Wychowawca staje przed trudnym zadaniem towarzyszenia młodemu człowiekowi w odkrywaniu świata i nadawaniu znaczenia codziennym działaniom. Trudno nie ulec pokusie wskazywania palcem na gotowe odpowiedzi, gdy brakuje nam czasu i cierpliwości: "tak mówi Kościół, w naszej rodzinie zawsze tak było, przecież to jest oczywiste, tak się po prostu nie robi i koniec dyskusji".

Adresat: uczniowie klas ponadgimnazjalnych, studenci.

Autor pomysłu: Wojciech Żmudziński SJ

Często, lękając się błędów naszych dzieci, sami odpowiadamy na nurtujące je pytania i cieszymy się, że myślą tak jak my. Ciekawe jak długo będą podobne do nas? Za każdym razem, gdy zastanawiam się, czy potrafię zadawać istotne pytania moim uczniom, przypomina mi się pewna historyjka obrazkowa. Jej bohaterem jest Snoopy. Przedziera się przez tłum ludzi niosących transparent z napisem "Jezus jest odpowiedzią". Staje przed wielkimi literami i odzywa się zdumiony: "a jakie jest pytanie?" Komuś, kto jest źródłem odpowiedzi na wszystkie pytania, trudniej jest być autorytetem dla młodego pokolenia niż komuś, kto zadaje nawet bardzo trudne pytania. To właściwe pytania zmuszają do refleksji a nie właściwe odpowiedzi. Jeden z narkomanów leczący się w katolickim ośrodku dla narkomanów powiedział, że Bóg jest dla niego najwspanialszym pytaniem, jakie sobie podczas wychodzenia z nałogu postawił.

Na zajęciach prowadzonych przez Centrum Arrupe nauczyciele wypracowali metodą "burzy mózgów" całą listę możliwych konsekwencji stałego dawania uczniom gotowych odpowiedzi.

Jakie mogą być konsekwencje stałego dawania uczniom gotowych rozwiązań i odpowiedzi?

-          agresja

-          bunt

-          niedojrzałość

-          wygodnictwo

-          uciekanie przed życiem

-          zależność od innych

-          brak poczucia własnej wartości i wolności

-          nuda

-          frustracja

-          huśtawka nastrojów

-          brak umiejętności budowania partnerskich kontaktów

-          brak odporności na stres

-          bezradność

-          lęk

-          apatia

-          osamotnienie

-          aspołeczność

-          brak ciekawości świata

-          nieumiejętność podejmowania decyzji

-          postawa roszczeniowa - egoizm, pretensje do innych

-          brak odwagi życiowej

-          brak zainteresowania skutkami decyzji

-          brutalna konfrontacja z rzeczywistością

-          brak aktywności i twórczego myślenia

-          bezmyślność

-          uległość

-          nieumiejętność zaspokajania własnych potrzeb

-          pesymizm

-          zachwianie poczucia własnej tożsamości

-          nieudolność

Do niemal każdego z tych haseł można dodać historię życia niejednego człowieka, który pogubił się w życiu. Niezaradny, czekający na gotowe, znudzony życiem młody człowiek to produkt wielu dyrektywnych metod wychowawczych.

Nauczycielom, którzy chcieliby zaproponować swoim uczniom refleksję nad trudnymi pytaniami podaję jedną z najprostszych metod wypracowywania pytań:

1/ Podziel klasę na czteroosobowe grupy.

2/ Przygotuj kartki z wypisanymi stwierdzeniami, po pięć dla każdej czteroosobowej grupy, na przykład:

a/ Wiele ostatnio słyszy się głosów o przywróceniu kary śmierci.

b/ Homoseksualiści powinni mieć prawo do zawierania małżeństw i adoptowania dzieci.

c/ Usunięcie ciąży powinno być prywatną sprawą każdej dorosłej kobiety.

d/ Niedługo szkoły zastąpi nauczanie na odległość poprzez internet.

e/ Każdy ksiądz katolicki powinien mieć żonę i dzieci.

f/ Uczniowie powinni mieć możliwość wyboru między przeczytaniem lektury szkolnej a obejrzeniem filmu zrealizowanego na jej podstawie.

3/ Zaproponuj, aby każda grupa stworzyła po cztery pytania do każdego ze stwierdzeń.

Przykład 1:

Stwierdzenie: Wiele ostatnio słyszy się głosów o przywróceniu kary śmierci.

Pytania:

Jakie doświadczenie życiowe skłania te osoby do przywrócenia kary śmierci?

Czy kara śmierci rozwiąże problemy osób o nią zabiegających?

Jak kara śmierci wpłynie na zapewnienie większego bezpieczeństwa obywatelom?

Jak to rozwiązanie powiązane jest z poglądami politycznymi osób, które je proponują?

Jakie konsekwencje miałoby takie rozwiązanie w polityce międzynarodowej?

Przykład 2:

Stwierdzenie: Homoseksualiści powinni mieć prawo do zawierania małżeństw i adoptowania dzieci.

Pytania:

Jak będzie czuło się dziecko zapytane o imiona rodziców, gdy przyjdzie im wymienić dwa męskie lub żeńskie imiona?

Jak ewentualne małżeństwa homoseksualne zmienią stosunek społeczeństwa do homoseksualistów?

Jaki to będzie miało wpływ na przyszłą orientację seksualną dziecka?

4/ Po zakończonej pracy, każda z grup prezentuje jedno pytanie, które według uczniów jest najbardziej twórcze, zaskakujące, nowatorskie, ciekawe, burzące dotychczasowe schematy a zarazem konstruktywne.

5/ Podsumuj zajęcia opowiadając historię świętego Pawła, którego życie uległo radykalnej zmianie pod wpływem pytania a nie otrzymanej od Boga odpowiedzi:

Gdy zbliżał się już w swojej podróży do Damaszku, olśniła go nagle światłość z nieba. A gdy upadł na ziemię, usłyszał głos, który mówił: "Szawle, Szawle, dlaczego Mnie prześladujesz?" (Dz 9,3-4).

6/ Praca domowa: jakie pytanie ze strony Pana Jezusa zmusiłoby cię do refleksji nas sensem własnego życia? Pomyśl nad tym i zapisz pytania jakie przyjdą ci do głowy.