Jak czytać etykiety produktów spożywczych

Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych przeprowadza kontrole u 2000-2500 producentów rocznie. W trakcie kontroli inspektorzy IJHARS sprawdzają m.in. prawidłowość znakowania żywności. Zdarza się, że producenci umieszczają informacje na etykiecie, które mają zachęcić konsumenta do wyboru danego produktu, sugerując, że posiada specjalne właściwości, podczas gdy wszystkie podobne środki spożywcze posiadają takie właściwości.

IJHARS przedstawia listę nieprawidłowości w znakowaniu żywności, tj. takich które wprowadzają konsumenta w błąd.

1. Olej rzepakowy:

§ umieszczenie na opakowaniu informacji: "zawiera naturalne kwasy OMEGA-3", sugerującej, że wyrób posiada specjalne właściwości, podczas gdy wszystkie oleje rzepakowe posiadają takie właściwości [ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. Nr 171, poz. 1225, z późn. zm.)];

§ umieszczenie na opakowaniu informacji: "bez cholesterolu" sugerującej, że wyrób posiada specjalne właściwości, podczas gdy wszystkie produkty roślinne w tym oleje rzepakowe nie zawierają cholesterolu [ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. Nr 171, poz. 1225, z późn. zm.)];

§ umieszczenie na opakowaniu informacji o treści: "bez konserwantów", sugerującej, że produkt ten posiada szczególne właściwości, podczas gdy do oleju rzepakowego zgodnie z prawem nie wolno dodawać substancji konserwujących [rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 września 2008 r. w sprawie dozwolonych substancji dodatkowych ( Dz. U. Nr 177, poz. 1094)].

2. Soki i nektary:

§ podawanie informacji: "nie barwiony chemicznie", "bez sztucznych barwników", "nie rozcieńczony", "nie konserwowany chemicznie", "bez konserwantów" - w przypadku soków owocowych, może sugerować specjalne właściwości tego produktu. Przepisy nie zezwalają na rozcieńczanie soków owocowych oraz dodawanie do tych produktów barwników i środków konserwujących [rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 września 2003 roku w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej soków i nektarów (Dz. U. Nr 177, poz. 1735, z późn. zm.)].

§ podawanie informacji "Bez dodatku cukru", które jest rodzajem oświadczenia. Wykaz dozwolonych oświadczeń żywieniowych został wymieniony w załączniku do rozporządzenia (WE) Nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 roku w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności, zgodnie z którym oświadczenie, że do środka spożywczego nie zostały dodane cukry oraz każde oświadczenie, które może mieć taki sam sens dla konsumenta, może być stosowane tylko wówczas, gdy produkt nie zawiera żadnych dodanych cukrów prostych, dwucukrów ani żadnych innych środków spożywczych zastosowanych ze względu na ich właściwości słodzące, np. miodu pszczelego. Jeżeli cukry występują naturalnie w środku spożywczym, na etykiecie powinna się również znaleźć informacja: ZAWIERA NATURALNIE WYSTĘPUJĄCE CUKRY.

§ podawanie informacji "100 % soku" - w przypadku soków owocowych, może sugerować specjalne właściwości tego produktu. Rozporządzenie MRiRW w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej soków i nektarów zawiera definicje soku owocowego. Zgodnie z definicją określenie "100 % soku" może być użyte jedynie dla produktów uzyskanych wyłącznie z owoców bez dodatku cukrów, witamin, substancji mineralnych.

3. Kawa palona

§ zamieszczenie na opakowaniu informacji o treści: "ziarna kawy to bogate źródło przeciwutleniaczy (substancji roślinnych pochodzących z owocu kawy) mogących poprawić naturalne mechanizmy obronne naszego organizmu" sugerującej, że produkt ten posiada szczególne właściwości, podczas gdy wszystkie kawy palone posiadają takie właściwości [ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. Nr 171, poz. 1225, z późn. zm.)].

4. Jogurt naturalny

§ umieszczenie na etykiecie określenia "bez cukru" sugeruje, że produkt ten posiada szczególne właściwości, podczas gdy do jogurtów naturalnych nie wolno dodawać cukru. [Rozporządzenie Rady (WE) nr 1234/2007 z dnia 22 października 2007 r. ustanawiające wspólną organizację rynków rolnych oraz przepisy szczegółowe dotyczące niektórych produktów rolnych (rozporządzenie o jednolitej wspólnej organizacji rynku) Dz.U. L 299 z 16.11.2007, str. 1—149]

