Naukowcy: gdyby nie szczepienia, umierałoby o połowę więcej dzieci

Bez szczepień przeciwko 10 chorobom śmiertelność dzieci poniżej piątego roku życia w krajach o niskich i średnich dochodach byłaby o 45 proc. wyższa - wynika z badań opublikowanych przez The Lancet.

W nowym badaniu przeprowadzonym na modelach matematycznych oszacowano, że od roku 2000 do 2030 szczepienia przeciwko 10 głównym patogenom - w tym odrze, rotawirusowi, HPV i wirusowemu zapaleniu wątroby typu B - zapobiegną 69 milionom zgonów w krajach o niskich i średnich dochodach (LMIC). W latach 2000-2019 szczepienia zapobiegły 37 milionom zgonów. Szacuje się, że większość tego wpływu dotyczy dzieci w wieku poniżej pięciu lat, szczególnie w przypadku szczepień przeciwko odrze - czytamy w The Lancet.

Zdaniem specjalistów szczepionki są opłacalnymi interwencjami zdrowotnymi, które znacznie zmniejszają liczbę zachorowań i zgonów. Programy międzynarodowe zwiększyły zakres rutynowych szczepionek dziecięcych w LMIC. Bezpośredni pomiar rezultatów tych działań jest trudny ze względu na ograniczenia danych i systemów nadzoru chorób. Cennych szacunków wpływu mogą dostarczyć modele matematyczne na podstawie danych dotyczących obciążenia chorobami i zakresu szczepień.

W nowym badaniu wzięło udział 16 niezależnych grup badawczych, zajmujących się modelowaniem wpływu programów szczepień dziecięcych na 98 LMIC. Oceniano wpływ programów szczepień przeciwko dziesięciu patogenom: wirusowi zapalenia wątroby typu B (HepB), Haemophilus influenzae typ b (Hib), wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV), japońskiemu zapaleniu mózgu (JE), odrze, Neisseria meningitidis serogrupy A (MenA), Streptococcus pneumoniae, rotawirusowi, wirusowi różyczki i wirusowi żółtej febry (YF).

Dla każdego patogenu zastosowano wiele modeli (w sumie było ich 20). Szacunki wpływu oparto na przeszłym i przyszłym zasięgu poszczególnych szczepionek, skuteczności szczepionek i danych dotyczących zgonów spowodowanych przez te choroby, a także na latach zdrowego życia utraconych z powodu przedwczesnej śmierci i niepełnosprawności z powodu chorób (DALY). Porównując scenariusz bez programów szczepień ze scenariuszami, w których programy szczepień zostały wdrożone, w badaniu oszacowano wpływ na zgony i na wskaźnik DALY.

W badaniu wykorzystano dwie metody oceny wpływu, aby przedstawić wpływ zarówno przekrojowy (roczny), jak i długoterminowy (w całym okresie życia). Pierwsza metoda oceniała różnicę w liczbie zgonów między szczepieniami a scenariuszami braku szczepień dla każdego roku, a następnie zsumowała te roczne wyniki.

Druga metoda oceniła długoterminowy wpływ szczepień, podsumowując wpływ w ciągu całego życia na grupy osób urodzonych w tym samym roku między 2000 a 2030 rokiem, a następnie obliczyła różnicę między scenariuszami szczepienia i braku szczepień. Takie podejście pozwoliło na uwzględnienie wpływu szczepień w późniejszym okresie życia, co jest szczególnie istotne w przypadku chorób takich jak wirusowe zapalenie wątroby typu B lub HPV, w przypadku których występuje duże opóźnienie między zakażeniem a ciężkimi następstwami. Większość skutków szczepień przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B będzie widoczna po 2030 r., natomiast w przypadku wirusa HPV po 2040 r.

Jak wynika z badania, od roku 2000 do 2030 szczepienia zapobiegną 69 milionom zgonów z powodu 10 chorób, z których 37 milionów udało się uniknąć w latach 2000-2019. Szczepienia przeciwko odrze okazały się mieć największy wpływ, zapobiegając - według szacunków - 56 milionom zgonów w latach 2000 - 2030.

Biorąc pod uwagę osoby urodzone w 2019 r., w badaniu oszacowano, że zwiększenie zasięgu szczepień i wprowadzenie dodatkowych szczepionek spowodowało zmniejszenie o 72 proc. śmiertelności w ciągu życia spowodowanej przez 10 patogenów. Biorąc pod uwagę tę kohortę urodzeń z 2019 r. i wykorzystując szacunki demograficzne ONZ World Population Prospects oszacowano, że śmiertelność dzieci poniżej piątego roku życia w 98 krajach byłaby o 45 proc. wyższa bez szczepień przeciwko 10 patogenom.

„Bardzo potrzebna była inwestycja w programy szczepień dzieci w krajach o niskich i średnich dochodach (LMIC), co doprowadziło do wzrostu liczby zaszczepionych dzieci. Aby zapewnić przyszłe inwestycje i ich kontynuację, musimy ocenić wpływ tych programów na zdrowie publiczne. Nasze modelowanie dostarczyło solidnych dowodów na skuteczność programów szczepień na LMIC i wskazało, co może być utracone, jeśli obecne programy szczepień nie zostaną utrzymane" - powiedziała dr Caroline Trotter z Uniwersytetu Cambridge w Wielkiej Brytanii, współautorka badania.

Badacze zgłosili poziom niepewności na podstawie danych dotyczących obciążenia chorobami oraz założeń strukturalnych różnych modeli, ale nie byli w stanie ocenić niepewności szacunków demograficznych i szacunków dotyczących przeszłego i przyszłego zasięgu szczepień. W badaniu wskazano na szereg ograniczeń, na przykład w przypadku krajów, w których niektóre szczepionki nie zostały jeszcze wprowadzone, przyjęto założenie, że będą one miały taki sam zasięg jak szczepionka referencyjna, co może prowadzić do przeszacowania wpływu. Ponadto w żadnym modelu nie uwzględniono zróżnicowania zasięgu szczepień w zależności od regionu geograficznego lub skupienia trudno dostępnych grup. Badacze podkreślili potrzebę opracowania przyszłych modeli do stratyfikacji wpływu na różne populacje w krajach, aby uzyskać bardziej szczegółowe szacunki.

Badanie zostało sfinansowane przez Vaccine Alliance (Gavi) oraz The Bill and Melinda Gates Foundation, a przeprowadzone przez naukowców z Imperial College London, London School of Hygiene & Tropical Medicine, National University of Singapore, Public Health England, Laval University, Johns Hopkins University, Colorado State University, Pennsylvania State University, Lafayette College, Kaiser Permanente, University of Cambridge, University of Notre Dame, Dublin City University, Harvard University, Oxford University, University of Southampton, Conservatoire national des arts et metiers, University of Hongkong i Center for Disease Analysis Foundation.

źródło: PAP / kk