Sztuka zatrzymania

Sztuka zatrzymania – tak najkrócej można by opisać dwa tomiki medytacji – Spotkania i Cząstka prawdy – z tekstami Józefa Augustyna SJ. Życie współczesnego człowieka dokonuje się w ciągłym biegu, w nieustannej pogoni za nowym, lepszym, piękniejszym... Trudno jednak żyć bez zatrzymania i właśnie tej niełatwej sztuki uczy w swoich książkach Józef Augustyn SJ.

Zarówno Spotkania, jak i Cząstka prawdy to literackie miniatury, niezwykle zwięzłe i poruszające, w których przeplatają się elementy obrazków rodzajowych, charakterów, reportażu, medytacji. Ujmuje także styl autora, który bezpośrednio, bez zbędnych wstępów, wchodzi w problem i nie pozwala czytelnikowi pozostać obojętnym.

O. Augustyn nie chce schlebiać odbiorcy, wyrywa go z duchowego samozadowolenia i emocjonalnego błogostanu. Skłania nie tylko do zatrzymania, ale również do refleksji, odkrycia wartości negowanych w dzisiejszym świecie, jak modlitwa, kontemplacja, czystość, a przede wszystkim, co jest obce wielu zamartwiającym się o lepsze jutro, uczy żyć tu i teraz. W Cząstce prawdy czytamy: „Życia nie da się cofnąć, nie da się odzyskać zmarnowanych chwil. Trzeba je przeżywać i przyjmować na gorąco: dziś, teraz. Żadnego trudu, żadnych kosztów, żadnych wysiłków nie szkoda, aby życia doświadczyć dzisiaj, teraz” (s. 161).

Spotkania z przypadkowymi ludźmi, wydarzenia dnia codziennego, podróże, przeczytane książki, obejrzane filmy – wszystko to stanowi dla autora medytacji sposobność do stawiania ważnych, często niewygodnych pytań. Jaki jest sens cierpienia i śmierci? Czy ponosimy odpowiedzialność za zło w świecie? Czy Kościół odpowiada na potrzeby współczesnego człowieka? Czy nasz żal wobec zgorszenia w Kościele jest uzasadniony? W jaki sposób możemy budować sprawiedliwość społeczną? Jak obronić wiarę w troskliwego Ojca, skoro „litania przełomu wieków” – wojny, ludobójstwa, Biesłan, WTC, tsunami, eutanazja, samobójstwa nastolatków – praktycznie nie ma końca?

Mimo iż teksty te nie stanowią aktu oskarżenia wobec współczesnego człowieka, są jednak wezwaniem do odpowiedzialności za Innego oraz do pokory wobec Boga i życia. Autor, z braterską miłością, pochyla się nad drugim człowiekiem, dostrzegając w nim nie tylko chore, znękane ciało, ale również cierpiącą duszę. Bez miłości, jak pisze krakowski jezuita, człowiek wariuje. I to właśnie ona jest prawdziwym kluczem do szczęścia.

„Kiedy nie mamy odwagi uwierzyć w nieśmiertelność duszy – pisze autor w Spotkaniach – Bóg daje nam łaskę wiary w nieśmiertelność miłości, która ożywia dusze żyjących i zmarłych” (s. 179); a w Cząstce prawdy podkreśla: „Człowiek może być szczęśliwy tylko wówczas, kiedy żyje w zachwycie ludzką miłością, twórczą pracą, duchowością, nieskończonością odbitą w świecie i w nas. Jesteśmy bowiem stworzeni, by wychodzić z siebie i dążyć do tego, co jest ponad nami” (s. 154). W tym niełatwym odkrywaniu sensu w otaczającym nas świecie autorowi towarzyszą między innymi: Jan Paweł II, Czesław Miłosz, Reiner Maria Rilke, Gerard Manley Hopkins, Etty Hillesum, a także święci Teresa od Dzieciątka Jezus, Faustyna Kowalska czy Matka Teresa z Kalkuty.

Medytacje zawarte w obydwóch tomikach są pochwałą stworzenia, afirmują piękno, życie, ale i śmierć „siostrę naszą”. Jednak ich autor, choć cytuje słowa Fiodora Dostojewskiego „piękno zbawi świat”, nie estetyzuje życia, pokazuje je z całą jego szpetotą i okrucieństwem, nie zapominając jednak, że ziemia wyszła z Bożych rąk piękna i dobra.