Wspomnienie o tych, co już dotarli do nieba

1 listopada obchodzimy w Kościele uroczystość Wszystkich Świętych. Najgłębszy sens tej uroczystości polega na uwielbieniu Boga za to, że tak wielu ludzi - których w przeciwieństwie do świętych kanonizowanych nikt nie stawia jako wzór do naśladowania - On, dzięki swemu miłosierdziu doprowadził do wiecznego życia zbawionych. Jest to zatem święto tych wszystkich, którzy są mieszkańcami nieba.

Uroczystość ta wywodzi się od obchodzonego już w IV wieku wspólnego wspomnienia wszystkich męczenników chrześcijańskich. Pierwotnie uroczystość tę obchodzono w różnych terminach, często w okolicach Wielkanocy. Data 1 listopada została ustalona w Rzymie w VIII wieku. Jak to często bywa, tego właśnie dnia obchodzono inne, przedchrześcijańskie święto, m.in. w obszarze kultury celtyckiej. W X wieku uroczystość Wszystkich Świętych wprowadzono w całym Kościele.

W Polsce, jak w wielu innych krajach, dzień ten stał się bardzo popularny: tradycyjnie odwiedzamy wtedy cmentarze, palimy znicze i modlimy się za zmarłych. Co do treści tego święta, obchody uroczystości Wszystkich Świętych pomieszały się z tym, co w liturgii świętuje się dnia następnego, czyli we wspomnienie wszystkich wiernych zmarłych. Zresztą w mediach często upraszcza się wymowę tego święta i mówi się po prostu o święcie zmarłych. Tymczasem dzień zaduszny wywodzi się z pobożności ludowej oraz praktykowanych w dawnych klasztorach dni wspomnienia zmarłych zakonników. W Kościele powszechnym wprowadzono go dopiero w XIV wieku.

Uroczystość ta inspiruje do zadumy nie tylko nad losem naszych bliskich, ale także nad własnym życiem. Wizyta na cmentarzu i chwila refleksji przy grobach bliskich ukazuje nieuchronny koniec życia, daje jednak również nadzieję, zgodnie z tym, co słyszymy w liturgii za zmarłych, gdy modlimy się, mówiąc: “życie Twoich wiernych, o Panie, zmienia się, ale się nie kończy, i gdy rozpadnie się dom doczesnej pielgrzymki, znajdą przygotowane w niebie wieczne mieszkanie”. (Zawsze cmentarze uważane były za miejsca szczególne i szczególnie o nie dbano. Na zdjęciu brama cmentarna ze skansenu w Lublinie).

Warto w tym dniu pamiętać także o innych zmarłych, zwłaszcza tych, którzy nie mają już bliskich, którzy odmówiliby za nich choć krótką modlitwę i na znak pamięci zapalili świeczkę. Mamy przecież nadzieję, że wszyscy oni także są mieszkańcami nieba. (Na zdjęciu grobowiec rodziny Sulimirskich w Kobylanach na Podkarpaciu, niegdyś właścicieli wioski, którzy - nawiasem mówiąc - dobrze zapisali się w pamięci mieszkańców).

W Polsce południowo-wschodniej niemało jest opuszczonych cmentarzy prawosławnych. Warto w tym czasie wspomnieć tych, których kości tam spoczywają. (Na zdjęciu cmentarz w Króliku Wołoskim na Podkarpaciu, obok opuszczonej cerkwi pod wezwaniem Przeniesienia relikwii św. Mikołaja).

Kościół wschodni nie obchodzi uroczystości Wszystkich Świętych. W sposób szczególny zmarłych poleca się Bogu w 3., 9. i 40. dniu po pogrzebie, a także modli się za nich w okresie Wielkiego Postu, Wielkanocy i Pięćdziesiątnicy. Ponieważ jednak nie tylko dawniej, ale też obecnie często są to nasi sąsiedzi i znajomi, także o ich zmarłych warto pamiętać w tym czasie pełnym zadumy.

Światła nie będą się w tym czasie paliły także na cmentarzach żydowskich. Nasi starsi bracia w wierze wciąż oczekują na przyjście Mesjasza i na pełnię zbawienia. Poza tym cmentarze żydowskie, często zaniedbane, pozbawione są opieki tych, których bliscy tam spoczywają, bo ci albo nie żyją, albo są daleko. Tym bardziej w taki dzień warto pomyśleć o tych, którzy niegdyś żyli obok nas.