dyspozycji członków społeczności międzynarodowej, które mogą prowadzić do zakończenia legalnymi sposobami poważnych naruszeń prawa międzynarodowego, jakim jest aneksja Krymu, można wskazać na zbiorowe napiętnowanie naruszeń na forum organizacji międzynarodowych (na przykład rezolucje Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 27 marca 2014 r., Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy z 10 kwietnia 2014 r., Parlamentu Europejskiego z 13 kwietnia 2014 r.) oraz na wsparcie działań prawnych Ukrainy w organizacjach międzynarodowych i przed instytucjami rozstrzygania sporów międzynarodowych, prowadzących do położenia kresu bezprawiu przez odzyskanie efektywnego zwierzchnictwa terytorialnego nad Krymem" - głosi opinia.

W skład Doradczego Komitetu Prawnego przy Ministrze Spraw Zagranicznych RP wchodzi 23 prawników z tytułami naukowymi i dorobkiem naukowym. Przewodniczącą komitetu jest prof. Anna Wyrozumska.