Abp Polak o prewencjach seksualnych

Kościół w Polsce - analogicznie jak Kościół powszechny - sprawę wykroczeń duchownych w sferze pedofilii traktuje jako poważne zło moralne oraz jedno z najcięższych przestępstw. W świetle prawa kościelnego wymaga ono ukarania, a przede wszystkim troski wobec ofiar.

Szczegóły postępowania kanonicznego wobec duchownego, który dopuścił się grzechu złamania VI przykazania z osobą małoletnią, regulują specjalne "Wytyczne" oraz aneksy do nich, opracowane przez Konferencję Episkopatu Polski i potwierdzone przez Stolicę Apostolską.

Koordynator KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży o. Adama Żak podkreślił, że "Wytyczne" wraz z aneksami i dokumentem dotyczącym prewencji jest aplikacją norm wydanych przez Stolicę Apostolską do warunków prawnych i społecznych, w jakich funkcjonuje Kościół w Polsce.

Jego zdaniem, pojawienie się tego dokumentu daje wszystkich wierzącym i duchownym, ale przede wszystkim ofiarom pewność co do stosowania konkretnych zasad w przypadkach wykrycia nadużyć seksualnych wobec osób małoletnich. - "Wytyczne" stanowią zachętę do tego, by - wiedząc jakie są procedury - te sprawy wyjaśniać - dodał jezuita.

Dokumenty te są sygnałem, że Kościół jest zainteresowany oczyszczeniem - mówił o. Żak. - Jest to także przesłanie do ofiar, że zgłaszanie krzywdy nie jest przez Kościół traktowane jako "niedobra przysługa", ale jako pomoc w oczyszczeniu.

Dalej tłumaczył, że procedury i zasady opracowane w "Wytycznych" stoją na straży dobra, które zostało naruszone i zmierzają do tego, by to dobro oraz sprawiedliwość przywrócić na tyle, na ile jest to możliwe.

"Wytyczne" Episkopatu Polski - analogicznie do postanowień Stolicy Apostolskiej - za przestępstwo uznają zarówno seksualne obcowanie z osobą przed ukończeniem przez nią 18. roku życia, jak i "nabywanie albo przechowywanie, lub upowszechnianie w celach satysfakcji seksualnej obrazów pornograficznych, przedstawiających niepełnoletnich poniżej 14. roku życia, przez duchownego - w jakikolwiek sposób i za pomocą jakiegokolwiek urządzenia".

Jest to ujęte znacznie ostrzej niż w prawie cywilnym, gdzie za przestępstwo uznaje się obcowanie seksualne z osobami poniżej 15. roku życia. W polskim prawie przedawnienie takich przestępstw następuje po ukończeniu 30. roku życia przez ofiarę, natomiast w prawie kościelnym dopiero po 20 latach od dnia, w którym pokrzywdzony niepełnoletni ukończył 18. rok życia.

Bp Artur Miziński - odnosząc się do kwestii związanych z zasadami wsparcia ofiar - przytoczył fragment z "Wytycznych" podkreślający, że troska o ofiary nadużyć seksualnych to podstawowy akt sprawiedliwości ze strony wspólnoty Kościoła "odczuwającej ból i wstyd z powodu krzywdy wyrządzonej dzieciom i młodzieży". - Jest to jednoznaczne określenie stanowiska Kościoła katolickiego w Polsce, w jaki sposób podchodzi do ofiar tego, co się dokonało - stwierdził sekretarz generalny KEP.

Celem zasad opracowanych w "Wytycznych" i Aneksie nr 1 jest zatem to, "aby sprawiedliwość przywrócić, usunąć zgorszenie, naprawić szkodę, aby pomóc ofiarom tej przemocy seksualnej, która miała miejsce". Drugim aspektem jest natomiast przygotowanie formacyjne wszystkich ludzi Kościoła - duchownych i świeckich zaangażowanych w życie Kościoła - aby ich oddziaływanie na etapie pracy z dziećmi i młodzieżą było jak najbardziej pozytywne.

- Uświadamiamy sobie, że decyzja o zgłoszeniu wykorzystania seksualnego w wieku dorastania jest bardzo trudne, trwa nieraz wiele lat. Dlatego rozwój ustawodawstwa w różnych krajach idzie w kierunku wydłużenia okresu przedawnienia tak, by dać ofierze szansę na zgłoszenie krzywd - powiedział o. Żak, tłumacząc bardziej restrykcyjne od państwowego podejście Kościoła w przygotowaniu zasad postępowania w przypadkach pedofilii.

