Refleksja nad kapłaństwem w świetle nauczania Kościoła

Problematyka powołań kapłańskich

Aktualnie najważniejszą rzeczą dla Kościoła jest spra­wa powołań kapłańskich i zakonnych, od nich bowiem zależy przyszłość ewangelizacji. „Bez kapłanów - pisze Jan Paweł II w adhortacji apostolskiej Pastorem dabo vo-bis - Kościół nie mógłby przeżywać przede wszystkim tego podstawowego posłuszeństwa, które zakorzenione jest w samym sercu egzystencji Kościoła oraz jego mi­sji w dziejach: posłuszeństwa wobec polecenia Jezusa «idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody» (Mt 28, 19), a także «to czyńcie na moją pamiątkę» (Łk 22, 19; por. 1 Kor 11, 24), czyli nie mógłby wypełniać nakazu gło­szenia Ewangelii i ponawiania każdego dnia ofiary Je­go Ciała, które wydał, oraz Jego Krwi, którą przelał za życie świata”¹⁷. Jako ludzie wierzący, mamy oczywiście głębokie przeświadczenie, że Jezus Chrystus nie pozosta­wi Kościoła bez „pasterzy według Jego serca” (Jr 3, 15) i możemy za Janem Pawłem II powiedzieć: „Wiara daje nam pewność, że obietnica Pana nie może pozostać nie spełniona. Właśnie ta obietnica jest przyczyną i źródłem mocy, która pozwala Kościołowi cieszyć się z rozkwitu powołań kapłańskich i wzrostu ich liczby w niektórych częściach świata. Ona też stanowi fundament mocniejszej wiary i zachętę do żywszej nadziei w obliczu poważnego braku kapłanów w innych częściach świata”¹⁸. To przeświadczenie i ta pewność nie zwalniają jednak od odpowiedzialności za rozwój powołań kapłańskich i za­konnych. Odpowiedzialność ta spoczywa na całym Koś­ciele, jednak w sposób szczególny na rodzinie. Rodzina jest tą podstawową wspólnotą, którą określa się mianem ecclesia domestica, w której żyje i rozwija się Kościół, w której wzrastają powołania kapłańskie i zakonne, którą wobec tego uważa się za pierwsze seminarium duchow­ne przygotowujące młodych ludzi do kapłaństwa i życia zakonnego.

Polska, jak i inne kraje Europy środkowo-wschodniej, po upadku marksistowsko-komunistycznego systemu politycznego znalazła się w trudnym okresie przejściowym, pełnym sprzeczności, niejasności i chwiejności. Głębokie przekształcenia, jakim uległo społeczeństwo, obnażyły – z jednej strony – pewien kryzys kultury tradycyjnej, a z drugiej – naglącą potrzebę nowych projektów doty­czących egzystencji ludzkiej.

Obecnie mocno akcentuje się autonomię osoby, jej wolność, spontaniczność i możliwość samorealizacji. Ogromną rolę odgrywają w tym środki społecznego przekazu. Głoszą one wartości przeciwne powołaniu kapłańskiemu, często ośmieszają i wypaczają obraz księdza czy zakonnika, ukazując przyjęty przez nich model życia ja­ko przestarzały i nieprzystający do współczesności. Na spadek powołań ma też wpływ kryzys rodziny, sekularyzacja, konsumizm, różne formy ateizmu, niż demograficzny i emigracja. W pewnym stopniu przyczyniają się do niego także zjawiska zachodzące w samym Kościele, zwłaszcza kryzys tożsamości kapłańskiej, gorsząca posta­wa niektórych duchownych, zaniechanie podejmowania kierownictwa duchowego, brak dobrze przygotowanych formatorów.

Problem pogłębia jeszcze bardziej znamienna dla dzisiejszej młodzieży słabość psychiczna, niestabilność emocjonalna, lękliwość, uległość wobec pokus kultury konsumpcjonizmu i materializmu. Młodzi ludzie z wielkim trudem i z wieloma oporami podejmują ważne i trud­ne zadania życiowe, brak im konsekwencji, często są niezdolni do zdecydowanych rozstrzygnięć, preferują to co tymczasowe, doraźne. Na pewno brakuje im też wiedzy, na czym polega kapłaństwo i życie zakonne, czym ono w ogóle jest, a gdy tę wiedzą posiadają i chcą podjąć studia teologiczne, na przeszkodzie staje im nierzadko sprzeciw rodziców. Dawniej rodzina, w której rodziło się powołanie do kapłaństwa czy życia zakonnego, czuła się wyróżniona, obdarzona łaską. Dziś rodzice pytają dzieci: Dlaczego chcesz sobie zmarnować życie? Nie ma – nawet wśród katolików regularnie chodzących na Msze św. – wsparcia dla młodego człowieka, który czuje powołanie i staje przed podjęciem decyzji.

Współczesna rodzina podlega wpływom rozległych, głębokich i niezwykle dynamicznych przemian społecznych i kulturowych. Targana jest przez sprzeczności, musi sprostać wielu trudnościom, przyjąć jakieś stanowi­sko wobec nowych wzorców postępowania, borykać się z rozmaitymi kłopotami i problemami, opowiedzieć się albo za, albo przeciw wartościom. Wiele rodzin potrafi sprostać tym wyzwaniom i dochować wierności podsta­wowym ideałom, będącym fundamentem każdej zdrowej instytucji rodzinnej¹⁹, często jednak odbywa się to jakimś kosztem: kosztem albo ubóstwa, albo wyrzeczenia, albo rezygnacji. Od kilku już lat z roku na rok rodzi się co­raz mniej dzieci, rośnie liczba rozwodów, a maleje liczba zawieranych małżeństw, coraz bardziej upowszechnia się model rodziny z jednym lub co najwyżej dwojgiem dzieci – troje lub więcej wychowuje się średnio tylko w co piątej rodzinie. Rośnie też nieustannie liczba rodzin niepełnych – wśród ogółu rodzin jest ich około 1,5 mln; w większości z nich dziecko (lub dzieci) wychowuje samotna matka. Niepokojącym zjawiskiem jest też upowszechniający się zwyczaj odraczania w czasie momentu zawarcia związku małżeńskiego, co wpływa pośrednio na zwiększenie się odsetka związków nieformalnych. Z pewnością jest to konsekwencją bezrobocia i braku perspektyw na własne mieszkanie, ale z drugiej strony – przyczyną tego bywają przyjęte postawy, mentalność, aspiracje. Mnóstwo ludzi upatruje szczęścia w sukcesie, karierze, osiągnięciach i pieniądzach – i one określają ich rzeczywistość. Aby się bogacić, awansować, zdobywać laury, popadają w praco­holizm, jakże często przeradzający się w alkoholizm czy lekomanię, rezygnują z małżeństwa, z trudu rodzicielstwa i wychowywania dzieci, wszystko i wszystkich podporządkowują pracy, a dobro rodziny utożsamiają jedynie z własnym dobrem, co zazwyczaj prowadzi do rozpadu wszelkich więzi i rozbicia małżeństw, jeżeli znaleźli czas, by je zawrzeć. „Czy w takim klimacie mogą się rozwijać ziarna powołania, które Duch Święty zasiewa nieustannie w sercach nowych pokoleń?” – zadał retoryczne pytanie Jan Paweł II²⁰

¹⁹ T. Borutka, Rodzina w nauczaniu Jana Pawła II, „Kwartalnik Diecezji Bielsko-Żywieckiej” 4(1994) 221.