5. Masło

§ umieszczenie na etykiecie masła określenia "nie zawiera tłuszczów roślinnych" jest sugerowaniem, że inne masła mogą zawierać tłuszcze roślinne, podczas gdy do masła nie wolno dodawać tłuszczów roślinnych, np. olejów roślinnych [Rozporządzeniem Rady (WE) nr 1234/2007 z dnia 22 października 2007 r. ustanawiające wspólną organizację rynków rolnych oraz przepisy szczegółowe dotyczące niektórych produktów rolnych (rozporządzenie o jednolitej wspólnej organizacji rynku, Dz.U. L 299 z 16.11.2007, str. 1—149)]

6. Mleko

§ umieszczanie na etykiecie określenia "świeże" sugeruje, że wyrób posiada specjalne właściwości, podczas gdy wszystkie mleka oferowane w handlu detalicznym są pasteryzowane, czyli poddane procesowi obróbki termicznej. Nie jest to zatem produkt "świeży". [ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. Nr 171, poz. 1225, z późn. zm.)].

7. Jaja wiejskie

§ określenie "jaja wiejskie" na wytłaczankach jaj uzyskanych z chowu klatkowego może sugerować, że jaja pochodzą od kur z wolnego wybiegu w środowisku wiejskim, pomimo że w rzeczywistości jaja te pochodzą od kur zamkniętych w klatkach. [ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. Nr 171, poz. 1225, z późn. zm.)].

8. Pieczywo

§ podanie na opakowaniu informacji "chleb pełnoziarnisty" sugerującej, że chleb został wyprodukowany z mąki otrzymanej z pełnego przemiału ziarna, bogatej w błonnik i składniki mineralne (np. mąki razowej pszennej typ 2000), gdy w rzeczywistości został wyprodukowany z mąki jasnej (np. pszennej typ 750 lub żytniej typ 720), nie posiadających takich właściwości [ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. Nr 171, poz. 1225, z późn. zm.)];;

9. Makaron

§ umieszczenie na opakowaniu makaronu jajecznego informacji "ze świeżych jaj" podczas gdy w czasie procesu produkcyjnego zastosowano proszek jajeczny lub masę jajową pasteryzowaną, czyli przetworzone produkty jajeczne, co wyklucza użycie sformułowania "ze świeżych jaj" [ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. Nr 171, poz. 1225, z późn. zm.)];.

§ umieszczenie na opakowaniu makaronu bez dodatku jaj informacji "bez cholesterolu" sugerującej, że makaron ten posiada szczególne właściwości, podczas gdy wszystkie makarony bez dodatku jaj nie zawierają cholesterolu [ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. Nr 171, poz. 1225, z późn. zm.)];.

Ponadto IJHARS zwraca uwagę na następujące oznaczenia:

1. znakowanie "ECO" lub "BIO"

§ umieszczenie na etykiecie artykułu rolno-spożywczego, nie będącego produktem ekologicznym, sformułowania "eco" lub "bio" jest niedozwolone (rozporządzenie Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 roku w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające rozporządzenie (EWG) nr 2092/91; rozporządzenie Komisji (WE) nr 889/2008 z dnia 5 września 2008 roku ustanawiające szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych w odniesieniu do produkcji ekologicznej, znakowania i kontroli);

§ jeśli na etykiecie stosuje się terminy: ekologiczny, biologiczny, organiczny lub wersje skrócone "bio", "eco" to obowiązkowo podaje się również: numer identyfikacyjny jednostki certyfikującej (np. PL-EKO-19), która nadzoruje danego producenta oraz obowiązkowo od 1 lipca 2010 wspólnotowe logo rolnictwa ekologicznego.

2. informacja o systemie HACCP

§ zamieszczenie na opakowaniu środka spożywczego informacji o posiadanym systemie HACCP, może sugerować, że pozostałe zakłady nie posiadają wdrożonego systemu HACCP, podczas gdy, zgodnie z art. 5 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 852/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie higieny środków spożywczych, każdy przedsiębiorca sektora spożywczego, z wyłączeniem produkcji podstawowej jest obowiązany wdrożyć procedury oparte na zasadach systemu HACCP.

3. znakowanie nazwą sok, nektar, napój owocowy

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 września 2003 roku w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej soków i nektarów zawiera definicje soków i nektarów owocowych:

• sok owocowy - wyrób uzyskany z jednego lub większej ilości świeżych lub schłodzonych owoców,
• nektar owocowy - wyrób otrzymywany przez dodanie wody oraz cukrów lub miodu do soku owocowego.
• napój owocowy - wyrób otrzymany w wyniku zmieszania soku owocowego, wody cukru, substancji dodatkowych (np. substancji konserwujących, stabilizatorów, regulatorów kwasowości). Wymagania odnośnie napojów owocowych nie zostały określone w przepisach wspólnotowych i krajowych.

* W nawiasach podano podstawy prawne kontroli prawidłowości znakowania artykułów rolno-spożywczych.