- Od samego początku było wiadomo, że musimy postępować zgodnie z normami, które wyznaczył Kościół powszechny, natomiast to nie wystarcza. Musimy sobie przede wszystkim uświadomić, że prewencja nadużyć seksualnych wobec nieletnich jest integralną częścią zaangażowania Kościoła w pracę z dziećmi i młodzieżą - zaznaczył Prymas Polski abp Wojciech Polak.

Prymas podkreślił, że wdrożenie "Wytycznych" to dopiero początek drogi, jaką Kościół w Polsce rozpoczął w kwestii zapobiegania nadużyciom seksualnym duchownych wobec nieletnich. - Ten temat jest nam zadany, te działania będą kontynuowane na jeszcze szerszą skalę - zapewnił, informując, że Kościół już kładzie znacznie większy nacisk na formację kandydatów do seminariów duchownych oraz w trakcie ich formacji kapłańskiej.

Abp Polak podziękował też o. Żakowi za prowadzenie Centrum Ochrony Dziecka przy Akademii "Ignatianum" w Krakowie, które stało się ośrodkiem inspirującym do podejmowania aktywnych działań formacyjnych w zakresie profilaktyki wobec zjawiska pedofilii.

Szczegółowe wytyczne dotyczące postępowania kościelnego w przypadku oskarżeń duchownych o molestowanie osób poniżej 18. roku życia zostały przyjęte po raz pierwszy podczas zebrania plenarnego KEP 20 czerwca 2009 r., dwa lata przed tym, jak watykańska Kongregacja Nauki Wiary wystosowała okólnik do wszystkich katolickich konferencji biskupich na świecie w sprawie opracowania szczegółowych wytycznych dotyczących postępowania w takich przypadkach.

- Wrażliwość na te sprawy w Kościele, także w Polsce, miała miejsce już wcześniej i nie możemy datować wszystkich prac związanych z efektem końcowym tylko od listu [prefekta Kongregacji Nauki Wiary - KAI] kard. Williama Levady z 2011 r., ale tu przybrało to bardziej ujednoliconą formę dla Konferencji Episkopatu Polski - wyjaśnił podczas prezentacji sekretarz generalny KEP bp Artur Miziński.

Po otrzymaniu okólnika Stolicy Apostolskiej w 2011 r., trzeba było uzupełnić opracowane wcześniej polskie wytyczne, dlatego na zebraniu plenarnym KEP 14 marca 2012 r. biskupi przyjęli nową wersję dokumentu pod nazwą: "Wytyczne dotyczące wstępnego dochodzenia kanonicznego w przypadku oskarżeń duchownych o czyny przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu z osobą niepełnoletnią poniżej osiemnastego roku życia".

Z kolei na 363. zebraniu plenarnym 8 i 9 października 2013 r. biskupi przyjęli trzy aneksy do "Wytycznych". Określają one precyzyjne reguły postępowania w kwestii pomocy ofiarom, dochodzenia wobec kapłanów oskarżanych o akty pedofilii oraz zasady formacji przyszłych kapłanów w zakresie dojrzałości seksualnej oraz profilaktyki wobec zjawiska pedofilii. Przyjęto także nowy dokument nt. "Prewencji nadużyć seksualnych wobec dzieci i młodzieży i osób niepełnosprawnych w pracy duszpasterskiej i wychowawczej Kościoła w Polsce".

Po upływie kilku miesięcy Stolica Apostolska zgłosiła Episkopatowi swoje uwagi i uzupełnienia. Zostały one wprowadzone na wniosek Rady Prawnej KEP na 365. zebraniu Episkopatu 11 czerwca 2014 r. Dokumenty te następnie zostały ponownie przekazane Stolicy Apostolskiej, a po ich przejrzeniu i zaakceptowaniu, od 12 marca br. obowiązują już na gruncie Kościoła w Polsce.

W marcu "Wytyczne" zostały przekazane do poszczególnych diecezji i przełożonych zgromadzeń zakonnych. Ich oficjalna publikacja nastąpi jesienią, przed kolejnym zebraniem KEP, w "Aktach Konferencji Episkopatu Polski". Dlatego do tej pory nie zostały ujawnione przyjętą drogą szerokiej opinii publicznej.